Prezydent daje zielone światło. Zmiany w finansowaniu samorządów

"Prezydent Andrzej Duda podpisał Ustawę z dnia 1 października 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z deklaracją projektodawcy ustawa służy wprowadzeniu do porządku prawnego regulacji zapewniających stabilny system finansowania jednostek samorządu terytorialnego" - napisała KPRP we wpisie na platformie X.

Do głównych celów ustawy należą m.in. "wzmocnienie i ustabilizowanie finansów JST poprzez zwiększenie dochodów własnych", "oparcie finansowania JST na dochodach wynikających z lokalnej bazy podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych", a także "obiektywne i algorytmiczne naliczanie środków finansowych dla każdej JST". 

Wspomniano również o "zapewnieniu lepszej alokacji środków publicznych poprzez uwzględnienie specyfiki poszczególnych kategorii JST" oraz "ograniczeniu nadmiernie rozbudowanego przepływu środków pomiędzy budżetem państwa a JST, realizowanego w formie tzw. janosikowego". Ustawa została uchwalona przez Senat w czwartek, 10 października. Następnie trafiła na biurko prezydenta.

Przygotowana przez rząd nowa ustawa zmienia sposób naliczania dochodów samorządów z tytułu PIT i podatku CIT. Będą one liczone jako procent od dochodów podatników danego podatku z terenu danej JST, a nie - jak do tej pory - od podatku należnego, czyli po odliczeniu ulg i zwolnień. Dodatkowo samorządy będą partycypować w podatku PIT pobieranym w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Zgodnie z ustawą wysokość udziału w podatku PIT będzie wynosić dla gmin 7 proc., miast na prawach powiatu 8,6 proc., powiatów 2 proc., a województw 0,35 proc. W przypadku podatku CIT te wskaźniki te miałyby wynosić: dla gminy 1,6 proc., miasta na prawach powiatu 2,2 proc., powiatu 1,7 proc., a województwa 2,3 proc.

Nowa ustawa zamiast obecnych części subwencji ogólnej dla samorządów, wprowadza pojęcie potrzeb finansowych JST, które będą podlegać finansowaniu dochodami z tytułu udziału w PIT i CIT. Wyróżnia się pięć rodzajów potrzeb: wyrównawcze, oświatowe, rozwojowe, ekologiczne i uzupełniające. Ustawa zawiera metody kalkulacji wysokości tych potrzeb. Jeśli dochody z udziału w PIT i CIT danej JST okażą się niewystarczające do pokrycia wyliczonych potrzeb finansowych, samorząd dostanie subwencję ogólną z budżetu państwa.

Nowe przepisy zawierają również mechanizm tzw. korekty zamożności, utrzymywany w związku z dużym zróżnicowaniem dochodowym JST, ale różniący się od obecnego "janosikowego". JST nie będą wpłacać do budżetu państwa "janosikowego" - korekta zamożności dokonywana będzie co do zasady poprzez obniżenie kwoty zwiększonych dochodów z PIT i CIT.

Na etapie prac w Sejmie posłowie wprowadzili poprawkę do projektu, której celem jest uszczegółowienie zasad podziału dwóch niewielkich rezerw, jakie zostały utworzone podczas prac sejmowych - jedna przeznaczona jest dla gmin, na terenie których są parki narodowe i inne obszary chronione, druga zaś dotyczy gmin uzdrowiskowych.

Ustawa ma wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem części przepisów, które mają wejść w życie 1 stycznia 2025 r. i jednego przepisu, który zacznie obowiązywać 1 stycznia 2026 r.