Pieniądze ukraińskich migrantów coraz częściej płyną poza bankami

• Już od kilku lat przekazy od ukraińskich emigrantów zarobkowych to jedno z głównych źródeł walut napływających do Ukrainy
• Jak informuje ukraiński bank centralny NBU - w 2022 r. migranci z całego świata przesłali do Ukrainy ekwiwalent 12,973 mld dolarów
• W Ukrainie działa już 37 platform płatniczych pozwalających na przesyłanie pieniędzy zza granicy, z czego 28 stworzyli rezydenci Ukrainy, a 9 nierezydenci (z czterema zarejestrowanymi prym wiodą USA)

Już od kilku lat przekazy od ukraińskich emigrantów zarobkowych to jedno z głównych źródeł walut napływających do Ukrainy - po wpływach z eksportu ziarna i metalurgii. Regularnie przekraczają one 10 proc. ogólnej sumy ukraińskiego PKB.

Jak informuje ukraiński bank centralny NBU - w 2022 r. migranci z całego świata przesłali do Ukrainy ekwiwalent 12,973 mld dolarów. Kwota ta obejmuje przekazy dokonywane oficjalnymi kanałami - za pośrednictwem banków, międzynarodowych systemów przekazów pieniężnych, przekazów pocztowych, a także nieoficjalnie wwożonych bezpośrednio i przekazywanych ukraińskim odbiorcom osobiście. To mniej niż rok wcześniej - w 2021 r. przekazy od emigrantów zarobkowych sięgnęły 14,019 mld dolarów. Jednak wciąż to pokaźna kwota. I w ocenie NBU będzie już wkrótce znacznie większa - najnowsze szacunki przewidują, że w tym roku nad Dniepr napłynie 15,9 mld dolarów, a w 2024 r. kolejne 15 mld dolarów.

Zeszłoroczne zmniejszenie sumy przekazywanych do Ukrainy pieniędzy - zdaniem Wasyla Poworoznyka, ekonomisty z CASE-Ukraina - ma dwa źródła.

Po pierwsze, tylko w pierwszym miesiącu wojny - według danych ukraińskiej straży granicznej - do kraju wróciło 400 tys. osób, z których 75-80 proc. stanowili mężczyźni - to oni wcześniej wysyłali do swoich bliskich część zarobionych pieniędzy. Z drugiej strony ograniczenia wyjazdowe wprowadzone przez rząd sprawiły, że na Zachód do pracy nie mogli wyjechać mężczyźni pracujący sezonowo.

Ich miejsce za granicą zajęły kobiety i dzieci stanowiące aż 90 proc. wielomilionowej fali uchodźców. Z jednej strony odpadła konieczność przysyłania im pieniędzy przez mężów i ojców pracujących za granicą, z drugiej zmniejszyła się znacząco grupa tych, którzy te pieniądze mogą przesyłać.

"Typowy portret migranta z minionych lat znacząco różni się od typowego migranta 2022 roku, który jest daleki od obrazu klasycznego robotnika. Dlatego istotne zwiększenie migrantów nie zapewniło odpowiadającego mu wzrostu przekazów" - konstatuje ekonomista.

Jak wskazują badania przeprowadzone przez ukraiński bank centralny, bardzo wzrosły wydatki ponoszone przez Ukraińców w krajach pobytu, ograniczając kwotę wolnych środków, które mogli wysyłać. W grę wchodzi nawet trzykrotny wzrost tych wydatków w porównaniu z 2021 r.

W 2021 r. Polska była na czele krajów, z których płynęły nad Dniepr pieniądze od emigrantów zarobkowych. Przypadła na nas aż jedna trzecia ogólnej kwoty. Daleko w tyle za nami były, zajmujące drugie i trzecie miejsce na liście, USA i Wielka Brytania. Ostatnie przedwojenne dane za trzy kwartały 2021 r. mówiły o 4,3 mld dolarów z Polski, 1,1 mld dolarów z USA i 800 mln dolarów z Wielkiej Brytanii.

I nic w tym dziwnego. W sierpniu zeszłego roku ukraińskie media opublikowały sondaż przeprowadzony wśród emigrantów zarobkowych znad Dniepru pracujących w Polsce. Wynika z niego, że 74,5 proc. z nich wysyła część zarobionych u nas pieniędzy do swojej ojczyzny. I są to niemałe kwoty - 35,4 proc. uczestników badania  wysyła przeszło połowę tego co zarabia.

Choć danych za 2022 r. nie ma, to jednak można przypuszczać, że Polska nadal jest w czołówce krajów, z których nad Dniepr płynie strumień pieniędzy.

Wciąż potężna, mimo zeszłorocznej redukcji, kwota jaką przekazują do kraju pracujący na Zachodzie, w tym w Polsce, Ukraińcy jest niezłym wabikiem dla chcących zarobić na prowizjach, sięgających realnie nieraz kilkunastu procent z uwzględnieniem oferowanego kursu wymiany. Z roku na rok rośnie więc liczba platform oferujących usługę przesyłu zarobionych pieniędzy, jak i łączna kwota przekazywana za ich pośrednictwem. Według pojawiających się w Ukrainie szacunków kwota ta jest już znacznie wyższa od tej, która przechodzi przez system bankowy.

W 2021 r. kanałami oficjalnymi trafiło nad Dniepr 8,134 mld dolarów, z czego przez system bankowy 934 mln dolarów, a kilkakrotnie więcej bo aż 3,157 mld dolarów za pomocą niebankowych systemów płatniczych. Kanałami nieoficjalnymi przysłano wówczas 5,885 mld dolarów. W zeszłym roku wojna zmieniła tę relację. Znacząco spadło znaczenie kanałów oficjalnych, przez które przepłynęło już tylko 7,083 mld dolarów. Jeszcze bardziej wzrosło znaczenie systemów niebankowych, przez które przeszło 3,369  mld dolarów, zmalała zaś rola systemu bankowego - spadek do 636 mln dolarów. Kanałami nieoficjalnymi Ukraińcy przesłali w 2022 r. 5,890 mld dolarów.

Jak podaje służba prasowa NBU największy udział w tej kwocie - 23 proc. miały przekazy dokonywane z Włoch, 18 proc. przypadło na Izrael, 16 proc. na USA, 7 proc. na Niemcy, a 4 proc. na Polskę. Średnia suma jednego przekazu od emigranta zarobkowego do kraju to 206 dolarów.

Według danych NBU na terytorium Ukrainy działa już 37 platform płatniczych pozwalających na przesyłanie pieniędzy zza granicy, z czego 28 stworzyli rezydenci Ukrainy, a 9 nierezydenci - w tej grupie - z czterema zarejestrowanymi - prym wiodą USA. Niestety nie ma w tej grupie ani jednej polskiej platformy płatniczej, choć to Polska jest liderem jeśli chodzi o wielkości przesyłanych corocznie kwot.

Liderami pod względem sumy przesyłanych przekazów były: zarejestrowana w USA platforma Western Union, na którą przypadło 50 proc. wszystkich przekazów, ukraińska platforma PrivatMoney znacjonalizowanego w 2016 r. banku PrivatBank z 20 proc. udziałem oraz platforma MoneyGram, zarejestrowana w USA z 17 proc. udziałem w ogólnej kwocie. W atrakcyjną niszę pod fałszywą flagą wchodzą też, jak się okazuje, Rosjanie.

Wśród fintechów obsługujących przekazy z Polski do Ukrainy jest zarejestrowany w Wielkiej Brytanii PAYSEND, założony i kierowany przez Abdulżelila Abdulkerimowa.

W opublikowanym w 2020 r. tekście tak przedstawiana jest sylwetka właściciela firmy: "Abdudżelil Mahmudowicz Abdulkerimow - lezgiński mecenas i przedsiębiorca urodzony we wsi Chriug. Urodził się w rodzinie Mahmuda Abdudżelilowicza Abdulkerimowa dyrektora chriugskiej szkoły, nauczyciela języka rosyjskiego i literatury". Dowiadujemy się, że "uczył się bankowości w Akademii Finansowej przy Rządzie Federacji Rosyjskiej w Moskwie",  "wiele lat uczestniczył  w stworzeniu systemu błyskawicznych przekazów pieniężnych CONTACT, który stał się największym systemem przekazów pieniężnych w Rosji", w latach 2005-2009 był właścicielem jednej z większych rosyjskich firm ubezpieczeniowych "Rosja", "kilka lat był przewodniczącym komisji atestacyjnej Międzynarodowej Szkoły Biznesu Akademii Finansowej przy Rządzie Federacji Rosyjskiej". Z rodzinnego Dagestanu Abdulkerimowa wywodziło się wielu rosyjskich żołnierzy kontraktowych dobrowolnie uczestniczących w pierwszej fali rozpoczętego w lutym zeszłego roku najazdu na Ukrainę.

Jak informował "dzen.ru" Abdulkerimow to członek rady i główny mecenas fundacji "Oświecenie" zajmującej się szeregiem "socjalnych, kulturalnych, historycznych inicjatyw i projektów w Republice Dagestan".

Michał Kozak

Dziennikarz ekonomiczny, korespondent Obserwatora Finansowego w Ukrainie

Zobacz także: