Ubezpieczenia i składki w ZUS za zatrudnionego pracownika młodocianego

Zasady zatrudniania pracowników na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, zwanych pracownikami młodocianymi, są uregulowane w art. 190-206 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania. Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

Młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Przygotowanie zawodowe takich pracowników może z kolei odbywać się w formie nauki zawodu, przyuczenia do wykonywania określonej pracy, rzemieślniczego przygotowania zawodowego.

Każdy pracodawca, który zdecyduje się zatrudnić pracownika młodocianego, ma obowiązek zawrzeć z nim na piśmie umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Obowiązkowe ubezpieczenia

Dla pracowników młodocianych zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (wszystkich ryzyk, tj. emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Ubezpieczeniom tym podlegają oni od dnia nawiązania stosunku pracy w celu przygotowania zawodowego do dnia jego ustania. Takie uregulowanie wynika z art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podmiot zatrudniający wskazane osoby zobowiązany jest zgłosić je w ZUS do wymienionych ubezpieczeń.

Zgłoszenie do ubezpieczeń i opłacanie składek

Zgłoszenia pracownika młodocianego do ubezpieczeń w ZUS pracodawca dokonuje w terminie 7 dni od daty powstania stosunku pracy na formularzu ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 01 20 X X. Za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniom należy za pracownika młodocianego opłacać składki ubezpieczeniowe. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla takich osób, tak jak dla pozostałych pracowników, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o pdof. Chodzi tu o przychód osiągany u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego. Pracownikom młodocianym w podstawie wymiaru składek ZUS uwzględnia się więc wszelkie wypłaty uznane za przychód pracownika, czyli wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń.

Dla pracowników młodocianych została ustalona "dolna" granica wysokości ich wynagrodzenia. Wysokość tego wynagrodzenia zależy bowiem od roku nauki zawodu i wynosi nie mniej niż:

• 4% przeciętnego wynagrodzenia w I roku nauki,
   
• 5% przeciętnego wynagrodzenia w II roku nauki,
   
• 6% przeciętnego wynagrodzenia w III roku nauki.

Młodocianemu odbywającemu przyuczenie do wykonywania określonej pracy przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż 4% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Z kolei podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pomniejszona o składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składkę chorobową, które finansowane są przez pracownika i potrącone z jego środków przez pracodawcę.

Kiedy nie płaci się składki zdrowotnej?

W przypadku gdy obliczona przez płatnika składka na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% podstawy wymiaru jest wyższa od kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, wówczas składkę zdrowotną obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Taki zapis zawarty jest w art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przepis ten ma również zastosowanie do pracowników młodocianych. Z sytuacją taką mamy do czynienia, gdy pracownicy młodociani wynagradzani są na poziomie "dolnej" granicy, wtedy zaliczka na podatek dochodowy wyliczona od minimalnych stawek ich wynagrodzenia wynosi "0". Oznacza to w konsekwencji, że składka na ubezpieczenie zdrowotne również wynosi "0".

Refundacja składek na ubezpieczenia społeczne

Pracodawca zatrudniający pracowników młodocianych na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego może wystąpić z wnioskiem o refundację wynagrodzeń wypłaconych pracownikom młodocianym oraz składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanych wynagrodzeń. Z możliwości tej może skorzystać na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom (Dz. U. z 2007 r. nr 77, poz. 518 ze zm.). Określa ono szczegółowe warunki i tryb tej refundacji.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
   
• ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
   
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28.05.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. nr 60, poz. 278 ze zm.).