Unijne dotacje na kulturę

Największym źródłem pozyskiwania pieniędzy przez gminę na rozwój kultury jest Mechanizm Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy. Dotacje pochodzące z tego jeszcze mało znanego przez urzędników źródła można przeznaczać na ochronę kulturowego dziedzictwa europejskiego. Celem tego finansowania jest zachowanie i odbudowa dziedzictwa kulturowego wraz z jego otoczeniem oraz wykreowanie narodowych produktów turystyki kulturowej.

Gmina może pozyskać dotacje na rozwój tzw. turystyki kulturalnej. W ub.r. gminy oraz inne podmioty złożyły 111 wniosków o dofinansowanie na łączną sumę ponad 262 mln euro. Najwięcej wniosków złożono z Małopolski - 23 projekty, z Mazowsza - 16, i z woj. pomorskiego - 12 projektów.

Innym źródłem na pozyskanie środków na ochronę dziedzictwa kulturowego jest Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Dotacje na kulturę, szczególnie na restaurację zabytków, gmina może otrzymać także ze środków budżetu państwa.

Samorządy mogą otrzymać dofinansowanie w ramach programu norweskiego i EOG nawet do 85 proc. wartości kosztów kwalifikowanych realizacji projektu kulturalnego. 15 proc., jako wkład własny, musi pochodzić z budżetu gminnego albo z kasy państwowej. Wysokość wnioskowanej pomocy nie powinna być niższa niż 250 000 euro. Priorytetem w tych działaniach jest przyznawanie pomocy dla restauracji zabytków wpisanych do rejestru zabytków. I chociaż procedura przyznawania dotacji jest skomplikowana, a wnioski wędrują aż do Komisji Europejskiej, to jednak warto jest - z racji wysokości dofinansowania - starać się o te pieniądze.

Dobre projekty

Jednym z projektów, które mogą liczyć na dofinansowanie, jest wniosek złożony przez władze Urzędu Miejskiego Kostrzyna nad Odrą. Gmina opracowała projekt uzbrojenia Starego Kostrzyna. W tym doprowadzenie i zmodernizowanie sieci kanalizacyjnej. Z kolei miasto Kwidzyn wnioskuje o pomoc na adaptację budynku pokoszarowego na Kwidzyńskie Centrum Aktywności. Natomiast Radom wnioskował o dotację w wysokości 1 mln 660 tys. euro na rewilitalizację ulicy Rwańskiej 25 i Szewskiej 28 na Centrum Wiedzy Europejskiej z biblioteką multimedialną.

Gmina Iłża wnioskowała o dotację na rewilitalizację Iłżeckiego Zamku Górnego. Gmina Twardogóra stara się o pomoc finansową na przebudowę płyty Rynku w Twardogórze wraz z sieciami wodno-kanalizacyjnymi, sieciami energetycznymi i oświetleniem terenu. Natomiast gmina Głogów liczy na wsparcie w formie dotacji na odbudowę budynku Teatru Miejskiego.

Wszystkie te projekty zostały przyjęte do dofinansowania. Obecnie trwa procedura załatwiania i oceny wniosków m.in. w Brukseli, w KE.

Warto brać przykład z innych

Norweski Mechanizm Finansowy przyznał dotację w wysokości 80 proc. całości kosztów projektu dla hiszpańskiego miasta Javea. Projekt dotyczył odrestaurowania historycznego centrum miasta. Realizacja zadania trwała dwa lata i została zakończona w lipcu ub.r.

Celem tego projektu jest zwiększenie atrakcyjności miasta pod względem turystycznym i zachęcenie mieszkańców do osiedlania się w jego centrum. Prace zostały podzielone na dwa etapy. Pierwszy z nich obejmował utworzenie stref przeznaczonych tylko dla pieszych, wymianę wszystkich kabli telefonicznych i elektrycznych oraz zainstalowanie nowych ławek, latarni i zaplanowanie nowej zieleni miejskiej. Drugi etap obejmował renowację XIX-wiecznego budynku z dalszym przeznaczeniem go na centrum sztuk plastycznych. W budynku tym stworzono sale wystawowe, pomieszczenia na studio, bibliotekę oraz zainstalowano sprzęt audiowizualny i klimatyzację.

W grudniu 2003 r. dotację z tego samego źródła dofinansowania realizacji projektów z zakresu kultury otrzymało także m.in. włoskie miasteczko Ubeda na odrestaurowanie miejscowego pałacu. Realizacja tego projektu zakończy się w tym roku. Celem projektodawców jest odnowa budynku i wykorzystanie go do celów administracyjno-społecznych, przyciągnięcie mieszkańców do historycznego centrum miasta oraz znaczne poprawienie walorów turystycznych miasta i okolicy.

Od wniosku do dotacji

Instytucją pośredniczącą i przyjmującą wnioski o dotacje na rozwój kultury jest Departament Strategii Kultury i Spraw Europejskich w Ministerstwie Kultury. Instytucja ta ogłasza nabór wniosków. Dokonuje też weryfikacji formalnej wniosków i ocenia pod względem merytoryczno-technicznym. Sporządzana jest tu także lista rankingowa kwalifikowanych projektów wraz z uzasadnieniem. Lista ta z kolei jest przedstawiana do Komitetu Sterującego. Na tej podstawie komitet ten podejmuje decyzję, jakie projekty mogą być dofinansowane. Następnie Krajowy Punkt Kontaktowy po dokonaniu weryfikacji ostatecznej wniosków pod kątem wymogów formalnych oraz po sprawdzeniu kryteriów formalnych przesyła projekty do Biura Mechanizmów Finansowych w Brukseli.

UWAGA

Budżet projektu należy sformułować w oparciu o odpowiednią dokumentację, ceny rynkowe, wskaźniki rynkowe, odpowiednie oferty producentów i dostawców.
W formularzu wniosku i w opisie projektu należy używać prostego języka, unikać należy żargonu specjalistycznego.

Biuro dokonuje oceny wniosków na podstawie raportów i wniosków otrzymanych z Komisji Europejskiej, która sprawdza proponowane projekty pod kątem ich zgodności z celami Wspólnoty. Biuro na tej podstawie rekomenduje o dofinansowanie poszczególnych projektów do Komitetu Mechanizmu Finansowego usytuowanego przy Norweskim MSZ. Okres oczekiwania od złożenia wniosku w kraju aż do otrzymania dotacji może trwać nawet 12 miesięcy.

Wszystkie wnioski są sporządzane w języku polskim. Na angielski są tłumaczone tylko te wnioski, które uzyskają pozytywną opinię Komitetu Sterującego.

Na co dofinansowanie

Gmina może otrzymać dofinansowanie na realizację projektów z zakresu np. konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne historycznych obiektów i zespołów zabytkowych wraz z otoczeniem. Szczególnie dotyczy to obiektów, które będą służyć rozwojowi turystyki kulturalnej.

Samorządy mogą liczyć na dotacje realizacji inwestycji związanej z rewitalizacją (przywrócenie dawnego wyglądu) historycznych obszarów miejskich, na adaptacje na cele kulturalne zespołów fortyfikacyjnych oraz budowli obronnych.

Na pomoc mogą liczyć projekty rewitalizacji obiektów poprzemysłowych o stosunkowo wysokiej wartości historycznej na cele kulturalne, w szczególności na muzea nowoczesności. Dotyczy to także renowacji, ochrony i zachowania miejsc pamięci i martylorogii.

Wspomagane są projekty budowy, rozbudowy publicznych i niekomercyjnych instytucji kultury o europejskim znaczeniu. Dotyczy to także infrastruktury kulturowej w miejscach o symbolicznym znaczeniu dla polskiej kultury, w tym np. transport i niewielka infrastruktura drogowa.

Dotacje otrzymać można zapewne także na tworzenie wszelkiego rodzaju systemów zabezpieczeń przed nielegalnym wywozem dzieł sztuki oraz zabezpieczenie zabytków ruchomych (np. starych księgozbiorów) i nieruchomych przed kradzieżą i zniszczeniem. Wspomagane są także w ramach tych programów kompleksowe programy konserwacji zabytków ruchomych oraz konserwacji i digitalizacji (tworzenie cyfrowego, komputerowego dostępu) do zabytkowych księgozbiorów i archiwaliów). Realizowane projekty nie mogą mieć charakteru komercyjnego.

Jakie wydatki są dotowane

Dotacje można otrzymać na pokrycie wydatków poniesionych na:
? prace przygotowawcze,
? opłaty finansowe, podatki i koszty ogólne,
? prace inwestycyjne oraz prace związane z procesem inwestycyjnym,
? koszty informacji i promocji projektu.

Przykładowo przy dofinansowaniu prac przygotowawczych dotacje można otrzymać na zakup gruntu, który nie ma charakteru rolnego, także jeżeli jest on nierozerwalnie związany z realizacją projektu. Koszty zakupu gruntu nie mogą jednak być wyższe niż 10 proc. wartości całkowitych kosztów kwalifikowanych inwestycji.

Do tych tzw. kosztów kwalifikowanych projektodawca może zaliczyć wydatki na doradztwo, opłaty notarialne, koszty ekspertyz finansowych i koszty księgowości oraz audytów i podatek VAT. Do tej grupy kosztów zalicza się koszty gwarancji zapewnianych przez bank lub inne instytucje finansowe, jeżeli takie gwarancje są potrzebne.

Kosztem kwalifikowanym jest wkład rzeczowy w postaci udostępnienia majątku ziemskiego lub nieruchomości, sprzętu i materiałów oraz badań.

Natomiast w zakresie prac inwestycyjnych kosztami kwalifikowanymi są wydatki związane na zakup nieruchomości, pod warunkiem istnienia bezpośredniego związku pomiędzy zakupem a całym projektem. Do tej grupy zalicza się przygotowanie terenu pod budowę, prace ziemne, prace budowlano-montażowe, prace instalacyjne oraz wykończeniowe. Kosztem tym jest nadzór sprawowany w imieniu inwestora w zakresie prawidłowości realizacji inwestycji oraz nadzór konserwatorski.

Dofinansowane są koszty siły roboczej, wydatki związane z nabyciem materiałów budowlanych, użycia sprzętu oraz koszty wyposażenia obiektu budowlanego. Koszty, które mogą być pokryte z dotacji, to również wydatki związane z nabyciem sprzętu i wyposażenia, w tym koszty zakupu i wdrożenia oprogramowania i technologii informatycznych, koszty zakupu licencji oraz sprzętu komputerowego bezposrednio wykorzystywanego na potrzeby projektu.

Dotacje z kasy państwowej

Samorządy mogą się starać o dotacje do wysokości 50 proc. z budżetu państwa, w części "Kultura i Ochrona Dziedzictwa Narodowego". W wyjątkowych sytuacjach nawet do 100 proc. Sprawę dotacji reguluje ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. nr. 162, poz. 1568). Dotacje są przyznawane na pokrycie kosztów nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, modernizacyjnych lub robót budowlanych przy zabytku. Koszty są ustalane na podstawie kosztorysu zatwierdzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Dofinansowania w podobnej formie oprócz MKiDN udzielają także wojewódzcy konserwatorzy zabytków. W zasadzie pomoc jest udzielana, gdy gmina jest właścicielem budynku.

W szczególności dofinansowanie jest udzielane na pokrycie kosztów sporządzania ekspertyz technicznych i konserwatorskich.

Do kosztów kwalifikowanych zalicza się wydatki związane z zabezpieczeniem, zachowaniem, utrwaleniem i odtworzeniem zabytku. Pieniądze można otrzymać także na pokrycie wydatków związanych z odnowieniem lub uzupełnieniem tynków i okładzin architektonicznych. Do tego można także zaliczyć zakup i montaż instalacji przeciwpożarowej, przeciwwłamaniowej, odgromowej, zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, odtworzenie oryginalnych elementów zabytkowych układu ogrodu lub parku, wykonanie izolacji przeciwwilgociowej.

INSTRUKCJA

Jak wypełnić wniosek aplikacyjny o dotację

Wniosek aplikacyjny jest złożony z 3 części. Tylko pierwszą wypełnia wnioskodawca. Wniosek jest konstruowany w formie elektronicznej i papierowej. Aby uniknąć utraty informacji na wydruku, należy nie przekraczać rozmiaru pól przeznaczonych do wypełnienia. W razie jakichkolwiek problemów należy skontaktować się z Biurem Kontaktowym.

ETAP 1

Należy podać dane dotyczące wnioskodawcy. Opis zaś powinien obejmować krótką historię wnioskodawcy, główne podejmowane obecnie działania oraz doświadczenia w zarządzaniu podobnymi projektami.

ETAP 2

Rodzaje i typy projektów. Określamy, czy jest to projekt pojedynczy, grupa projektów albo może wniosek dotyczy tzw. grantów blokowych.

ETAP 3

Opis projektu. Podajemy przede wszystkim tytuł projektu, określamy, jakie działania będziemy realizować w ramach projektu, podajemy też harmonogram realizacji zadania.

ETAP 4

Cele i wskaźniki. W tym przypadku określamy rezultaty, jakie odniesie projektodawca, np. metry kwadratowe wyremontowanego zabytku. Podajemy, jaki cel bezpośredni można osiągnąć, może to być np. zwiększenie wydatków turystów, utworzenie miejsca pracy przy obsłudze zabytku lub turystów. Podajemy też, jaki wpływ będzie miała inwestycja na bezpośrednich beneficjentów. Określamy sposoby zarządzania projektem

ETAP 5

Budżet. Jest to jeden z trudniejszych etapów. Określamy tu strukturę finansowania projektu, dokonać należy analizy finansowej i ekonomicznej. Ten punkt należy konstruować w oparciu o znajomość ekonomii budżetowej gminy.

ETAP 6

Zagadnienia prawne. Określamy, czy inwestycja jest zgodna np. z unijną dyrektywą 85/337/EEC w sprawie oddziaływania na środowisko. Określamy, czy realizacja projektu nie napotka na utrudnienia prawne w kraju. Podajemy ryzyka związane z zarządzaniem. Należy zwrócić uwagę, by były zamieszczone własnoręczne podpisy na projekcie.

Andrzej Okrasiński