Kiedy można uniknąć postępowania podatkowego po kontroli?
Wywiązywanie się podatnika z obowiązków wobec fiskusa podlega kontroli. Pracownicy urzędu skarbowego mają prawo sprawdzić, czy i w jaki sposób podatnik je wypełnia. Z przeprowadzonych czynności sporządzany jest protokół, który kończy kontrolę. Nie zawsze oznacza to koniec sprawy. W następstwie kontroli może być bowiem wszczęte postępowanie podatkowe. W pewnych sytuacjach można go jednak uniknąć.
Urzędnicy mają prawo do przeprowadzania kontroli u podatników, której celem jest przede wszystkim sprawdzenie czy wywiązują się oni z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Podczas kontroli m.in. weryfikują dokumentację podatkową, przesłuchują świadków, dokonują oględzin itp.
Zainteresowanie urzędników kontrolowanym i jego rozliczeniami może zakończyć się na etapie kontroli podatkowej. Dokumentem stanowiącym dla podatnika informację o zakończeniu kontroli podatkowej jest protokół, z którego wynika przebieg postępowania kontrolnego. Sporządzany jest on w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. Przy czym jeden egzemplarz protokołu otrzymuje kontrolowany.
Protokół kontroli powinien zawierać elementy wymienione w art. 290 Ordynacji podatkowej. Spośród nich niezwykle istotne jest pouczenie kontrolowanego o prawie złożenia zastrzeżeń lub wyjaśnień oraz prawie złożenia korekty deklaracji. Ewentualne skorzystanie z tych uprawnień może bowiem pozwolić uniknąć postępowania podatkowego.
Może zdarzyć się, że w związku z ustaleniami kontroli zostanie wszczęte postępowanie podatkowe. W sprawie, która była przedmiotem kontroli, urząd skarbowy ma 6 miesięcy na rozpoczęcie postępowania podatkowego. Wówczas należy spodziewać się decyzji, np. określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Organ podatkowy orzeka bowiem w sprawie w drodze decyzji, chyba że przepisy Ordynacji podatkowej stanowią inaczej. Decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty albo w inny sposób kończy postępowanie w danej instancji. Od decyzji wydanej przez naczelnika urzędu skarbowego (organu podatkowego pierwszej instancji) stronie służy odwołanie do dyrektora izby skarbowej (organu odwoławczego). Jeżeli organ odwoławczy nie zmieni lub nie uchyli niekorzystnego rozstrzygnięcia, wówczas sprawę można skierować do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Na jego wyrok przysługuje z kolei skarga kasacyjna do NSA.
Kontrola podatkowa zostaje zakończona w dniu doręczenia protokołu.
Tej przede wszystkim długotrwałej procedury można jednak uniknąć. Rozwiązaniem jest w tym przypadku usunięcie przez podatnika stwierdzonych w toku kontroli nieprawidłowości.
Po otrzymaniu protokołu kontroli można poprawić błędy w deklaracjach dotyczących sprawdzanego okresu. Uprawnia do tego art. 81b § 1 pkt 2 lit. a) Ordynacji podatkowej. Przy czym korekta może dotyczyć każdego podatku. Aby mieć pewność, że wszelkie nieprawidłowości ujawnione w toku kontroli pozostaną bez konsekwencji w postaci postępowania podatkowego, należy skorygować deklaracje w taki sposób, aby w całości wyeliminować błędy stwierdzone przez kontrolujących.
Nie ma jednocześnie przeszkód, aby poprawki obejmowały tylko część stwierdzonych przez kontrolujących uchybień. Korekta deklaracji jest bowiem skuteczna bez względu na to, w jakim zakresie podatnik wziął pod uwagę ustalenia kontrolerów. Nieistotne są też powody uwzględnienia tylko niektórych z nich. Warunkiem skuteczności korekty deklaracji jest złożenie deklaracji korygującej i pisma wyjaśniającego przyczyny naniesienia poprawek.
Trzeba zauważyć, że w Ordynacji podatkowej nie ma przepisu, który określałby termin złożenia korekt. Punktem czasowym, do którego można się odnieść, jest moment rozpoczęcia postępowania podatkowego, które jest wszczynane, gdy podatnik nie poprawi uchybień stwierdzonych przez kontrolujących. Urząd skarbowy musi, co do zasady, wszcząć postępowanie podatkowe w ciągu 6 miesięcy od zakończenia kontroli. Oznacza to, że na poprawienie deklaracji po kontroli podatnik może mieć nawet pół roku. Trzeba jednak pamiętać, że postępowanie podatkowe może być wszczęte po dwóch, trzech miesiącach od zakończenia kontroli - niekoniecznie po pół roku. Jeżeli już jednak do tego dojdzie, w trakcie postępowania podatkowego - w zakresie nim objętym - złożenie prawnie skutecznej korekty nie będzie możliwe. Zatem podatnik nie powinien zwlekać z realizacją zamiaru poprawienia błędów w deklaracjach.
Należy zwrócić uwagę, że samo poprawienie błędnych deklaracji to nie wszystko. Trzeba porównać kwoty wykazane w pierwotnych deklaracjach z kwotami wynikającymi ze złożonych korekt. Jeśli w wyniku dokonania korekty wychodzi podatek do zapłaty, należy go uregulować. Pamiętać również należy o zapłacie odsetek za zwłokę.
Jeżeli podatnik nie złoży korekt deklaracji w całości uwzględniających ustalenia kontrolne, musi liczyć się z tym, że zostanie wszczęte w tej sprawie postępowanie podatkowe.
Istnieje jeszcze jeden sposób, który pozwala uniknąć postępowania podatkowego. Mówi o tym art. 291 Ordynacji podatkowej. Z przepisu tego wynika, że kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami zawartymi w protokole kontroli, np. stwierdza błędy w określeniu stanu faktycznego, może zgłosić zastrzeżenia lub przedstawić wyjaśnienia, wskazując jednocześnie stosowne wnioski dowodowe.
Forma złożenia tych zastrzeżeń jest dowolna, istotne jest jednak, aby złożyć je w terminie 14 dni od dnia doręczenia podatnikowi protokołu. Z kolei kontrolujący w terminie 14 dni od otrzymania zastrzeżeń powinni zawiadomić podatnika o sposobie ich załatwienia, wskazując w szczególności, które z nich nie zostały uwzględnione.
W przypadku gdy wyjaśnienia lub zastrzeżenia złożone przez podatnika zostaną uwzględnione w całości, wówczas postępowanie podatkowe nie zostanie wszczęte. Wynika to z art. 165b § 2 Ordynacji podatkowej. Może się jednak zdarzyć, że kontrolujący nie zmienią zdania a wtedy - jeśli podatnik nie usunie błędów stwierdzonych w toku kontroli - musi spodziewać się wszczęcia postępowania podatkowego.
W trakcie tego postępowania podatnik ma jednak prawo kwestionować ustalenia kontroli, zgłaszać różnego rodzaju dowody w sprawie, wnosić o przesłuchanie świadków, biegłych, czy też przedstawiać nowe dokumenty potwierdzające słuszność jego stanowiska. Sam protokół z kontroli jest bowiem tylko jednym z dowodów gromadzonych w toku postępowania. Dopiero w toku postępowania podatkowego okazać się może, że zebrane dowody będą przemawiały za tym, że ustalenia kontrolujących były błędne.
Przykładowy wzór zastrzeżeń
|
||||||||||
|
Przykład W firmie Jana Kowalskiego w dniach 9-11 lutego 2011 r. przeprowadzana została kontrola podatkowa w zakresie rozliczania podatku VAT za listopad 2010 r. Protokół z kontroli został podpisany w dniu 16 lutego 2011 r. i w tym dniu podatnik go otrzymał. Zgodnie z obowiązującymi przepisami kontrola została zakończona w dniu 16 lutego 2011 r., pomimo iż termin do wniesienia zastrzeżeń do protokołu upłynie dopiero w dniu 2 marca 2011 r. |
W ewidencji sprzedaży za październik 2010 r. stwierdziłem, że nie ująłem dwóch faktur zakupu i w związku z tym chciałbym skorygować deklarację VAT. Za ten miesiąc urząd skarbowy przeprowadził u mnie kontrolę podatkową, podczas której stwierdzone zostały nieprawidłowości. Postępowanie podatkowe nie zostało jednak jeszcze wszczęte. Czy w tej sytuacji mam prawo złożyć korektę deklaracji za październik 2010 r.?
TAK. Uprawnienie do skorygowania deklaracji ulega zawieszeniu na czas trwania kontroli prowadzonej przez urząd skarbowy lub urząd kontroli skarbowej. Prawnie skutecznej korekty deklaracji nie można również złożyć w sytuacji, gdy wobec podatnika toczy się postępowanie podatkowe za okres, za który podatnik zamierzał złożyć korektę.
Nie ma natomiast przeszkód, aby korygować deklarację VAT po zakończeniu postępowania kontrolnego, czy też podatkowego. Warto jednak mieć na uwadze, że uprawnienie do skorygowania deklaracji po zakończeniu postępowania podatkowego przysługuje w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego.
Podatnik może także złożyć prawnie skuteczną korektę deklaracji VAT po zakończeniu kontroli prowadzonej przez urząd skarbowy, w wyniku której stwierdzono nieprawidłowości w rozliczeniu tego podatku. Ponieważ za kontrolowany okres urząd skarbowy nie wszczął jeszcze postępowania podatkowego, Czytelnik ma prawo do złożenia korekty deklaracji VAT.
Chciałbym upoważnić swojego księgowego do reprezentowania mnie w czasie kontroli podatkowych. Czy upoważnienie może obejmować również uprawnienie do składania ewentualnych zastrzeżeń do protokołów pokontrolnych?
Fiskus ma prawo sprawdzić czy podatnicy należycie wywiązują się ze swoich obowiązków. Odbywa się to w ramach kontroli podatkowej. Zdarza się, że przedsiębiorca z różnych przyczyn nie jest w stanie osobiście uczestniczyć w kontroli. Wówczas podatnik może, w formie pisemnej, wyznaczyć osobę, która będzie reprezentować go w zakresie kontroli podatkowej. Taką osobę należy zgłosić naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu w sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym.
Zakres uprawnień osoby reprezentującej podatnika w czasie kontroli podatkowej określony został w art. 281a § 2 Ordynacji podatkowej. W myśl tego przepisu, jeżeli upoważnienie nie stanowi inaczej, przyjmuje się, że osoba wyznaczona przez podatnika może odebrać zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli, wyrazić zgodę na jej wcześniejsze rozpoczęcie, odebrać upoważnienie do jej przeprowadzenia. Jest ona także uprawniona do działania w zakresie zakończenia kontroli podatkowej, złożenia wyjaśnień i zastrzeżeń do protokołu kontroli oraz wszystkich czynności kontrolnych.
Oznacza to, że osoba wyznaczona przez Czytelnika jako jego reprezentant w zakresie kontroli może zgłosić zastrzeżenia do protokołu kontroli, chyba że co innego będzie wynikało z treści danego jej upoważnienia.
Należy zwrócić uwagę, że przepisy dotyczące kontrolowanego stosuje się również do osoby wyznaczonej przez niego na reprezentanta z wyjątkiem art. 282c § 1 pkt 2 oraz art. 285a § 3 Ordynacji podatkowej. W pierwszym z tych przepisów wymienione zostały przesłanki dotyczące podatnika, których wystąpienie pozwala na wszczęcie kontroli podatkowej bez uprzedzenia. W drugim z wymienionych przepisów jest mowa o złożeniu przez kontrolowanego podatnika, który jest osobą fizyczną, oświadczenia o stanie majątkowym.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.)
autor: Małgorzata Smolnik
Gazeta Podatkowa nr 15 (743) z dnia 2011-02-21