PiS chce pytać o wyprzedaż przedsiębiorstw. Prawnik zwraca uwagę na ważny szczegół

Jesienią Polacy będą mieć możliwość wzięcia udziału nie tylko w wyborach parlamentarnych, ale również w referendum. 

Pierwsze z pytań zostało podane do publicznej wiadomości w piątek przez wicepremiera Jarosława Kaczyńskiego. Brzmi ono: "Czy popierasz wyprzedaż państwowych przedsiębiorstw?"

Zgodnie z Ustawą o przedsiębiorstwach państwowych, "Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się przedsiębiorcą posiadającym osobowość prawną.". Prawo definiuje również, kto i w jakim stopniu może decydować o jego losie: 

• "Organy przedsiębiorstwa samodzielnie podejmują decyzje oraz organizują działalność we wszystkich sprawach przedsiębiorstwa, zgodnie z przepisami prawa i w celu wykonania zadań przedsiębiorstwa.
• Organy państwowe mogą podejmować decyzje w zakresie działalności przedsiębiorstwa państwowego tylko w wypadkach przewidzianych przepisami ustawowymi."

Takich przedsiębiorstw, zgodnie z danymi rządowymi, jest obecnie niewiele. Ostatnie informacje o stanie na dzień 31 marca br. wskazują, że było ich 18.

Lista ta została od tego czasu uszczuplona o jedną pozycję - 1 kwietnia Przedsiębiorstwo Państwowe "Porty Lotnicze" przekształcono w jednoosobową spółkę akcyjną. Zmieniła się również nazwa - Polskie Porty Lotnicze S.A.

Jak tłumaczy w rozmowie z Interią Hubert Zieliński, doradca restrukturyzacyjny z kancelarii Filipiak Babicz Legal, tego typu przedsiębiorstwa "są zakładane i wyposażane w majątek przez organ władzy publicznej, do wykonywania konkretnych zadań".

- Spółki Skarbu Państwa są to natomiast spółki funkcjonujące na podstawie Kodeksu spółek handlowych, w których Skarb Państwa posiada określoną liczbę akcji bądź udziałów, które co do zasady nie są wyłączną własnością Państwa. W takich spółkach bardzo często obok Skarbu Państwa występują akcjonariusze prywatni bądź instytucjonalni niemających żadnych powiązań z Państwem. Najbardziej znanym przykładem takiej spółki jest Orlen S.A., w której Skarb Państwa posiada mniej niż 50 proc. akcji - wyjaśnia ekspert.

I podkreśla, że pod względem prawnym są to "dwie zupełnie różne grupy podmiotów". Ostatnie dane rządowe (za marzec br.) wskazują, że spółek z udziałem Skarbu Państwa było 422. 

Gdyby okazało się, że gdyby faktycznie doszło do wyprzedaży państwowych przedsiębiorstw, należałoby przekształcić je w spółki - czyli dokładnie to, co stało się z Portami Lotniczymi.

- Następnie Skarb Państwa mógłby sprzedać akcje w takiej spółce zainteresowanemu podmiotowi, oczywiście z uwzględnieniem obowiązujących przepisów, m.in. ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym, która wymaga uwzględnienia przy takiej sprzedaży interesu Skarbu Państwa. Sprzedaż taka może nastąpić na rzecz dowolnego podmiotu, przy zachowaniu trybu wymaganego przepisami, m.in. przygotowania i opublikowania procedury wyłaniania nabywcy oraz uzyskania zgody Rady Ministrów - zwraca uwagę Zieliński.

Nasz rozmówca tłumaczy ponadto, że ewentualna sprzedaż dotyczyć będzie również tych przedsiębiorstw, które znajdują się w stanie likwidacji lub upadłości.

- Oba te postępowania polegają na spieniężeniu całości majątku likwidowanego pomiotu i przekazaniu środków pieniężnych wierzycielom. W tym zakresie stosuje się ogólne przepisy, np. prawa upadłościowego, a zatem wyprzedaży majątku spółki dokonuje syndyk, tak jak w przypadku każdego innego przedsiębiorcy - mówi prawnik. 

Czy zatem sformułowanie pytania dokładnie w taki sposób jest zabiegiem celowym, czy jednak było to uogólnienie? 

 - Biorąc pod uwagę, że ma to być pytanie referendalne, czyli skierowane do wszystkich obywateli kraju, należy zakładać, że jego autor posłużył się daleko idącym uproszczeniem i sam rozumie je bardzo szeroko, nie uwzględniając rozróżnienia pomiędzy przedsiębiorstwami państwowymi a spółkami Skarbu Państwa. Dla znacznej części obywateli pojęcia te są równoznaczne. Prawdopodobnie z tego względu autor pytania nie sformułował go dostatecznie precyzyjnie, co jest jego istotną wadą, jeżeli uwzględnimy, że wynik referendum przy osiągnięciu określonej frekwencji jest wiążący - mówi prawnik. 

Może więc to oznaczać, że konstrukcja pytania ma wpłynąć na wyższy wynik frekwencji. Referendum ogólnokrajowe może być bowiem uznane za wiążące, gdy wzięło w nim udział minimum 50 proc. uprawnionych do głosowania.

Co warto podkreślić, sprzedaż akcji spółek Skarbu Państwa odbywa się na Giełdzie Papierów Wartościowych, więc nawet jeśli pytanie byłoby skonstruowane zgodnie z prawną definicją, co do zasady nic nie stoi na przeszkodzie do dokonania tego typu transakcji.

Paulina Błaziak