Polska jest największym producentem wyrobów tytoniowych w Europie. Według danych Krajowego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego w naszym kraju zlokalizowanych jest 5 z 30 fabryk wyrobów tytoniowych na Starym Kontynencie. Wpływy do budżetu z branży tytoniowej szacuje się na 24 mld zł rocznie, co stanowi ok. 9 proc. całkowitych wpływów do budżetu. Zgodnie z danymi Ministerstwa Finansów dochody z tytułu podatku akcyzowego za jedenaście miesięcy 2019 roku wyniosły 18,8 mld zł.
Eksport w górę
W branży tytoniowej zatrudnionych jest ponad 60 tys. osób. To plantatorzy oraz pracownicy zatrudnieni w produkcji i przetwórstwie. Na terenie obszarów wiejskich działa ponad 11 tys. gospodarstw zajmujących się uprawą tytoniu. Plantacje znajdują się głównie na terenie województw lubelskiego, świętokrzyskiego, małopolskiego. Na sektor tytoniowy nad Wisłą składa się produkcja gotowych wyrobów takich jak papierosy oraz produkcja półproduktów, czyli suszu tytoniowego i tytoniu przetworzonego. Szacuje się, że w ciągu roku w Polsce produkuje się prawie 150 mld sztuk papierosów.
W przypadku tytoniu to 35 tys. ton. Polska to także trzeci na świecie i drugi w Europie eksporter wyrobów branży tytoniowej. Jak wskazuje Joanna Gniadek z Polskiego Instytutu Ekonomicznego szacunki z 2019 r. o wzroście eksportu do ok. 4,1 mld euro mogą okazać się zawyżone o ok. 0,3 mld euro. - Przyjmując, że dynamika wzrostu polskiego eksportu wyrobów branży tytoniowej w okresie listopad-grudzień utrzymała się na poziomie z wcześniejszych miesięcy, w całym 2019 r. można spodziewać się wzrostu eksportu tych wyrobów do około 3,8 mld euro - mówi.
Z danych GUS wynika, że w ciągu dziesięciu miesięcy 2019 r. wartość polskiego eksportu wyrobów branży tytoniowej wyniosła blisko 3,1 mld euro. - Było to o 10,3 proc. więcej niż w tym samym okresie roku poprzedniego - wskazuje ekspertka PIE i wyjaśnia, że w strukturze eksportu wyrobów tytoniowych nadal dominują papierosy (eksport za blisko 2,7 mld euro, co stanowiło 85,8 proc. eksportu branży) oraz tytoń przetworzony (376 mln euro, 12,1 proc.). Pozostałe 2,1 proc. wartości eksportu polskiej branży tytoniowej stanowił tytoń nieprzetworzony (ok. 65 mln euro).
Gdzie sprzedajemy najwięcej?
Głównymi odbiorcami wyrobów tytoniowych z Polski są kraje unijne. Tak było w 2018 r. i w ciągu pierwszych dziesięciu miesięcy 2019 r. Największy odbiorca to Niemcy. Eksport do naszego zachodniego sąsiada stanowił 25,3 proc. całego eksportu branży i był wart 784,6 mln euro. Na kolejnych miejscach w pierwszej dziesiątce uplasowały się Holandia (12,1 proc. eksportu o wartości 373,8 mln euro), Włochy (11,6 proc., 358,8 mln euro), Wielka Brytania (7,2 proc., 223,7 mln euro.), Belgia (6,0 proc., 186,7 mln euro.), Hiszpania (5,5 proc., 170,8 mln euro), Węgry (3,4 proc., 106,9 mln euro), Czechy (3,4 proc., 104,8 mln euro), Francja (2,9 proc., 90,7 mln euro) oraz Austria (2,7 proc., 82,9 mln euro).
- Spośród krajów unijnych największy wzrost polskiego eksportu w okresie styczeń-październik 2019/styczeń-październik 2018, odnotowały takie kraje, jak: Malta (o 129,3 proc.), Szwecja (67,0 proc.), Irlandia (49,1 proc.) i Bułgaria (44,3 proc.) - przytacza dane Joanna Gniadek z PIE. Eksport polskich wyrobów tytoniowych wykracza poza Stary Kontynent. W 2019 r. największymi pozaeuropejskimi rynkami zbytu były: Algieria (32,4 mln euro), Gwinea (ponad 14 mln euro), Izrael (blisko 4,1 mln euro), Zjednoczone Emiraty Arabskie (3,6 mln euro) i Liban (2,7 mln euro). Inne rynki zbytu to m.in. Kanada, Korea Południowa, Indonezja, Arabia Saudyjska, Nowa Zelandia, Kolumbia i Brazylia.
Czarne chmury?
Polski eksport może jednak ucierpieć w związku z zakazem sprzedaży papierosów mentolowych, który wejdzie w życie 20 maja tego roku. - Papierosy mentolowe mają blisko 30-procentowy udział w rynku papierosów, a w 2019 roku zanotowano rekordowe wpływy z akcyzy od wyrobów tytoniowych, które wyniosły blisko 20 mld zł. W Polsce zlokalizowanych jest najwięcej w Unii Europejskiej fabryk gotowych wyrobów tytoniowych, a ponad 70 proc. produkcji przeznaczona jest na export - wskazuje Magdalena Włodarczyk, dyrektor Krajowego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego. Jak dodaje, z pewnością wycofanie ze sprzedaży tak dużego segmentu produktów spowoduje zawirowania na rynku i może przyczynić się do zmniejszenia wpływów.
Ważną częścią sektora wyrobów tytoniowych w Polsce stały się Nowatorskie Wyroby Tytoniowe, które stworzono z myślą o zmniejszeniu ryzyka dla palaczy. Wkłady tytoniowe do podgrzewania jak te w technologii IQOS, mogą w najbliższym czasie stać się alternatywą dla popularnych "mentoli", bo nie obejmuje ich wprowadzony unijną dyrektywą zakaz aromatyzowania tytoniu.
Oprócz wycofania ze sklepowych półek papierosów mentolowych, drugim wyzwaniem dla sektora tytoniowego w 2020 roku będzie wzrost podatku akcyzowego. Jak wyjaśnia Magdalena Włodarczyk, tegoroczna drastyczna podwyżka akcyzy na papierosy w połączeniu z terminem wycofania z rynku papierosów mentolowych mogą doprowadzić do ponownego niekontrolowanego wzrostu poziomu szarej strefy.
- W ubiegłym roku udało się rekordowo obniżyć poziom tytoniowej szarej strefy, do poniżej 10 proc. Aby ten pozytywny trend utrzymać, będzie konieczna nie tylko intensyfikacja działań służb państwowych, ale także przewidywalność podatkowa, czyli np. wdrożenie akcyzowej mapy drogowej - wskazuje Włodarczyk.
Dominika Pietrzyk
