Konsekwencje odstąpienia od przedwstępnej umowy kupna-sprzedaży nieruchomości

Bardzo często zdarza się, że przy dokonywaniu transakcji kupna-sprzedaży nieruchomości strony decydują się na zawarcie umowy przedwstępnej. Może wynikać to zarówno ze względów finansowych (przykładowo nabywca nie dysponuje całością wymaganej sumy), jak również administracyjnych - toczy się postępowanie w sprawie wydania warunków zabudowy. Dobrze sporządzona umowa przedwstępna w wielu przypadkach chroni interes obu stron, stanowi gwarancję bezpieczeństwa transakcji, dla zarówno sprzedającego jak i kupującego.

Jakie zatem elementy powinna zawierać chroniąca interes obu stron umowa przedwstępna? Powinna ona przede wszystkim określać najistotniejsze postanowienia, jakie zostaną zawarte później we właściwej już umowie kupna-sprzedaży, czyli w tym kontekście umowy przyrzeczonej. Przykładowo jeśli przedmiotem transakcji jest jakaś nieruchomość w umowie przedwstępnej powinna zostać ona precyzyjnie opisana (podany zostaje jej numer księgi wieczystej etc.). W jej treści powinno znaleźć się także, wiążące prawnie, oświadczenie sprzedającego, że jest on właścicielem oferowanej nieruchomości oraz, że wyżej opisana nieruchomość nie jest obciążona żadnymi ograniczonymi prawami rzeczowymi ani roszczeniami osób trzecich. Umowa przedwstępna powinna zawierać informację o wysokości ceny całkowitej, oraz, jeśli takie zostały uiszczone, o otrzymanym przez kupującego zadatku lub zaliczce. Przykładowo: w umowie przedwstępnej może zostać zawarta klauzura, zgodnie z która jeśli umowa przedwstępna zostałaby rozwiązana lub też jeśli umowa przyrzeczona nie mogłaby zostać wykonana na skutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, to sprzedający przykładowo zwrócą zadatek pomniejszony o pewna kwotę. Zapisy takie mają zastosowanie również w okolicznościach niezależnych od stron, które spowodowałyby zmianę stanu faktycznego lub prawnego przedmiotu objętego umową - na tyle, że ograniczałyby one zamierzenie budowlane inwestora.

Niezwykle ważne są również: jasno sprecyzowane obowiązki każdej ze stron związane z transakcją kupna-sprzedaży oraz ostateczny termin, w jakim musi dojść do podpisania umowy przyrzeczonej, czy zakres, jaki obejmie odszkodowanie, jeśli któraś ze stron nie dotrzyma warunków umowy - informuje Bartosz Antos z portalu www.grunttozysk.pl.

Umowa przedwstępna może, ale nie jest to obligatoryjne, zostać sporządzona w obecności notariusza. W przypadku, gdy określony w umowie przedwstępnej ostateczny termin, jaki przypada na podpisanie umowy przyrzeczonej nie zostanie dotrzymany przez nabywcę, strona pokrzywdzona ma prawo do wystąpienia z żądaniem naprawienia szkody, jaką ponosiła na skutek zaniedbania ze strony nabywcy. Jeśli natomiast umowa została zawarta w formie aktu notarialnego, strona pokrzywdzona może skierować sprawę na drogę sądową. Jeśli z kolei termin, w jakim ostatecznie zawarta zostać musi umowa przyrzeczona nie został sprecyzowany w ramach umowy przedwstępnej, to za termin zawarcia takiej umowy zwyczajowo uznaje się ten wyznaczony przez stronę uprawnioną w danej sytuacji do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. W sytuacji, gdy obie strony transakcji są uprawnione do żądania zawarcia takiej umowy i każda z nich wyznaczyła inny termin, pod uwagę brany jest ten wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie.

A zatem, jeśli w umowie przedwstępnej zostały przedstawione warunki, w jakich strony mogą odstąpić od obowiązku podpisania umowy przyrzeczonej, wraz z przewidzianym na to terminem oraz konsekwencjami takich działań, nie powinny pojawić się żadne komplikacje i problemy. Strony powinny postępować wtedy zgodnie z wytycznymi zawartymi w umowie - powinna zostać ona rozwiązana stosownie do zawartych w niej postanowień.

Dobrze sporządzona umowa przedwstępna może skutecznie pomóc w zagwarantowaniu bezpieczeństwa obu stronom transakcji. Niestety, nie wszystkie tego typu umowy w pełni regulują kwestie prawa odstąpienia od niej - okoliczności, terminu oraz konsekwencji takich działań. Powstaje w związku z tym pytanie - czy przy odstąpieniu od umowy przedwstępnej mogą zostać zastosowane ustawowe przesłanki o odstąpieniu od umowy wzajemnej? Mowa tu o art. 491 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź tez? po jego bezskutecznym upływie zażądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Co więcej, jeżeli świadczenia obu stron są podzielne, a jedna ze stron dopuszcza się zwłoki tylko co do części świadczenia, uprawnienie do odstąpienia od umowy przysługujące drugiej stronie ogranicza się, według jej wyboru, albo do tej części, albo do całej reszty niespełnionego świadczenia. Strona ta może także odstąpić od umowy w całości, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.

Przytoczona tu przesłanka nie może zostać zastosowana w przypadku odstąpienia od umowy przedwstępnej, ponieważ, zgodnie z art. 487 § 2 kodeksu cywilnego, chociaż posiada ona charakter dwustronnie zobowiązujący, nie jest jednak umową wzajemną - strony nie zobowiązują się w taki sposób, żeby świadczenie jednej z nich miało być odpowiednikiem świadczenia drugiej. W konsekwencji, do świadczeń będących przedmiotem zobowiązania z umowy przedwstępnej nie mają zastosowania przepisy o jednoczesności świadczeń względnie ich wzajemnej zależności określone w art. 488-495 kodeksu cywilnego. Pogląd ten dominuje również w orzecznictwach sądowych - dla przykładu wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2013 r., sygnatura akt: V CKN 74/01.

Przypomnimy, że w sytuacji, gdy umowa przedwstępna została zawarta w formie aktu notarialnego, strona pokrzywdzona może skierować sprawę na drogę sądową. Także tutaj mogą pojawić się spore problemy. Jeśli umowy nie dotrzymał kupujący, ze względu na brak odpowiednich środków finansowych na zapłatę wymaganej ceny za nieruchomość, nie będzie to linia argumentacji, do której przychyli się sąd. Na kupującym bowiem spoczywać będzie obowiązek zabezpieczenia środków pieniężnych na sfinalizowanie transakcji. Za powód do odstąpienia nie może zostać uznana także sytuacja, w której podjęta przez stronę inwestycja nie idzie po jej myśli - chodzi przykładowo o nieotrzymanie warunków zabudowy, które spełnią jej oczekiwania. Stanowisko takie reprezentowane jest przez większość orzecznictw sądowych - warto w szczególności wspomnieć wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 października 2015 r. (sygnatura akt: VI ACa 1131/14).

Wiele w kwestii odstąpienia od umowy przedwstępnej kupna-sprzedaży nieruchomości zależy od ustalenia w niej zadatku. Jeśli bowiem w ramach tej formy umowy zastrzeżono zadatek, istnieje możliwość odstąpienia od niej w oparciu o art. 394 § 1 kodeksu cywilnego. Według wspomnianej przesłanki w sytuacji, gdy dojdzie do niewykonania umowy przez jedna? ze stron, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go uiściła, może zażądać sumy dwukrotnie wyższej - informuje Bartosz Antos z portalu www.grunttozysk.pl.