Od 1 stycznia 2004 r. osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą, opodatkowaną na zasadach ogólnych, uzyskały nową możliwość opłacania podatku dochodowego. Oprócz opodatkowania dochodów na warunkach dotychczasowych, czyli według skali progresywnej 19 proc., 30 proc. i 40 proc., mogą uiścić swój podatek za 2004 r. według liniowej stawki w wysokości 19 proc.
Tylko pozarolnicza działalność
Z podatku liniowego mogą skorzystać wyłącznie ci podatnicy, którzy osiągają przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, która zdefiniowana została jako działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzona we własnym imieniu i na własny rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do m.in. do z działalności wykonywanej osobiście, najmu i działów specjalnych produkcji rolnej.
Było niekonstytucyjnie
Debaty nad wprowadzeniem 19-proc. liniowej stawki w podatku dochodowym od osób fizycznych trwały bardzo długo. Początkowo w projekcie ustawy znalazł się zapis, zgodnie z którym nową formę opodatkowania mogli wybrać tylko ci podatnicy, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą w 2003 r. W ten sposób chciano uniemożliwić wybór tej opcji osobom, które chciałyby rozpocząć taką działalność w 2004 r. Ostatecznie zrezygnowano z takiego ograniczenia, głównie dlatego, że pojawiły się zarzuty jego niezgodności z Konstytucją RP.
Nie wszyscy mogą
W uzasadnionej obawie przed przejściem na samozatrudnienie ustawodawca zdecydował się znacznie ograniczyć możliwość wybrania tej nowej formy opodatkowania. Z opcji tej nie mogą bowiem skorzystać Ci podatnicy, którzy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej uzyskają przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub wykonywał bądź wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.
Zatem skorzystanie z 19-proc. stawki w sytuacji, w której podatnik w ramach prowadzonej działalności chce świadczyć usługi na rzecz pracodawcy (byłego lub obecnego) odpowiadające czynnościom, które są lub były wykonywane na rzecz tego pracodawcy (w 2003 lub 2004 r.) w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy zostało przez ustawodawcę wykluczone.
Korekta
Należy pamiętać, że w przypadku, gdy podatnik uzyska jednak dochód ze świadczenia usług na rzecz aktualnego lub byłego pracodawcy, traci prawo do opodatkowania stawką 19 proc. Wówczas zobowiązany jest do dokonania korekty dotychczasowych rozliczeń od początku roku i wpłacenia zaliczek obliczonych przy zastosowaniu progresywnej skali podatkowej (19 proc., 30 proc., 40 proc.) oraz odsetek za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek.
Przywileje utracone
Najpoważniejszą konsekwencją wyboru 19-proc. podatku liniowego jest automatyczna rezygnacja z, co prawda niezwykle okrojonych, ale nadal obowiązujących ulg i zwolnień. Wybór opodatkowania podatkiem liniowym oznacza konieczność rezygnacji z odliczenia z tytułu remontu i modernizacji budynku lub lokalu mieszkalnego, a także wpłat na fundusz mieszkaniowy lub wspólnoty mieszkaniowej. Podatnicy, którzy wybiorą 19-proc. podatek tracą również prawo do ulgi uczniowskiej oraz do tzw. dużej ulgi budowlanej. Nie będą mogli również odliczyć od dochodu tzw. ulgi odsetkowej oraz nie skorzystają ze zwolnienia od podatku dochodów uzyskiwanych z prowadzenia działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. Podkreślić należy, że utrata praw dotyczy również praw nabytych.
Osoba opodatkowana podatkiem dochodowym liniowym wg stawki 19 proc. ma jednak możliwość samodzielnego odliczenia z tytułu kontynuacji ulgi mieszkaniowej, jednak wyłącznie w sytuacji, gdy osiąga dodatkowo dochody ze źródeł innych niż te pochodzące z działalności gospodarczej, np. ze stosunku pracy, gdyż są one rozliczane na zasadach ogólnych, tj. progresywnej skali podatkowej.
Przy obliczaniu podstawy opodatkowania podatnicy mogą pomniejszać dochód o składki zapłacone w roku podatkowym bezpośrednio na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe.
Ponadto będą mogli odliczyć od podatku składkę opłaconą na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.
Nie dla każdego opłacalny
Wybór 19-proc. liniowego PIT musi zostać poprzedzony dogłębną analizą sytuacji, w jakiej znajduje się konkretny podatnik. W szczególności należy rozważyć wysokość dochodów uzyskiwanych zarówno przez niego, jak i przez współmałżonka, gdyż wybór tej opcji wiąże się z niemożnością wspólnego opodatkowania ze współmałżonkiem. W dalszej kolejności należy uwzględnić przysługujące ulgi oraz zwolnienia, które zostaną utracone. Z prostych obliczeń wynika, że podatek liniowy jest korzystny w przypadku, gdy dochód podatnika przekracza kwotę 42 tys. zł.
Menadżerowie bez liniowego
Znowelizowana w 2003 r. ustawa przychody uzyskiwane przez menadżerów na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze kwalifikuje jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, także wtedy, gdy zawarto je w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Tym samym wykluczona została możliwość stosowania podatku w wysokości 19 proc. dla tego źródła przychodów.
Niewielu skorzystało
Mimo, że wprowadzenie do ustawy o PIT nowej opcji opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej jest rozwiązaniem niezwykle korzystnym, to niewielu przedsiębiorców zdecydowało się na jej wybór. Nawet resort finansów był zaskoczony małą liczbą złożonych oświadczeń. Powodem była być może niewystarczająca kampania nagłaśniająca to novum podatkowe.
Szansa na wybór nowego systemu opodatkowania czeka na podatników w 2005 roku. Aby opodatkować swoje dochody według liniowej 19-proc. stawki podatku należy jedynie w terminie do 20 stycznia 2005 r. złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne oświadczenie o wyborze tego sposobu opodatkowania. Wybór tej formy opodatkowania dotyczy wszystkich form prowadzenia działalności, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
