Silna pozycja polskich mebli na europejskim rynku

Polski eksport mebli powrócił w 2021 r. na ścieżkę wzrostu, przerwaną przez pandemię COVID-19. Jego wartość wyniosła w 2021 r. 12,5 mld euro i była o 15,4 proc. wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim (po spadku o 3 proc. w 2020 r.). Był to największy wzrost eksportu branży meblarskiej od 2010 r. Wtedy sektor odbudowywał się po światowym kryzysie finansowym z 2009 r.

W tym artykule branża meblarska jest rozumiana jako dział 31. polskiej klasyfikacji towarów i usług (nie obejmuje więc m.in. siedzeń stosowanych w środkach transportu).

W 2021 r. branża stanowiła 4,4 proc. wartości polskiego eksportu ogółem, natomiast w UE w 2021 r. na branżę meblarską przypadało 1,2 proc. eksportu. Wyższy w porównaniu z krajami UE udział w eksporcie ogółem wskazuje, że jest to jedna z głównych polskich specjalności eksportowych. Najważniejsze kierunki polskiego eksportu mebli to sprzedaż do Niemiec (5,2 proc. eksportu ogółem do tego kraju), Wielkiej Brytanii (6,2 proc.), Czech (5,4 proc.) czy Stanów Zjednoczonych (5,5 proc.).

Od 2017 r. Polska jest największym eksporterem mebli spośród krajów Unii Europejskiej. W 2021 r. polscy eksporterzy zrealizowali 19,2 proc. wartości unijnego eksportu mebli. Znaczącymi eksporterami są także Niemcy i Włochy, na które przypada odpowiednio 17,5 i 16,7 proc. eksportu UE.

W 2021 r. meble pochodzące z Polski trafiły na rynki 170 krajów świata. Pomimo tak szerokiego kręgu odbiorców, eksport branży meblarskiej jest silnie skoncentrowany na rynkach europejskich. W 2021 r. 80 proc. wartości eksportu mebli przypadało na kraje Unii Europejskiej, a więc znaczenie UE jest tu większe niż w przypadku pozostałych branż.

Zdecydowanie najważniejszym kierunkiem eksportu mebli są Niemcy. W 2021 r. na ten kraj przypadało 34 proc. całości eksportu tej branży. Znaczenie Niemiec ulega jednak stopniowemu obniżaniu się (w 2015 r. do zachodniego sąsiada trafiło 40 proc. wartości polskich mebli sprzedawanych za granicą). Duże znaczenie mają kraje Europy Środkowej - Czechy, Słowacja oraz Węgry. W ostatnich dwóch latach zdecydowanie najwyższą dynamiką charakteryzował się eksport do Finlandii. W 2021 r. wartość eksportu mebli do tego kraju przekroczyła 100 mln euro. W ostatnich latach meble z Polski zdobywają coraz większą część fińskiego rynku.

Tradycyjnie duże znaczenie dla branży meblarskiej ma Wielka Brytania. W 2021 r. ponownie kraj ten stał się drugim największym odbiorcą mebli z Polski. W ub.r. wartość eksportu do Wielkiej Brytanii zwiększyła się o blisko 30 proc. rdr. Wysoka dynamika, w porównaniu ze wzrostem ogółem w branży meblarskiej może wskazywać, że brexit nie zaszkodził eksporterom mebli. W ub.r. w pełni odrobili oni straty poniesione na tym rynku w 2020 r. (spadek o 11 proc. rdr).

Relatywnie niewielkie znaczenie dla polskiego eksportu ma kierunek wschodni. Chociaż w ostatnich latach obserwowany był stopniowy wzrost sprzedaży do Rosji i na Ukrainę, to jednak oba kraje zajmowały odlegle miejsca na liście najważniejszych rynków eksportowych, Rosja - 17, a Ukraina - 24 miejsce pod względem wartości polskiego eksportu.

Zaledwie 6,9 proc. eksportu przypadało na rynki pozaeuropejskie. Zdecydowanie najważniejszym odbiorcą mebli pochodzących z Polski w tej grupie krajów są Stany Zjednoczone. W 2021 r. na USA przypadało 3,5 proc. eksportu mebli. Drugim najważniejszym odbiorcą poza Europą są Chiny. Jednak od 2018 r. obserwowany jest spadek eksportu mebli na chiński rynek.

Porównanie wartości i ilości eksportowanych mebli poszczególnych krajów Unii Europejskiej poskazuje, że cechą wyróżniającą polski eksport są jego niskie wartości jednostkowe. W 2021 r. zagregowany wskaźnik wartości jednostkowych dla eksportu mebli z Polski wyniósł 270 euro za 100 kg mebli. Był to jeden z najniższych wskaźników w krajach Unii Europejskiej (niższy charakteryzował jedynie dostawy z Litwy).  Natomiast w pozostałych krajach UE wskaźnik ten kształtował się średnio na poziomie 420 euro za 100 kg. Na nieco wyższym poziomie kształtowały się wartości wskaźnika kolejnych największych eksporterów mebli, tj. Niemiec i Włoch - odpowiednio 460 i 430 euro za 100 kg.

Stosunkowo niski poziom wskaźnika oznacza, że polskie produkty na rynkach zagranicznych konkurują przede wszystkim ceną. Wynika to także ze specjalizacji w niższych segmentach europejskiego rynku oraz większego znaczenia w ofercie eksportowej mebli z materiałów drewnopodobnych niż wykonanych z surowca naturalnego.

Miarą sukcesu eksportowego branży meblarskiej jest wysoki udział produktów pochodzących z Polski w imporcie krajów UE. W 2021 roku udział Polski w imporcie mebli w krajach UE wyniósł 16 proc. Jest to drugi najwyższy udział Polski w unijnym imporcie, po branży tytoniowej. Znaczenie dostaw polskich mebli jest czterokrotnie większe w porównaniu z udziałem naszego kraju w ogólnym imporcie krajów Unii.

Wysoka konkurencyjność polskiej branży meblarskiej na rynkach europejskich jest wynikiem co najmniej kilku istotnych czynników.

Konkurencyjność cenowa opiera się na relatywnie niskich kosztach pracy, czemu dodatkowo sprzyjał relatywnie duży udział pracowników zagranicznych w polskich fabrykach. Duże znaczenie ma geograficzna bliskość głównych rynków zbytu, co jest ważne przy stosunkowo wysokich kosztach transportu w tej branży. Atutem Polski, jako eksportera mebli jest bardzo rozwinięta baza logistyczna - w tym przede wszystkim konkurencyjny transport drogowy. Nie bez znaczenia są także duże krajowe zasoby drewna oraz bezpośrednie sąsiedztwo źródeł zaopatrzenia w surowiec jakim były dotychczas Białoruś i Rosja.

Kolejnym ważnym ogniwem w eksportowej ekspansji branży meblarskiej jest uczestnictwo polskich fabryk w międzynarodowych łańcuchach wartości. Szczególnym przykładem może być integracja polskich fabryk w ramach międzynarodowego koncernu IKEA. Obecnie do IKEA należy 18 zakładów produkcyjnych zlokalizowanych w Polsce, a lista dostawców zewnętrznych obejmuje dalsze 90 fabryk mebli oraz komponentów. Z Polski pochodzi 18 proc. światowej produkcji IKEA. Pod tym względem Polska zajmuje drugie miejsce po Chinach, gdzie powstaje 28 proc. produkcji koncernu.  W przypadku mebli drewnianych udział Polski  dochodzi do 50 proc. światowej produkcji.

Według danych Eurostatu, Polska w latach 2013-2020 r. była największym dostawcą mebli do krajów Unii Europejskiej, biorąc pod uwagę wartość eksportu. W 2021 r. w wyniku silnego wzrostu eksportu największym eksporterem na rynki krajów UE ponownie stały się Chiny (poprzednio Chiny były największym dostawcą mebli w latach 2010-2012). W 2021 r. wartość importu z Chin zwiększyła się o prawie 50 proc. (o 3,7 mld euro). W ub.r. na Chiny przypadało 20 proc. unijnego importu mebli, tj. o prawie 4 pkt proc. więcej w porównaniu z 2020 r. Dużymi dostawcami mebli do UE są także Niemcy (12 proc. importu ogółem) i Włochy (7 proc.). Europejski rynek meblarski charakteryzuje więc wysoki stopień koncentracji struktury geograficznej importu. Na czterech największych dostawców przypadało 55 proc. całości importu. Pozostałe kraje mają większe znaczenie tylko na rynkach krajów sąsiednich.

W 2021 r. Polska była najważniejszym dostawcą mebli do ośmiu krajów Unii Europejskiej. Były to Niemcy oraz siedem krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Szczególnie duże znaczenie dostawy z Polski mają na rynku czeskim - w 2021 r. blisko 32 proc. wartości importu mebli w tym kraju pochodziło właśnie z Polski. Nieco poniżej 30 proc. importu stanowiły dostawy z Polski na Słowację, Litwę, Łotwę i Węgry.

W Niemczech import mebli z Polski stanowił w ub.r. 25 proc. przywozu w zakresie tej branży. Polska już w 1993 r. stała się drugim, po Włoszech, dostawcą mebli do Niemiec. A od 2000 r. nieprzerwanie utrzymuje status najważniejszego eksportera. Niemcy to zdecydowanie największy rynek meblarski w Europie. W 2021 r. wartość importu mebli w tym kraju ukształtowała się na poziomie prawie 15 mld euro. W ostatnich dwóch latach na rynku niemieckim silnie zwiększa się konkurencja z Chin. W 2021 r. udział produktów pochodzących z Chin zwiększył się do 18 proc.

Polska jest także najważniejszym dostawcą mebli do Rumunii i Chorwacji. Udział polskich produktów w imporcie obu krajów kształtował się na poziomie 19 proc. W kolejnych czterech krajach Polska była drugim najważniejszym dostawcą mebli (Austria, Bułgaria, Dania i Szwecja). Taki rozkład znaczenia wskazuje na dużą korelację udziału Polski z bliskością geograficzną rynku. Wraz z odległością znaczenie dostaw z Polski stopniowo się zmniejsza. Przykładem może być rynek francuski czy irlandzki. We Francji udział Polski kształtował się na poziomie 8 proc., dostawy o większej wartości realizowały Chiny, Włochy i Niemcy. Z kolei w Irlandii dostawy z Polski stanowiły zaledwie 3 proc. importu mebli, co sytuowało nasz kraj "dopiero" na ósmym miejscu pod względem wartości dostaw na irlandzkim rynku.

Analiza struktury geograficznej importu mebli krajów UE wskazuje, że największym konkurentem Polski na tym rynku są Chiny. W 2021 r. Chiny były największym dostawcą do 10 krajów (a jeśli uwzględnimy Polskę to do jedenastu).

Porównanie struktury przedmiotowej eksportu mebli z Polski i Chin (na rynek europejski) wykazuje różnice między tymi dostawcami.

W 2021 r. na eksport branży meblarskiej składało się 41 ośmiocyfrowych pozycji klasyfikacji CN. W polskim eksporcie najważniejszą pozycją były tapicerowane meble do siedzenia z drewnianą ramą, które stanowiły blisko 20 proc. całego eksportu branży. Wśród pierwszych pięciu pozycji jeszcze trzy reprezentowały meble drewniane. Inaczej przedstawia się struktura importu z Chin. Listę najważniejszych produktów otwierała pozycja "pozostałe meble metalowe". Wśród pięciu największych pozycji tylko jedna reprezentowała produkty z drewna.

W 2022 r. w klasyfikacji towarowej wprowadzono zmiany, które pozwalają na bardziej dokładne określenie znaczenia wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych w handlu zagranicznym. Według danych Dziedzinowej Bazy Wiedzy Handel Zagraniczny GUS w styczniu 2022 r. 63 proc. wartości polskiego eksportu branży meblarskiej stanowiły wyroby z drewna. Natomiast w imporcie UE z Chin (dane Eurostatu) meble i części mebli z drewna stanowiły zaledwie 28 proc.

Obserwowane trendy w unijnym imporcie mebli wskazują na stopniowe przesuwanie się popytu w stronę mebli innych niż drewniane czy produkowane z materiałów drewnopochodnych. W ostatnich latach szybciej rośnie import mebli m.in. z metali, co powoduje wzrost znaczenia Chin w europejskim imporcie.

Wydaje się, że branża meblarska należy do najbardziej narażonych na negatywne konsekwencje rosyjskiej agresji w Ukrainie. Niekorzystny wpływ na eksport będzie miał zarówno odpływ części ukraińskich pracowników, jak i odcięcie od dostaw surowców i półproduktów z Białorusi i Rosji. Jednocześnie z powodu wojny obserwowany jest duży wzrost cen tych towarów.

Wojciech Mroczek, ekspert ekonomiczny w Departamencie Statystyki NBP

Autor wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko NBP

Czytaj również: Mastercard i Nexo wprowadzają kartę kredytową opartą o kryptowaluty

***