Walka z wiatrakami dobiegnie końca? Resort chce wrócić do zasady 500 metrów

O tzw. ustawie wiatrakowej było głośno zarówno za rządów PiS, jak i koalicji 15 października. W pierwszym przypadku do przepisów mówiących o możliwości budowy elektrowni w odległości dziesięciokrotności wysokości turbiny od budynku mieszkalnego (tzw. zasada 10H) dodano możliwość, że plan miejscowy może określić inną odległość od budynków - nie mniejszą jednak niż 700 metrów. Kontrowersyjną okazała się złożona podczas prac sejmowej komisji poprawka posła Marka Suskiego (PiS), który zwiększył ten dystans z planowanych 500 metrów. Analitycy, np. Fundacji Instrat, wskazywali, że różnica 200 metrów ma kolosalne znaczenie, bowiem zmniejsza możliwości rozwoju lądowej energetyki wiatrowej w Polsce. 

Po wyborach parlamentarnych w 2023 roku obecny rząd KO, Trzeciej Drogi i Lewicy bardzo szybko chciał zliberalizować przepisy. Wręcz: pójść o krok dalej, bowiem obecna minister klimatu Paulina Hennig-Kloska zaproponowała zmniejszenie tej odległości do 300 metrów i to nie w ramach odrębnej nowelizacji, ale jako zapis projektu ustawy o zmianie ustaw w celu wsparcia odbiorców energii elektrycznej, paliw gazowych i ciepła. Z propozycji wycofano się, a temat elektrowni wiatrowych niejako został odłożony na bok - aż do teraz.

Obecnie trwają konsultacje publiczne dotyczące projektu ustawy, który zakłada zniesienie zasady 10H i ustalenie minimalnej odległości turbin wiatrowych od budynków wynoszącej 500 metrów. Organizacje branżowe czy środowisko samorządowe pozytywnie oceniło kierunek zmian.

- To jest bardzo ważna ustawa i pożądana dzisiaj przez sektor. Nasze uwagi do niej są bardziej techniczne, które upraszczają postępowanie administracyjne po stronie dewelopera. Złożyliśmy je jako PSEW w terminie składania konsultacji w toku prac rządu. Mamy nadzieję, że ten głos zostanie wysłuchany; wszystkim zależy na tym, żeby jak najszybciej nowe wiatraki na lądzie się pojawiły w Polsce - mówi Interii prezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej Janusz Gajowiecki.

Nowym zapisem, który pojawił się w rządowej propozycji jest ograniczenie odległości wiatraków od obszarów Natura 2000, w której obowiązują przepisy dotyczące ochrony ptaków i chronione są nietoperze. Ta ma wynosić nie mniej niż 500 metrów; może mieć to znaczenie z punktu widzenia inwestorów, którzy, w niektórych przynajmniej przypadkach, będą musieli zmienić plany lokalizacyjne. Jednak zdaniem analityków Fundacji legislacyjna nowość zmniejszy o 2,8 proc. powierzchnię kraju, na której przy założeniu braku wzmocnienia ochrony przyrody można by postawić elektrownie. Finalnie, zgodnie z analizami Instratu, nowe przepisy mogą zwiększyć dopuszczalny obszar pod inwestycje wiatrowe o około 75 proc.

Aby możliwe było umiejscowienie turbiny, niezbędne jest uzyskanie zgód w oparciu o miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Jak wskazuje w rozmowie z Interią adwokat Ernest Łuczak, senior associate w kancelarii prawnej Osborne Clarke, odległość elektrowni od budynków mieszkalnych może zostać w poszczególnych przypadkach zwiększona na poziomie zapisów w MPZP.

- Propozycja znosi generalną zasadę 10H, gmina może jednak przyjąć większą odległość niż 10H z uwagi na specyficzne warunki lokalizacyjne oraz głosy zgłoszone np. podczas konsultacji projektu zmiany MPZP - więc w praktyce gminy mogą blokować tego rodzaju inwestycje. Przepisy przejściowe wskazują, że dotychczasowe MPZP pozostają w mocy, więc nie będzie obowiązku uchylania MPZP czy wprowadzania zmian na szybko - to nie będzie rewolucja - tłumaczy. 

- Jeżeli gmina ustali MPZP na 700 m i go zamknie, to po nowelizacji ma dwie ścieżki: albo znowu go otworzy i będzie zmieniała na 500 m pod kątem ustalonych lokalizacji lub nowych w promieniu 500 m, albo pójdzie starym trybem (700 m). To będzie zależało od gminy i inwestora. Nie możemy im narzucić innego planowania przestrzennego i lokalizacji - mówi Gajowiecki.

Prezes PSEW dodaje że projekt centralizuje decyzyjność jeśli chodzi o to, czy inwestycje mają się znaleźć w danym miejscu, czy nie.

- Dobrze, że władztwo gminne w obszarze energetyki wraca. Natomiast rzeczywiście, potencjał taki czysto techniczny jest ograniczony w tym momencie, ale należy podjąć decyzję strategiczną z perspektywy gminy, czy chcemy dalej kolejny okres zmiany planu, czy szybciej chcemy tą decyzję mieć wydaną, a w międzyczasie znowu można otworzyć nowy plan i kolejny etap budowy turbin lokalizować na 500 m - ocenia.

W połowie października br. Związek Miast Polskich pozytywnie zaopiniował projekt rządowy. W rozmowie z Interią Marek Wójcik, pełnomocnik zarządu związku, przyznał, że choć zmniejszenie odległości do 500 metrów da dodatkowe niemal 40 tys. m kw powierzchni, na której będzie można budować wiatraki, problemem może okazać się kwestia relacji między dwoma sąsiadującymi gminami. 

- Ja mogę postawić wiatrak 100 m od granicy gminy i w tej gminie on będzie stał, a odległość będzie się liczyła też za granicą gminy, w której on stoi - 400 m dalej. To może przysporzyć problemów między gminami. Nie chodzi o to, żeby odsuwać się od granicy, bo znowu to pozbawi nas określonej powierzchni na budowę wiatraków. Trzeba będzie znaleźć jakiś sposób na to, żeby żadna z tych gmin nie czuła się pokrzywdzona - wskazuje. Zaznacza też, że kwestia wiatraków może być niejedyną, która będzie wpływać na kształt planów ogólnych, które nie są obecnie na tyle dokładne, aby uwzględniać odległość 700 metrów. 

- W tym przypadku nie będzie dużego wysiłku, żeby zmieniać te plany. My będziemy robić plany ogólne w pierwszym półroczu przyszłego roku i w ogromnym tempie w drugim półroczu, żeby zdążyć przed końcem roku - potwierdza. 

Ernest Łuczak dodaje, że nowelizacja przepisów nie oznacza, że na wszystkich uwolnionych obszarach elektrownie wiatrowe w rzeczywistości powstaną. 

- Mogą tam występować innego rodzaju bariery, np. wynikające z wietrzności, pogłębionej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, konsensusu ze społecznością lokalną, a także przede wszystkim aspektów ekonomicznych realizacji danej inwestycji - wyjaśnia.

Co istotne, w ramach tzw. repoweringu, a więc wymianę turbin na bardziej nowoczesne istnieje możliwość dodania mocy elektrowni bez konieczności stawiania nowej.

Prawnik zwraca uwagę, że projektowane przepisy wprowadzają obowiązek konsultacji z mieszkańcami dotyczących budowy elektrowni m.in. poprzez organizację co najmniej jednego spotkania otwartego.

- Pytanie na ile realnie mieszkańcy będą korzystali z mechanizmu konsultacji przy uchwalaniu MPZP i czy to będą realne konsultacje, faktycznie "dyskusja publiczna" czy w praktyce "sztuka dla sztuki" Oprócz przedstawicieli gminy oraz inwestora warto byłoby, gdyby wzięli w nich udział niezależni eksperci którzy wskazaliby zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje inwestycji dla danej społeczności. Dobrze, że wzmocniono te kwestie w nowelizacji, ale praktyka pokaże, czy będzie to skuteczna forma nacisku na władze lokalne - mówi Interii ekspert.

Jak więc mieszkańcy innych gmin będą mogli w praktyce skorzystać na elektrowniach wiatrowych? 

- Projekt zakłada rozszerzenie możliwości skorzystania z gratyfikacji polegającej na korzystaniu z formuły prosumenta wirtualnego na mieszkańców gmin pobliskich. To rozwiązanie odpowiada na argumenty braku takiej gratyfikacji wśród społeczności lokalnych, które mogą znajdować się w tak samo bliskiej odległości od elektrowni wiatrowej i mogą przy tym doświadczać tego samego oddziaływania co mieszkańcy gminy, na terenie której posadowiona zostanie elektrownia wiatrowa. Z drugiej strony odpowiada na obawy inwestorów, że w niektórych gminach, ze względu na małą liczbę mieszkańców, nie mogliby oni w praktyce zaoferować pełnego wymaganego wolumenu 10 proc. mocy elektrowni wiatrowej dla lokalnej społeczności - tłumaczy Łuczak, zaznaczając, że zasady te będą obowiązywać w przypadku inwestycji o łącznej mocy zainstalowanej większej niż 1 MW.

Od momentu wprowadzenia zasady 700 metrów inwestorzy i eksperci branżowi toczyli prace nad badaniem terenu. Przez ten czas zostały podpisane umowy dzierżawy, wstępne działania w zakresie decyzji środowiskowych. Prezes PSEW podkreśla, że obecnie inwestorzy czekają na ostateczne decyzje dotyczące lokalizacji, choć przyznaje, że w niektórych przypadkach projekty już były zaawansowane, bo miały już wszelkiego rodzaju pozwolenia. Ernest Łuczak zwraca jednak uwagę na inny aspekt rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce.

- Ustawa zmienia kwestie lokalizacji inwestycji na plus, jednak nadal największym problemem jest dostępność mocy przyłączeniowych w sieci, a w zasadzie ich brak w danych lokalizacjach, a bez tego instalacje nie powstaną - podsumowuje.

Paulina Błaziak