Prezydent zawetował ustawę okołobudżetową. Co z podwyżkami dla nauczycieli i urzędników?

Andrzej Duda zawetował ustawę okołobudżetową, tłumacząc to swoją niezgodą na sposób przeprowadzania zmian w mediach publicznych przez rząd Koalicji 15 października. W ustawie tej zapisane były 3 mld zł warunkowego wsparcia dla TVP, o których minister finansów Andrzej Domański mówił, że zostaną przekazane telewizji publicznej, ale pod warunkiem, że będzie to "inna telewizja".

Ale to nie jedyny ważny element w ustawie okołobudżetowej. To właśnie tam znalazły się zapisy umożliwiające realizację obiecanych 30-procentowych podwyżek dla nauczycieli (w tym przedszkolnych i początkujących), a także 20-procentowych podwyżek dla pracowników sfery budżetowej. Czy podwyżki te są w obecnej sytuacji zagrożone?

Zacznijmy od tego, że ustawa okołobudżetowa to nie jest właściwy budżet państwa. Ustawa budżetowa to absolutny fundament gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym (którym jest dany rok kalendarzowy). Zazwyczaj towarzyszą jej inne ustawy, zawierające np. propozycje zwiększania dochodów czy zmniejszania wydatków w budżecie, co ma służyć realizacji tego ostatniego - i są to właśnie ustawy okołobudżetowe. Ich uchwalenie nie jest obligatoryjne, ale ułatwiają one rządowi realizację zaplanowanych w budżecie działań. Takie ustawy może jednak wetować prezydent - i to właśnie zrobił Andrzej Duda z ustawą okołobudżetową na 2024 r., o czym poinformował w serwisie X.

"Próba finansowania mediów publicznych przy pomocy ustawy okołobudżetowej (przez większość parlamentarną) jest w obecnej sytuacji niemożliwa do zaakceptowania" - tłumaczył swój ruch prezydent.

Andrzej Duda, wetując ustawę okołobudżetową, zapowiedział też, że wkrótce przedstawi własną ustawę, która będzie dotyczyć m.in. podwyżek dla nauczycieli, budżetówki i innych wydatków zaplanowanych wcześniej w ustawie okołobudżetowej. Zaapelował też do marszałków Sejmu i Senatu o szybkie zwołanie posiedzeń obu izb parlamentu, by prezydencką propozycję można było procedować jeszcze w tym roku. W końcu podwyżki dla tych grup zawodowych miały wejść w życie już od 1 stycznia 2024 r. - prezydent nie chce więc ryzykować ściągnięcia na siebie gniewu znacznej części społeczeństwa. 

Rząd nie potrzebuje jednak prezydenta, by zrealizować zapowiedziane podwyżki czy inne zaplanowane działania. Jak przekonuje w rozmowie z serwisem wyborcza.biz dr Sławomir Dudek - prezes Instytutu Finansów Publicznych i były wieloletni pracownik Ministerstwa Finansów - zapis o dotacji dla mediów publicznych może zostać przeniesiony do właściwej ustawy budżetowej. Tam również mogą zostać przeniesione zapisy dotyczące podwyżek dla nauczycieli i budżetówki. A samej ustawy budżetowej - jak przekonuje S. Dudek - "zawetować się nie da".

W tym duchu wypowiedział się również w serwisie X premier Donald Tusk. "Poszkodowanych uspokajam: poradzimy sobie z tym" - napisał szef rządu.

Prezydent faktycznie ustawy budżetowej zawetować nie może - kiedy trafi ona na jego biurko, może on ją podpisać od razu, ale może też wysłać ją do Trybunału Konstytucyjnego. Powód może być - i prawdopodobnie byłby - ten sam: wpisanie do ustawy budżetowej warunkowej dotacji 3 mld zł na media publiczne. Po skierowaniu ustawy budżetowej do TK, ten ostatni jest obowiązany wydać wyrok w ciągu dwóch miesięcy. 

Co, jeśli ustawa budżetowa zostałaby uznana za niekonstytucyjną? Jest to realny scenariusz, bo Trybunał Konstytucyjny jest kontrolowany przez obóz polityczny Prawa i Sprawiedliwości. Taka sytuacja nigdy dotychczas w Polsce się nie wydarzyła. Gospodarka finansowa państwa byłaby zapewne wówczas realizowana na podstawie projektu budżetu albo ustawy o prowizorium budżetowym, czyli w uproszczeniu - ustawy o właśnie takim prowizorycznym, tymczasowym budżecie. Nie da się jednak ukryć, że byłaby to ostatnia rzecz, której potrzebuje obecnie polskie państwo, stojące w obliczu pilnych wyzwań gospodarczych, związanych chociażby z transformacją energetyczną czy koniecznością pobudzenia inwestycji po okresie koniunkturalnego spowolnienia.