Kto dziedziczy długi podatkowe za podatnika?
Spadkobiercy nierzadko dziedziczą zobowiązania podatkowe. Fiskus może domagać się uregulowania za spadkodawcę zaległych podatków, kwot niezapłaconych przez niego w związku z wykonywaniem funkcji płatnika, kosztów egzekucyjnych. Decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku warto podjąć po uzyskaniu zaświadczenia o wysokości zobowiązań podatkowych spadkodawcy.
Scheda po podatniku
Prawa i obowiązki podatkowe zmarłego nie należą automatycznie do spadku. Sukcesja jest możliwa na podstawie i w granicach określonych w art. 97-105 Ordynacji podatkowej.
Spadkobiercy przejmują przede wszystkim majątkowe prawa i obowiązki zmarłego podatnika przewidziane w przepisach prawa podatkowego oraz wynikające z decyzji wydanych na podstawie tych przepisów, np. prawo do nadpłaty lub zwrotu podatku. Prawa niemajątkowe przejmuje się wyjątkowo. Na spadkobierców przechodzą prawa o charakterze niemajątkowym związane z działalnością gospodarczą prowadzoną przez spadkodawcę, ale pod warunkiem, że będą dalej prowadzić tę działalność na swój rachunek. Wykluczone jest natomiast przejęcie niemajątkowych obowiązków.
Opisane zasady "dziedziczenia" stosuje się odpowiednio do praw i obowiązków z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika.
Spadek i długi
Spadkobiercy odpowiadają za zaległości podatkowe, w tym należności traktowane na równi z zaległościami podatkowymi (wskazanymi w art. 52 i 52a Ordynacji podatkowej), oraz odsetki za zwłokę. Ich odpowiedzialność obejmuje także pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta niezwrócone przez niego zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz oprocentowanie zaliczek. Spadkobiercy nie unikną ponadto zapłaty opłaty prolongacyjnej, kosztów postępowania podatkowego oraz powstałych do dnia śmierci podatnika kosztów upomnienia i kosztów prowadzonego wobec niego postępowania egzekucyjnego.
To, kto i w jakim zakresie będzie odpowiadał za zobowiązania podatkowe spadkodawcy, zależy od ustosunkowania się do "propozycji" dziedziczenia. Opcje są następujące. Spadkobierca może spadek przyjąć lub odrzucić. Przyjęcie może natomiast nastąpić bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste) lub z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza). Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Niezłożenie oświadczenia w tym terminie jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Wyjątek przewidziano w przypadku małżonków rozliczających się wspólnie. Małżonkowie, którzy korzystają z prawa do łącznego opodatkowania swoich dochodów, odpowiadają solidarnie za zapłatę podatku wynikającego ze wspólnego zeznania. Każdy z nich ma prawo i obowiązek uregulować całą kwotę. Jeżeli jeden z małżonków umrze przed zapłatą podatku wykazanego we wspólnym rozliczeniu, drugi przejmuje pełną odpowiedzialność za jego uiszczenie. Wyłączona jest w tym przypadku odpowiedzialność innych osób (spadkobierców).
Jedna decyzja
Decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku warto podjąć po uprzednim uzyskaniu zaświadczenia (zaświadczeń) o zobowiązaniach podatkowych spadkodawcy. Wniosek o wydanie takiego dokumentu można złożyć nie tylko w urzędzie skarbowym, ale również w urzędzie miasta (gminy).
Organ podatkowy wystawia zaświadczenie o zobowiązaniach spadkodawcy osobie, która uprawdopodobni, że może być spadkobiercą. Wnioskodawca może wykazać ten fakt, przedstawiając np. odpis aktu zgonu podatnika i odpis swojego aktu urodzenia. Organ podatkowy wydaje zaświadczenie o wysokości znanych mu zobowiązań spadkodawcy. Jeżeli za życia podatnika postępowanie w sprawie określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego nie zostało zakończone, w zaświadczeniu podaje się jego przybliżoną kwotę. Obliczana jest ona na podstawie posiadanych danych co do podstawy opodatkowania.
Zaświadczenie nie stanowi podstawy do żądania zwrotu nadpłaty lub kwestionowania wysokości zaległości podatkowych. Organ podatkowy orzeka w decyzji (jednej) o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców. Rozstrzygnięcie zapada na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji podatkowych. Jeżeli deklaracja nie została złożona lub zawiera błędy, organ podatkowy orzekając o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobierców, jednocześnie ustala lub określa wysokość zobowiązania podatkowego, straty podatkowej, nadpłaty, zwrotu podatku czy nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do odliczenia w następnych okresach rozliczeniowych. Termin płatności przez spadkobiercę zobowiązań wynikających z decyzji o zakresie jego odpowiedzialności wynosi 14 dni od dnia jej doręczenia.
|
Planowane zmiany w zakresie sukcesji przedsiębiorstwa osoby fizycznej Ministerstwo Rozwoju planuje zmiany w zakresie sukcesji firm prowadzonych w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Plany są na etapie założeń projektu ustawy nowelizującej pod tym kątem szereg aktów prawnych. Najważniejsza propozycja to wprowadzenie możliwości ustanowienia prokurenta mortis causa upoważnionego do prowadzenia firmy po śmierci przedsiębiorcy. Miałby on zarządzać przedsiębiorstwem do czasu działu spadku (w całości lub w części obejmującej przedsiębiorstwo), ale nie dłużej niż przez rok od dnia jego otwarcia. Mógłby posługiwać się takimi danymi zmarłego przedsiębiorcy, jak firma (imię i nazwisko), NIP czy REGON (z tym że używając dodatkowego oznaczenia: "w spadku" lub "S"). Proponuje się, aby do czasu działu spadku przedsiębiorstwo pozostało podatnikiem wybranych podatków (np. VAT czy PCC), a prokurent mortis causa byłby ich płatnikiem. Taki prokurent uczestniczyłby również w postępowaniach podatkowych i sądowoadministracyjnych związanych z działalnością firmy. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.)
autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 99 (1349) z dnia 2016-12-12