Diagnoza stanu gospodarki polskiej
Wg MFW główną przyczyną spowolnienia gospodarczego było załamanie się inwestycji wynikające z : wysokich kosztów finansowania, spadku popytu
i niskiej zyskowności firm.
Jednakże nawet przed ostatnim spadkiem, dynamika wzrostu inwestycji zmniejszyła się jeszcze przed ostatnim spowolnieniem
wzrostu gospodarczego co zdaniem MFW jest odzwierciedleniem post-transition obsolescence i wysokiego wskaźnika inwestycji do PKB.
Pomimo spadku inflacji realne stopy procentowe pozostają na poziomie 6% i są zdaniem MFW wciąż wysokie.
Stopa bezrobocia jest na jednym z najwyższych poziomów wśród krajów OECD co jest efektem czynników strukturalnych i cyklicznych.
Wynika to z
czynników demograficznych, lecz w głównej mierze z 8-procentowego spadku zatrudnienia od końca 1998 r.(ponad 1 mln miejsc pracy) . efektu spadku
aktywności gospodarki, zwolnień prywatyzowanych przedsiębiorstw (po zakończeniu okresów ochronnych).
Ponadto wysokie koszty pracy przyczyniają się
do wzrostu bezrobocia (koszty pracy w pozostałych krajach aspirujących do UE spadają w Polsce pozostają wysokie).
Perspektywy dla gospodarki na 2002 i w średnim okresie:
Opóźniony efekt impulsu fiskalnego i monetarnego i oczekiwane ożywienie gospodarcze w Niemczech powinno przynieść utrwalenie ożywienia
koniunktury w II poł. roku.(nieznacznie powyżej 1,1%). Presja wzrostowa w deficycie obrotów bieżących powinna pozostać ograniczona, a inflacja
pozostać w granicach 3% na koniec roku.
Polityka pieniężna
MFW podkreślił, że niezależność banku centralnego musi zostać zachowana. Tylko wtedy korzyści wynikające z niskiej inflacji i wzrostu zaufania
inwestorów zostaną zapewnione. Policy mix musi przesunąć się w stronę zaostrzenia polityki fiskalnej poprzez ograniczenie wydatków budżetowych i
zmniejszenie deficytu budżetowego, co spowoduje zatrzymanie rosnącego długu publicznego w relacji do PKB i spowoduje obniżenie realnych stóp
procentowych.
Członkowie misji MFW wyrazili optymizm co do przyszłych tendencji inflacyjnych, przyznając jednak, że redukcje stóp procentowych powinny być
dokonywane z dużą ostrożnością by uniknąć konieczności ich podnoszenia w przyszłości. Ponadto uznali, że zagrożenia ze strony cen paliw i żywności są
niewielkie . przeprowadzone analizy wykazały, że tego typu szoki w Polsce mają charakter przejściowy, a ich skutek zanika w perspektywie jednego roku.
W szczególności, stwierdzono, że jednoprocentowy wzrost cen żywności i paliw powoduje po miesiącu wzrost wskaźnika CPI o 0,4 pproc. Tym samym
podkreślono, że przy podejmowaniu decyzji o redukcji stóp, RPP nie powinna brać pod uwagę ani pozytywnych, ani też negatywnych szoków
pochodzących z rynku żywności lub paliw.
Ponadto autorzy raportu podkreślili konieczność zmiany sposobu prowadzenia polityki bezpośredniego celu inflacyjnego. Radzili oni prowadzenie
polityki reagującej symetrycznie zarówno na pozytywne jak i negatywne szoki cenowe, a ponadto zasugerowali wprowadzenie celu inflacyjnego z relatywnie
szerokim pasmem możliwych odchyleń, który umożliwiłby uwzględnienie dużej zmienności wskaźnika CPI.
Ponadto, w związku z niewielkimi możliwościami powstrzymania średniookresowej tendencji aprecjacyjnej złotego, autorzy raportu radzili
powstrzymanie się banku centralnego od interwencji na rynku walutowym. Dodatkowo stwierdzili, że stanowiłoby to czynnik motywujący do zabezpieczania
się przed ryzykiem kursowym.
System bankowy
Raport zwraca również uwagę na zagrożenia płynące ze stosunkowo dużego udziału kredytów walutowych w sumie wszystkich kredytów sektora
prywatnego (który na koniec 2001r. sięgał 28,5%). W szczególności, w wypadku gwałtownych zmian kursu walutowego mogłoby to doprowadzić do
dalszego pogorszenia się portfela kredytowego banków, a także przewalutowania dużej części kredytów, co doprowadziłoby do przerzucenia ryzyka
kursowego na system bankowy.
Polityka fiskalna
MFW podkreśla potrzebę dostosowania polityki fiskalnej w długim okresie do wymagań Unii Europejskiej. Akcentuje konieczność zmniejszenia potrzeb
pożyczkowych państwa, w szczególności poprzez redukcję transferów do gospodarstw domowych.
Zawiera także ostrzeżenie, że niespełnienie tego
warunku może w krótkim czasie doprowadzić do wzrostu długu publicznego z obecnego poziomu 43% do 60% PKB.
Raport pozytywnie ocenia zmniejszenie dynamiki przyrostu wydatków budżetowych w roku 2002 do ok. 4% w porównaniu z dynamiką na poziomie
14% w ub.r.
Uwagę wysłanników MFW zwróciła potrzeba ograniczenia wzrostu wydatków JST. Podkreślono, że tempo wzrostu wydatkowania środków z ich
budżetów powinno obniżyć się z dotychczasowych 14% do 3%. Zasada zwiększania wydatków budżetowych zgodnie z inflacją powiększoną o jeden punkt
procentowy spotkała się z pozytywną oceną Funduszu. Dodatkowo zaproponowano wprowadzenie mechanizmów zabezpieczających przed nadmiernym
wzrostem nominalnych wydatków w przypadku przeszacowania inflacji.
Sugestie Funduszu zawierały także propozycję, aby zasadę min. Belki rozciągnąć na wszystkie jednostki budżetowe co: - pomoże zapobiec
przesuwaniu wydatków z budżetu centralnego na budżety jednostek lokalnych - pozwoli na zredukowanie potrzeb pożyczkowych całego sektora finansów
publicznych - wprowadzi jasno określone reguły kontrolowania finansów publicznych.
Polityka strukturalna
Raport przypisuje winę za wysoki stopień bezrobocia czynnikom cyklicznym, strukturalnym oraz zaniedbaniom w polityce zapobiegania bezrobociu.
Wysłannicy MFW zgodzili się, iż uelastycznienie kodeksu pracy (szczególnie wzrost roli zatrudnienia na czas określony, zniesienie zapłaty za nadgodziny i
wprowadzenie różnych form zatrudnienia) oraz obniżenie minimalnej płacy dla absolwentów powinno pobudzić popyt na pracę.
Wyrazili natomiast
wątpliwość, czy zwolnienie pracodawcy przez rok z obowiązku zapłaty świadczeń socjalnych za zatrudnionego absolwenta (ok. 20% płacy brutto) przyniesie
pożądane skutki. Łatwo sobie wyobrazić sytuację, w której pracodawcy po roku zwalniają absolwentów, aby przyjąć na ich miejsce kolejnych.
Postulowano
także uproszczenie przepisów prawa pracy oraz zróżnicowanie minimalnej płacy w zależności od stopy bezrobocia w danym regionie.
Skrytykowano pomysł łączenia przedsiębiorstw państwowych w celu ich dalszej restrukturyzacji przed sprzedażą. Na zarzuty polskich władz, iż
zagraniczni właściciele sprywatyzowanych przedsiębiorstw preferują zagranicznych kontrahentów i powodują pogorszenie sytuacji polskich podmiotów
zalecono ściślejszą kontrolę nad sprywatyzowanymi podmiotami.
MFW ostrzegł przed wykorzystaniem banków państwowych do wspomagania rozwoju infrastruktury oraz jako kredytodawców dla sektora MSP oraz
budowlanego. Wyrażono zaniepokojenie, iż kondycja państwowych podmiotów sektora finansowego może pogorszyć się wraz z obarczeniem ich
obowiązkiem wspomagania wzrostu gospodarczego.
Raport podkreśla zadowolenie z dotychczasowego procesu liberalizacji w handlu zagranicznym. Pozytywnie odnosi się także do przewidywań MF, iż
średnia ważona stawka obłożenia podatkiem celnym wyniesie 2,3% wobec 2,6% w roku 2001.
