Spadek po rodzeństwie. Sprawdź, kiedy majątek może trafić do ciebie

Jeśli zmarły nie zostawił testamentu, obowiązują zasady dziedziczenia ustawowego. Reguluje je Kodeks cywilny, a dokładnie jego Księga IV - Spadki. Według polskiego prawa, rodzeństwo nie znajduje się w pierwszej grupie spadkobierców. Najpierw dziedziczą: 

• dzieci zmarłego, 
• jego małżonek, 
• a jeśli brak potomstwa - jego rodzice. 

Zgodnie z art. 933 i 934 Kodeksu cywilnego, gdy zmarły nie miał potomków, a jego rodzice nie żyją, do spadku mogą być powołani jego bracia i siostry. Wówczas dziedziczą oni w równych częściach. 

Przykład: Zmarły nie miał dzieci, nie był żonaty, a jego rodzice zmarli wcześniej. Miał za to dwójkę rodzeństwa - brata i siostrę. W takim przypadku majątek zostanie podzielony po równo między nich. 

Ważna uwaga — sytuacja się komplikuje, jeśli któreś z rodzeństwa nie żyje. 

Jeśli brat lub siostra zmarli wcześniej, ale pozostawili dzieci (czyli siostrzenice, bratanków itd.), to właśnie te osoby wchodzą w ich miejsce. To tzw. dziedziczenie przez zstępnych.  

Innymi słowy: dzieci zmarłego rodzeństwa mają prawo do udziału w spadku po twoim zmarłym bracie czy siostrze. 

Każde dziecko dziedziczy w ramach tzw. części przypadającej jego rodzicowi. Jeśli zmarły brat miał dwóch synów, to jego udział w spadku zostanie podzielony po równo między nich. 

Prawo nie różnicuje rodzeństwa pełnego (czyli mającego wspólnych oboje rodziców) i przyrodniego (dzielącego tylko jednego rodzica).  

Dla celów dziedziczenia liczy się wyłącznie stopień pokrewieństwa. Jeśli zmarły nie miał pełnego rodzeństwa, ale miał przyrodniego brata, i ten spełnia warunki dziedziczenia, to on również ma prawo do udziału w spadku. 

Testament zmienia wszystko. To wola zmarłego decyduje, kto i w jakim stopniu dziedziczy majątek. Może on przekazać całość sąsiadowi, fundacji albo tylko jednej osobie z rodziny. W takim przypadku rodzeństwo nie ma automatycznego prawa do spadku - chyba że zostali wymienieni w testamencie. 

Jest jednak jedno "ale", czyli zachowek. Jeśli zmarły miał dzieci, małżonka lub rodziców, a pominął ich w testamencie, przysługuje im prawo do zachowku. To określona część wartości majątku, o którą mogą się oni ubiegać z racji faktu, że przysługuje im dziedziczenie ustawowe. Rodzeństwo, w świetle prawa, nie ma prawa do zachowku. 

W praktyce często zdarza się, że zmarły jeszcze za życia przekazuje nieruchomość lub inny majątek w darowiźnie. Jeśli brat lub siostra byli obdarowani, może to wpłynąć na rozliczenie spadku - zwłaszcza jeśli darowizna była znaczna. 

Z kolei umowa dożywocia, czyli sytuacja, gdy ktoś przekazuje nieruchomość w zamian za opiekę do końca życia, wyklucza tę nieruchomość ze spadku. To ważne, bo często spadkobiercy są zaskoczeni, że "dom po bracie" nie wchodzi do masy spadkowej. 

Aby odziedziczyć spadek trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe. Można to zrobić na dwa sposoby: 

• u notariusza - jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni co do podziału, 
• w sądzie - jeśli istnieje spór lub nie da się zebrać wszystkich osób. 

Po przeprowadzeniu postępowania otrzymuje się akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie sądu. Dopiero na tej podstawie można formalnie zarządzać majątkiem - np. przepisać mieszkanie, sprzedać je, uregulować kwestie podatkowe. 

Rodzeństwo należy do II grupy podatkowej w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Oznacza to, że obowiązują ich określone kwoty wolne od podatku (w 2025 r. - do 27 090 zł). Jeśli wartość spadku przekracza ten próg, trzeba zapłacić podatek - jego wysokość zależy od wartości spadku. 

Można jednak uniknąć podatku, jeśli spełni się określone warunki, np. zgłosi nabycie spadku do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy. Warto skonsultować to z doradcą podatkowym lub prawnikiem, by nie popełnić kosztownego błędu. 

Majątek po zmarłym rodzeństwie może trafić do ciebie, ale tylko w ściśle określonych sytuacjach: gdy nie miał on dzieci i małżonka, a wasi rodzice nie żyją. Jeśli dodatkowo nie ma testamentu, dziedziczysz z mocy prawa. W innym przypadku - tylko jeśli zostałeś wskazany w testamencie. 

Choć prawo spadkowe może wydawać się zawiłe, opiera się na prostych zasadach - pokrewieństwa i kolejności dziedziczenia. Zanim podejmiesz jakiekolwiek działania, dobrze jest skonsultować się z prawnikiem lub notariuszem. Dzięki temu unikniesz nieporozumień. 

KO