Ukraina potencjał i możliwości

Rzecz dotyczy przede wszystkim współpracy między regionami i obwodami Ukrainy a polskimi województwami, powiatami i miastami. Od kilku już lat - a zwłaszcza po naszym członkostwie w Unii Europejskiej - narasta zainteresowanie tą współpracą tak po polskiej, jak i po stronie ukraińskiej. Warto więc przybliżyć na użytek naszych struktur administracji terytorialnej i środowisk gospodarczych województw - aktualny obraz regionalnej Ukrainy.

Charakterystyka ogólna

Ukraina - największy po Rosji kraj europejski (603,5 tys. km?) liczący 46,7 mln mieszkańców, dysponujący urodzajnym areałem czarnoziemów (1/4 zasobów światowych) jest przedmiotem zainteresowania producentów, eksporterów i inwestorów zagranicznych. Jest krajem o dużych możliwościach rozwoju i perspektywicznym partnerem gospodarczym. Jest przy tym krajem o znacznym zróżnicowaniu pod względem gospodarczym, terytorialno-geograficznym i ludnościowym. Zgodnie z podziałem administracyjno-terytorialnym (według stanu na 1 stycznia br.) - Ukraina podzielona jest na 24 obwody (województwa), 490 rejonów (powiatów), a w jej skład wchodzi ponadto - Autonomiczna Republika Krymu oraz na zasadach specjalnego statusu - miasta Kijów i Sewastopol. W ujęciu mikrostrukturalnym - na jej terytorium jest 457 miast, 118 rejonów w miastach, 885 osiedli typu miejskiego oraz 28562 wsi. W tym konglomeracie - 31,7 mln osób (68,0% ogółu) - to ludność miejska, 15,0 mln (32,0%) - ludność wiejska. Największymi terytorialnie obwodami są: obwód odeski (33,3 tys. km?), dniepropietrowski, czernihowski i charkowski, a najmniejszymi - czerniowiecki, zakarpacki i tarnopolski. Najwięcej mieszkańców liczą obwody: doniecki (4,6 mln), dniepropietrowski (3,4 mln) i charkowski (2,8 mln). Najwięcej wsi jest w obwodach: lwowskim, połtawskim, charkowskim i żytomierskim. Największymi miastami są: Kijów - 2,7 mln mieszkańców, cztery ponadmilionowe - Donieck, Odessa, Charków i Dniepropietrowsk oraz Lwów (0,74 mln) i Krzywy Róg (0,7 mln).

Potencjał gospodarczy

Najogólniej rzecz ujmując - można powiedzieć, że część wschodnia Ukrainy jest zasobniejsza i bogatsza niż jej część zachodnia. Według aktualnych danych - potencjał gospodarczy Ukrainy skoncentrowany jest głównie w 6 regionach: donieckim, kijowskim, dniepropietrowskim, ługańskim, zaporoskim i charkowskim. To na terenie tych obwodów powstaje około 60% produkcji przemysłowej. Tutaj też skoncentrowany jest blisko w połowie (48,5%) potencjał środków produkcji. W obwodach tych lokowane są w znaczącej skali inwestycje krajowe i zagraniczne. Tę wysoka rolę i pozycję potwierdzają również dane dotyczące udziału w tworzeniu produktu krajowego brutto, gdzie dominują - Kijów, Donieck, Dniepropietrowsk, Charków, Odessa, Zaporoże i Ługańsk. W tych też miastach są najwyższe średnie place miesięczne, a także w Mikołajewie i Ługańsku. Według danych z czerwca br. - średnia płaca miesięczna na Ukrainie wynosiła 1368 UAH czyli około 273 USD (przy kursie 1 USD = 5,05 UAH), przy czym najwyższy jej poziom odnotowano w Kijowie (2302 UAH), a najniższy (1007 UAH) w obwodzie tarnopolskim. W ujęciu branżowo-sektorowym - najwyższe płace odnotowuje się w lotnictwie (2634 UAH), w sektorze finansowym (2516 UAH) oraz w przemyśle petrochemicznym i produkcji koksu (2077 UAH), a najniższe - w rolnictwie (720 UAH), przemyśle lekkim (801 UAH), ochronie zdrowia, oświacie i służbach socjalnych (926 UAH). Dane te potwierdzają relatywnie niski jeszcze poziom płac, a w konsekwencji dochodów i siły nabywczej ludności oraz dużą rozpiętość płac w sektorach gospodarki ukraińskiej. W ostatnim okresie - obserwuje się wyraźny wzrost płac i dochodów, bez radykalnych zmian w strukturze branżowo-terytorialnej.

Współpraca gospodarcza z zagranicą

O pozycji gospodarczej i możliwościach rozwoju regionów świadczą dwa inne elementy: ich rola w eksporcie i imporcie oraz udział w napływie inwestycji zagranicznych. Dla ilustracji bezpośrednie inwestycji zagraniczne na Ukrainie kształtują się w granicach 25 mld USD (według stanu na 1 stycznia 2007 r. - 21186,0 mln USD). Z aktualnych danych wynika, że do regionów "eksportowych", o najwyższym poziomie dostaw na rynki zagraniczne, zaliczają się - obwód doniecki (22,9% globalnego eksportu), dniepropietrowski (18,6%), Kijów (11,5%), zaporoski (8,1%) i obwód ługański (7,9%). Największy import realizuje się w Kijowie (39%) i w obwodach - dniepropietrowskim (8,3%), donieckim (6,4%), zaporoskim (4,6%), odeskim (4,4%), i charkowskim (4,3%). Najniższy poziom inwestycji zagranicznych występuje w Sewastopolu oraz obwodach czerniowieckim, chersońskim, tarnopolskim, chmielnickim i żytomierskim. Propozycje inwestycyjne i produkcyjno-kooperacyjne

Praktycznie wszystkie regiony Ukrainy zgłaszają zainteresowanie inwestycjami zagranicznymi opracowując zbiorcze materiały w tym względzie. Z zawartych w nich informacji i propozycji wynika, że zainteresowanie to dotyczy m.in.: - nowoczesnych maszyn i urządzeń dla obiektów przemysłu elektromaszynowego, energetyki, górnictwa i hutnictwa, zwłaszcza w dużych ośrodkach przemysłu, które weszły lub wchodzą w proces restrukturyzacji i prywatyzacji; - budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, w związku z wysoką dynamiką wzrostu w tym sektorze, a zwłaszcza w budownictwie mieszkaniowym; - rolnictwa, gdzie deficyt maszyn rolniczych, na skutek zużycia parku maszynowego sięgającego 75-80% wymaga nakładów na jego odnowę i wprowadzenie nowych rodzajów urządzeń technicznych. Dotyczy to m.in. składowania i przechowywania płodów rolnych oraz ich przetwórstwa; - przemysłu spożywczego, gdzie jak dotychczas, baza przetwórstwa surowców rolnych i produkcji gotowych artykułów rolno-spożywczych jest stosunkowo szczupła i nie odpowiada jeszcze wymogom jakościowym i sanitarnym rynków zagranicznych, a nawet rynku wewnętrznego; - rozbudowy i unowocześnienia infrastruktury drogowej, transportowej i komunalnej, zwłaszcza w związku z organizacją Euro-2012; - ochrony środowiska naturalnego; - rozwoju bazy turystycznej, w tym w najbardziej atrakcyjnych rejonach podkarpackich i naddniestrzańskich; - obiektów socjalnych, zwłaszcza na terenach wiejskich (służba zdrowia, szkoły, przedszkola); Propozycji tego typu i innych jest znacznie więcej. Bardziej szczegółowymi informacjami w tym zakresie dysponują m.in. ukraińskie terytorialne izby przemysłowo-handlowe oraz departamenty współpracy gospodarczej i inwestycyjnej w obwodach i miejskich administracjach państwowych, które są organizatorami forów inwestycyjnych i biznesowych.

Niektóre aspekty polityki regionalnej

Ukraina postrzega potrzebę opracowania założeń koncepcyjno-realizacyjnych polityki regionalnej. Dotychczas - jej nie ma, a podejmowane działania na rzecz regionów - mają charakter fragmentaryczny bądź incydentalny (w przypadku np. klęsk żywiołowych w niektórych obwodach). Teoretycy podejmują próby zarysowania koncepcji polityki stworzenia czytelnych zasad i relacji między budżetem państwa, a budżetami regionalnymi na okres najbliższych lat. Są wśród nich propozycje i sugestie takie, jak: 1. Potrzeba opracowania i stopniowego wdrażania już w okresie do 2009 roku - strategii i polityki kompleksowego rozwoju regionów, zintegrowanego z programami rozwoju całej gospodarki narodowej. Akcentuje się przy tym potrzebę stworzenia czytelnych zasad gospodarki narodowej. Akcentuje się przy tym potrzebę stworzenia czytelnych zasad i relacji między budżetem państwa, a budżetami regionalnymi. Postuluje się wykorzystanie doświadczeń z praktyki realizacyjnej krajów UE. 2. W orientacji rozwoju regionów - główny akcent postawiony winien być na taki rozwój ich potencjału gospodarczego, który podporządkowany byłby modernizacji i unowocześnieniu potencjału wytwórczego, wdrażaniu nowoczesnych technik i technologii, rozwojowi innowacyjności. Na tej bazie - priorytetem staje się zwiększenie konkurencyjności produkcji i usług zarówno wewnątrz kraju, jak i na rynkach zagranicznych. 3. Polityka i strategia rozwoju regionalnego powinna uwzględniać orientację proeksportową oraz rozwój współpracy inwestycyjno-produkcyjnej z partnerami zagranicznymi. Przyciąganiu inwestorów i inwestycji zagranicznych służą m.in. organizowane fora inwestycyjne i innowacji w poszczególnych regionach (np. w Odessie, Połtawie, Winnicy, Iwano-Frankowsku i innych). 4. Za priorytetowe zadanie uznać trzeba rozwój przedsiębiorczości, sektora małych i średnich przedsiębiorstw, zwłaszcza w małych miastach (w tym na terytorium Podola, Polesia, obwodu kijowskiego, czerkaskiego, czernihowskiego i innych). W perspektywie do roku 2010 - chce się na tej bazie stworzyć 130-140 tys. nowych miejsc pracy, a w dalszej perspektywie, by małe i średnie przedsiębiorstwa stały się miejscem pracy dla 50-55% ogółu zatrudnionych. 5. Rozwiązywanie - w sposób stały i programowy - problemów socjalnych wsi i małych miejscowości (służba zdrowia, ochrona środowiska, infrastruktura, drogi itp.) 6. Potrzeba przeprowadzenia reformy systemowo-funkcjonalnej (decentralizacja uprawnień, stworzenie systemu samorządności, większe kompetencje w zakresie tworzenia i wykorzystania środków finansowych w ramach budżetów terenowych i lokalnych).

Według wstępnych propozycji niektórych ekspertów ekonomicznych - reformy te mogłyby być przeprowadzone w latach 2009-2011, a w latach 2007-2008 - prowadzone byłyby prace przygotowawcze.

Sugestie dotyczące działań polskiego biznesu

Na tle przedstawionego zarysu - w polskich działaniach i przedsięwzięciach na rzecz rozwoju polsko-ukraińskiej współpracy międzyregionalnej - można by sugerować uwzględnienie m.in. takich elementów jak: - traktowanie regionów ukraińskich jako obszarów i partnerów o dużych potencjałach i rzeczywistych możliwościach współpracy gospodarczej. Stąd też istnieje potrzeba stałej aktywności w kontraktach z nimi na różnych szczeblach, w tym wojewódzkich instytucji samorządowych. Na Ukrainie ten rodzaj kontraktów tworzy korzystny klimat dla biznesu, może wpływać na decyzje w sprawach współpracy gospodarczej, podejmowane na szczeblu podmiotów gospodarczych; - obecność przedstawicieli środowisk gospodarczych na terenie regionów, a więc eksporterów, producentów, inwestorów i bankowców. Daje to możliwość poznania partnerów ukraińskich, ich ofert i możliwości współpracy. Kontakty bezpośrednie są jedna z dróg prowadzących do efektywnego współdziałania; - potrzeba stałej aktywności informacyjno-promocyjnej polskich możliwości produkcyjno-handlowych i inwestycyjnych. Tutaj dużą rolę odegrać mogą izby handlowo-przemysłowe i gospodarcze izby regionalne i branżowe z obu stron; - udział w targach i wystawach regionalnych, zwłaszcza branżowo-specjalistycznych, w forach inwestycyjnych połączonych z prezentacją ofert i w innych spotkaniach biznesowych, odpowiednio wcześniej przygotowanych przez organizatorów; - potrzeba dobrej znajomości aktualnych realiów i perspektyw rozwoju gospodarczego Ukrainy oraz warunków dostępu i działania na rynku ukraińskim.

Czynnikiem sprzyjającym dobremu klimatowi współpracy Polski z Ukraina są imprezy i przedsięwzięcia promocyjne. Finałem i efektem tych działań są i powinny być nadal rosnące z roku na rok obroty handlowe, nowe inicjatywy inwestycyjne i kooperacyjne oraz wspólne przedsiębiorstwa.

Mikołaj Oniszczuk