Poręczenie skuteczne wobec dłużnika
Rozmowa z Marcinem Jałowieckim, dyrektorem generalnym JJM Polska
Przedsiębiorcy mają ciągły problem z nierzetelnymi dłużnikami. Jak się można przed nimi zabezpieczyć?
- W obrocie gospodarczym występują różnego rodzaju możliwe zabezpieczenia na transakcjach. Są to między innymi weksle, zastaw, gwarancja bankowa. Jedną z form może być zastosowanie poręczenia za powstałe zadłużenie. Jest to również skuteczna forma zabezpieczenia naszej przyszłej zapłaty. Wadą może być jedynie brak wypłacalności poręczyciela.
? Jak można - z prawnego punktu widzenia - scharakteryzować poręczenie?
- Poręczenie (art. 876 k.c.) należy do kategorii zabezpieczeń osobistych obok awalu wekslowego albo czekowego czy też umowy gwarancyjnej. Powołanie do życia poręczenia jako określonego stosunku obligacyjnego wymaga zawarcia umowy.
Zakres odpowiedzialności poręczyciela jest zawsze określony przez zakres zabezpieczonego poręczeniem długu głównego.
Umowa poręczenia zasadniczo może odnosić się do każdego zobowiązania i nie jest istotne źródło zobowiązania głównego, jak również charakter świadczenia zobowiązania w zobowiązaniu głównym. Najczęściej jednakże spotykaną formą poręczenia jest świadczenie pieniężne. Kodeks cywilny dla uznania ważności poręczenia przewiduje zachowanie szczególnej formy, co jednak obejmuje jedynie oświadczenie poręczyciela (art. 876 par. 2 k.c.), które pod rygorem nieważności powinno być złożone na piśmie.
? Co może być przedmiotem umowy poręczenia?
- Zawsze jest to obowiązek spełnienia świadczenia przez poręczyciela, w sytuacji gdy dłużnik zobowiązania do świadczenia głównego nie spełni swojego świadczenia. Zakres odpowiedzialności poręczyciela jest zawsze określony przez zakres zabezpieczonego poręczeniem długu głównego.
Charakterystyczna dla długu poręczyciela jest jego dynamika, gdyż zarówno w przypadku, gdy dług główny maleje poprzez jego częściową spłatę, redukcji ulega również dług poręczyciela - analogicznie gdy dług główny wzrasta, np. z powodu opróżnienia w zapłacie, dług poręczyciela wzrośnie również o wartość należnych za okres zwłoki odsetek. W tym ostatnim wypadku do wierzyciela należy jednak powiadomienie poręczyciela o zwłoce w spełnieniu świadczenia przez dłużnika głównego, ponieważ poręczyciel nie ma obowiązku nadzorowania tego dłużnika.
? Czy odpowiedzialność poręczyciela może być ograniczona?
- Owszem. Można ją ograniczyć w umowie poręczenia, ponadto czynność prawna dokonana przez dłużnika głównego z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela (art. 879 par. 2 k.c.).
Odpowiedzialność poręczyciela za poręczenie długu głównego zależy wprost od treści zawartej umowy poręczenia z wierzycielem. Strony umowy mogą ułożyć swój stosunek prawny w sposób najbardziej dla nich odpowiedni. W szczególności mogą postanowić, iż poręczyciel będzie ponosił odpowiedzialność solidarną z dłużnikiem głównym lub też solidarność z tym dłużnikiem zostanie wyłączona, w braku jednakże odmiennego postanowienia umownego poręczyciel będzie odpowiadał jako współdłużnik solidarny. Należy podkreślić, że tego rodzaju rozwiązanie jest ściśle związane z akcesoryjnością poręczenia wobec długu głównego.
? Kiedy powstaje odpowiedzialność poręczyciela?
- W momencie gdy wierzyciel ma prawo żądać spełnienia świadczenia głównego, a poręczyciel jest zobowiązany zadośćuczynić temu żądaniu. Muszą zatem być spełnione dwa warunki: dług główny musi być wymagalny oraz nastąpi powiadomienie wierzyciela o zwłoce dłużnika głównego w spełnieniu świadczenia. Poręczyciel, który spełnia świadczenia za dłużnika głównego ex lege w zakresie spełnionego świadczenia, wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela.
Mimo że pełnomocnicy poręczyciela starają się udowodnić wadliwość takiego dochodzenia, roszczenia takie wydają się bezzasadne, toteż prowadzone są tylko i wyłącznie w celu przedłużenia postępowania i są ucieczką przed płaceniem. Oczywistym warunkiem musi być jednak poręczenie dobrze podpisane.
