Zamiast lokalu socjalnego

Zakwestionowane przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego nałożyły na gminy nowe zadania wraz z sankcjami za ich niewykonanie. Głównie chodzi o realizację praw do lokalu socjalnego na rzecz osób przeciwko którym prawomocnym wyrokiem sądowym orzeczona została eksmisja z dotychczas zajmowanego lokalu z prawem do lokalu socjalnego.

W związku z tym obowiązkiem gminy jest zapewnienie każdej liczby lokali socjalnych i lokali zamiennych, jakie wynikać będą z wyroków sądowych oraz zaspakajać potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach. W przypadku, gdy gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej z mocy wyroku to właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy. Uprawnionymi są wszyscy właściciele lokali, również spółdzielczych czy też prywatnych. W rezultacie skutki prowadzonej polityki mieszkaniowej, w innych niż gminne zasobach, zostają przeniesione na gminę.

Obowiązki te są przyczyną dodatkowych wydatków poniesionych przez gminę, na które zdaniem wnioskodawcy zwiększone środki finansowe powinny być określone ustawą. Tymczasem w podziale w podziale dochodów publicznych ustawa formułuje jedynie możliwość otrzymania dotacji celowej z budżetu państwa na zadania dotyczące zapewnienia lokali socjalnych i lokali zamiennych. Zakwestionowane przepisy naruszają zasadę pomocniczości państwa, która jest jednym z fundamentów ustroju jednostek samorządu terytorialnego, w realizacji zwiększonych zadań nałożonych na gminę. W świetle tej zasady żaden z organów władzy nie jest uprawniony do uznaniowego nakładania i zwiększania zadań publicznych bez odpowiedniego zwiększonego udziału danej jednostki samorządu terytorialnego w dochodach publicznych.

Według wnioskodawcy również cała konstrukcja przepisu dotyczącego przejęcia lokali od przedsiębiorstwa PKP stoi w sprzeczności z konstytucyjnie chronioną samodzielnością gminy. Gmina ma zawrzeć umowę, o jej zawarcie przedsiębiorstwu PKP przysługuje roszczenie, a treść umowy nie podlega swobodzie kształtowania praw i obowiązków. Zadaniem nowym dla gminy jest zadanie określone w art. 1046 § 4 ustawy - Kodeks postępowania cywilnego. W opinii wnioskodawcy tak sformułowany przepis nie jest precyzyjny i powoduje po stronie gminy uzasadnione obawy, że jego stosowanie przerodzi się w regularny obowiązek. Obowiązek jest niejasny tak, co do miejsc gdzie mogą być wskazane tymczasowe pomieszczenia jak i czasu ich wskazywania. Przepis budzi poważne zastrzeżenia gdyż alternatywą wskazania pomieszczenia przez gminę jest jego wskazanie przez samego dłużnika.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1046 § 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego jest zgodny z art. 2 w związku z art. 7 i nie jest niezgodny z art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji. Ponadto Trybunał umorzył postępowanie w pozostałym zakresie na skutek cofnięcia wniosku.

Według Trybunału Konstytucyjnego podstawowy adresat zaskarżonego przepisu, czyli komornik - może zgodnie z przepisami i na ich podstawie wykonywać swoje obowiązki. Tymczasem obowiązki gminy w zakresie tworzenia warunków zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty lokalnej wynikają z przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów. Zdaniem Trybunału podstawy działania organu władzy publicznej nie powinna jednak stanowić norma konstruowana na podstawie kilku przepisów prawnych. W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny wystosuje do Sejmu sygnalizację dotyczącą uchybień legislacyjnych, przede wszystkim skierowania do gminy i rekonstruowana norma nie zawiera pewnych szczegółowych elementów, np. na jaki okres gmina powinna wskazać tymczasowe pomieszczenie. Pomimo stwierdzonych uchybień legislacyjnych - Trybunał Konstytucyjny nie znalazł podstaw - aby orzec, że zaskarżony przepis jest niezgodny z konstytucją.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.