Gospodarka odpadami i ich utylizacja - czyli gdzie trafiają śmieci z naszych koszy?

Kiedyś śmieci wyrzucało się po prostu na wysypisko. Dziś się nimi gospodaruje. Co to oznacza? To działania polegające na zbieraniu, transporcie, odzysku i unieszkodliwianiu odpadów. Istnieje pięć zasad gospodarowania odpadami. Pierwsza mówi, że należy maksymalnie zapobiegać powstawaniu śmieci.

Druga - że ilość odpadów należy ograniczać. Trzecia - że należy ograniczać również negatywne oddziaływanie odpadów na środowisko.

Czwarta - że trzeba zapewnić zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk. A piąta - iż należy zapewnić zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwienie odpadów, których nie udało się poddać odzyskowi.

Ponowne przetworzenie odpadów w dużym stopniu uzależnione jest od ich gospodarowania. Na to z kolei ma wpływ skuteczne prawo, selektywna zbiórka i recykling oraz nowoczesne rozwiązania technologiczne. Gospodarka odpadami zaczyna się już w naszych domach.

Śmieci powinniśmy we właściwy sposób segregować, a niektóre odpady możemy jeszcze raz wykorzystać.

Musimy znać sposoby postępowania z różnymi rodzajami odpadów, na przykład ze zużytym sprzętem AGD i RTV czy rozładowanymi bateriami i akumulatorami, chemikaliami czy odpadami budowlano-remontowymi. Powinniśmy znać zasady recyklingu. Musimy wiedzieć, co robić z odpadami zielonymi z naszych ogródków przydomowych. Powinniśmy znać swoje prawa i obowiązki w zakresie odbierania odpadów komunalnych, koszty odbioru odpadów komunalnych, a także obowiązki gminy w zakresie gospodarki odpadami.

Utylizacja to wykorzystanie odpadów jako surowców wtórnych, choć potocznie utylizacja odpadów rozumiana jest jako zniszczenie. I rzeczywiście na przykład w spalarni odpadów niszczy się odpady spalając je, ale jednocześnie często piece utylizacyjne są wykorzystywane do podgrzewania wody ogrzewającej okoliczne osiedla - w ten sposób odpady zostały wykorzystane jako źródło energii. Pierwszą spalarnię na świecie zbudowano w 1870 r. w dzielnicy Londynu Paddington. Na początku XX wieku takie spalarnie zaczęły powstawać też w Polsce.

Utylizacja odpadów wiąże się z pojęciem surowców wtórnych. Co to jest? To odpady i wszelkie zużyte produkty nadające się do dalszego przekształcania, wybierane przy segregacji odpadów.

Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe oraz handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo, budynki turystyczne, targowiska. Szacuje się, że statystyczny mieszkaniec wyrzuca rocznie: 80 kg odpadów produktów spożywczych, niespełna 50 kg papieru, 20 kg szkła, ok. 10 kg metalu. Surowce wtórne takie jak papier, tworzywa sztuczne, szkło, metale, tekstylia stanowią ok. 30 proc. masy odpadów.

Jak segregować odpady i prawidłowo prowadzić recykling? Szczegółowy sposób segregacji odpadów określają gminy, w których mieszkamy.

Naczelna zasada jest jednak wszędzie taka sama: należy oddzielać surowce od tych odpadów, które nie nadają się do powtórnego przetworzenia.

Osobno więc odkładamy tworzywa sztuczne i metale, papier, a także opakowania szklane. Najbardziej pełnowartościowe surowce do ponownego przetworzenia uzyskamy, jeśli będziemy zbierać osobno papier, szkło, tworzywa sztuczne wraz z metalem i oddzielimy je od odpadów biodegradowalnych. Jednak w niektórych gminach tworzywa sztuczne, metal, papier, a czasem również szkło, zbierane są jako jedna frakcja, nazywana odpadami surowcowymi lub suchymi. Tam do segregacji odpadów wystarczą dwa pojemniki.

Warto również poszukać pojemników, które są przeznaczone do segregacji odpadów. Z ciekawymi modelami takich koszów możesz się zapoznać w tym artykule.

Tu dochodzimy do pojęcia recyklingu. To jedna z metod ochrony środowiska naturalnego. Recykling polega na tym, że odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje, które mogą być ponownie wykorzystane. Jak to wygląda w praktyce?

Odpady papierowe z naszych koszy trafiają do sortowni. Tam w procesach mechanicznych i ręcznie zostają one posegregowane. Kartony są oddzielane od innych odpadów. Co dalej? Zużyty papier zostanie przetworzony na nowy.

Odpady z tworzyw sztucznych i metali również trafiają do sortowni. Tam folia aluminiowa i polietylen po posegregowaniu podlegają dalszemu przetwarzaniu. W połączeniu z innymi plastikami wykorzystane zostaną one produkcji m.in. uchwytów do narzędzi domowych, mebli ogrodowych, kwietników dekoracyjnych i pojemników na odpady. Metale zaś po przetopieniu posłużą do produkcji nowych wyrobów.

Odpady szklane trafiają do hut szkła, gdzie po umyciu są przetopione. Z otrzymanego szkła produkuje się nowe opakowania szklane.

A co z odpadami biodegradowalnymi? Te trafiają do zakładów termicznego przekształcania i tam w procesie utylizacji stają się źródłem energii cieplnej lub elektrycznej. Stają się więc cennym surowcem energetycznym. Pozostałości z tego procesu trafiają na składowisko odpadów.

W Polsce odpady w zależności od źródła ich powstawania klasyfikuje się na aż dwadzieścia grup poczynając od odpadów powstających przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin.

Ostatnią wymienioną w rozporządzeniu na ten temat grupą są odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie. Istnieje klasyfikacja odpadów komunalnych na cztery grupy, ze względu na ich przydatność jako surowców wtórnych. Pierwsza to odpady traktowane jako surowce wtórne niekonsumpcyjne (odpady papierowe, z tworzyw sztucznych, szkła, metali oraz tekstyliów). Druga to odpady rzadko traktowane jako surowce wtórne (odpady organiczne, takie jak resztki pożywienia). Trzecia to odpady paleniskowe pochodzące z sezonowego ogrzewania domostw. Zaś czwarta grupa to dość nielicznie występujące odpady, o znikomej wartości surowca wtórnego (np. pozostałości z porządkowania domostw, jak wykorzystana chemia gospodarcza).

Przy recyklingu i segregacji odpadów musimy pamiętać o odpadach niebezpiecznych, do których zaliczają się zużyte baterie i akumulatory, przeterminowane lekarstwa, zużyte świetlówki, odpady po żrących chemikaliach (np. środkach ochrony roślin), a także zużyty sprzęt RTV i AGD. Gospodarka odpadami tego typu jest nieco bardziej wymagająca, gdyż odpady niebezpieczne należy utylizować w specjalny sposób.

Takich śmieci nie wolno wyrzucać do pojemników na odpady zmieszane. Odpady niebezpieczne możemy oddać w specjalnie wyznaczonych punktach w sklepach i aptekach, a także w punkcie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w każdej gminie.

Sami też możemy w domu wielokrotnie używać wykorzystane już raz przedmioty. Jak? Na przykład notując sobie na czystej stronie już raz zadrukowanego papieru. Warto stosować butelki wielokrotnego użytku na domowe środki czyszczące i kosmetyki (kupujemy wtedy te środki w opakowaniach foliowych i przelewamy do buteleczek).

Lepiej dla natury, gdy kupujemy mleko i napoje w butelkach szklanych, a następnie wyrzucamy je do pojemników na szkło, skąd trafiają one do hut. Co możemy jeszcze zrobić? Wielokrotnie używajmy plastikowych reklamówek. Nie kupujmy jednorazowych baterii, tylko akumulatorki, które będziemy ładować (przy okazji zaoszczędzimy pieniądze). Możemy też z gazet i magazynów korzystać z rodziną i przyjaciółmi, aby zmniejszyć ilość zużywanego papieru (i znów na tym oszczędzić).

Odpowiednia gospodarka odpadami w gospodarstwach domowych to korzyści nie tylko dla środowiska naturalnego, ale i dla naszego zdrowia. Będziemy mieszkać w czystym środowisku, jeśli zaczniemy od gospodarowania odpadami we własnym domu.

Istnieją liczne rządowe i pozarządowe kampanie edukacyjne, które mają na celu poprawę świadomości ekologicznej i zachęcanie do recyklingu. Przypominają one, że zmieniając nasze nawyki, zmieniamy otoczenie, w którym żyjemy.