Dostałem w spadku zadłużone mieszkanie?! Co zrobić?

Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić - innej możliwości nie ma.

Spadkobierca może spadek częściowo odrzucić tylko w przypadkach wskazanych w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 1014 Kodeksu cywilnego przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, który temu spadkobiercy przypada z innego tytułu. Spadkobierca może odrzucić udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu, a przyjąć udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu. Poza wypadkami przewidzianym powyżej spadkobierca nie może spadku częściowo przyjąć, a częściowo odrzucić. Sumując, jak zostało to zaznaczone powyżej, z istoty sukcesji uniwersalnej wynika, że spadkobierca na mocy jednego aktu wstępuje w ogół praw i obowiązków zmarłego, w związku z powyższym co do zasady nie można odrzucić tylko fragmenty spadku.

Decydując się na przyjęcie spadku z zadłużonym mieszkaniem, spadkobierca staje się właścicielem lokalu mieszkalnego obciążonego hipoteką na rzecz banku. Jako, że umowa kredytowa w chwili śmierci Spadkodawcy wygasła, to z chwilą przyjęcia spadku przez spadkobierczynię wiąże się obowiązek zapłaty wymagalnego kredytu w wysokości niespłaconej (chyba iż umowa kredytowa stanowi inaczej). W takiej sytuacji spadkobierczyni powinna udać się niezwłocznie do banku i "ustalić" ewentualne nowe zasady spłaty kredytu hipotecznego.

Decydując się jednak na odrzucenie spadku należy pamiętać, iż Ustawodawca zakreślił termin na złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści przed notariuszem (w formie aktu notarialnego) lub w sądzie rejonowym podczas postępowania spadkowego. Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego oświadczenie o odrzuceniu spadku spadkobierca może złożyć w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania.

Ustalony termin do złożenia oświadczenia woli ma charakter terminu zawitego z zakresu prawa materialnego - uprawnienie spadkobiercy wygasa wraz z jego upływem. W związku z powyższym, termin ten nie może zostać przywrócony. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 Kodeksu cywilnego).

Powyższy przepis ma zastosowanie również, w sytuacji gdy na początku sześciomiesięcznego terminu spadkobierca nie miała pełnej zdolności do czynności prawnych (tytułem przykładu był jeszcze niepełnoletni) a w trakcie sześciomiesięcznego okresu tę zdolność nabył - tj. w przypadku nie złożenia oświadczenia woli o odpowiedniej treści, przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza (wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 29 grudnia 2009 r., I SA/Bd 875/09).

W przypadku gdy wszyscy spadkobiercy odrzucili spadek, spadek dziedziczy gmina i uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Jednakże należy pamiętać, iż w przypadku gdy jedyny spadkobierca decyduje się na odrzucenie spadku, a posiada dzieci, musi również odrzucić spadek w imieniu dzieci.

Zgodnie z art. 156 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego "Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego". W związku z powyższym, spadkobierca decydujący się na odrzucenie spadku, powinien bez zbędnej zwłoki wystąpić z wnioskiem do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku przez małoletnie dziecko.

Jeśli faktycznie w skład spadku wchodzą tylko długi albo znacząco przeważają one pozostawiony przez spadkodawcę majątek, sąd z uwagi na ochronę interesu małoletnich dzieci, zezwoli, aby spadkobierca - rodzic w imieniu dziecka spadek taki odrzucił.

Należy pamiętać, iż sama zgoda sądu na odrzucenie spadku jeszcze nie jest równoznaczna z jego odrzuceniem. Po otrzymaniu zgody - prawomocnego postanowienia sądu, rodzic powinien złożyć oświadczenie w imieniu małoletnich dzieci o odrzuceniu spadku.

Sumując: opiekun prawny małoletniego dziecka ma dopiero prawo złożyć w jego imieniu oświadczenie o odrzuceniu spadku. Złożenie oświadczenia w imieniu małoletnich dzieci może zostać dokonane zarówno przed notariuszem jak i w sądem rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie, a więc dziecka. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie wraz z załącznikami do sądu spadku.

Marcin Zadrożny