Kto oprócz podatnika odpowiada za zobowiązania podatkowe?
Jeżeli podatnik nie płaci należnych podatków, odpowiedzialność za to w niektórych przypadkach poniosą również osoby trzecie. Przykładem odpowiedzialności solidarnej wobec fiskusa są małżonkowie. Warto pamiętać również o innych przypadkach, kiedy to odpowiedzialność za zaległe podatki ciąży na innych niż podatnik podmiotach.
W niektórych przypadkach i w zakresie przewidzianym w ordynacji podatkowej, za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Odpowiadają oni solidarnie również z następcą prawnym podatnika za przejęte przez niego zaległości podatkowe. Osoby trzecie odpowiadają także za podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników lub inkasentów, odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych, niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek, a oprócz tego za koszty postępowania egzekucyjnego.
O odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej organ podatkowy orzeka w drodze decyzji. Tak więc gdy małżonek nie zapłacił należnego podatku, organ podatkowy może orzec o odpowiedzialności małżonki za powstałą zaległość podatkową. Warto wiedzieć, że postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie może zostać wszczęte przed: upływem terminu płatności ustalonego zobowiązania, dniem doręczenia decyzji: określającej wysokość zobowiązania podatkowego, o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku VAT, określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę. Egzekucja zobowiązania od osób trzecich może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Podatnicy rozwiedli się, jednak żona przez trzy lata małżeństwa nie rozliczała podatku dochodowego z tytułu usług fryzjerskich które świadczyła. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Odpowiedzialność ta nie obejmuje niepobranych należności oraz pobranych, a niewpłaconych przez płatników lub inkasentów, a także odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie. Te same zasady stosuje się w przypadku unieważnienia małżeństwa oraz separacji.
Rodzeństwo (brat i siostra) wspólnie prowadziło działalność gospodarczą zarejestrowaną na brata, który nieprawidłowo płacił podatki. Zgodnie z ordynacją podatkową członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Tak więc siostra będzie ponosiła odpowiedzialność za zaległości podatkowe brata ale odpowiedzialność ta jest ograniczona do wysokości uzyskanych przez nią korzyści z tej działalności gospodarczej. Przepis ten znajduje zastosowanie również w odniesieniu do małżonków, między którymi nie istnieje wspólność majątkowa.
Przy nabywaniu przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części podmioty muszą pamiętać o odpowiedzialności jaka się z tym wiąże. Mianowice nabywca odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach.
Odpowiedzialność nabywcy jest ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Ponadto należy podkreślić, że nabywca nie odpowiada za zaległości podatkowe, które nie zostały wykazane w zaświadczeniu wydawanym przez organ podatkowy o wysokości zaległości podatkowych zbywającego (chyba, że od dnia wydania zaświadczenia do dnia nabycia przedsiębiorstwa upłynęło więcej niż 30 dni). Regulacje te nie obowiązują w przypadku nabycia w postępowaniu egzekucyjnym oraz upadłościowym.
Podkreślić należy fakt, iż podatnik posługujący się imieniem, nazwiskiem nazwą lub firmą innej osoby za jej zgodą w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, ponosi solidarnie odpowiedzialność z podatnikiem za zaległości podatkowe powstałe w trakcie prowadzenia tej działalności. Odpowiedzialność ponosi on całym swoim majątkiem.
W określonych sytuacjach właściciel, samoistny posiadacz lub użytkownik wieczysty rzeczy lub prawa majątkowego odpowiada za zaległości podatkowe użytkownika danej rzeczy lub prawa majątkowego, jeżeli są one związane z działalności gospodarczą lub służą do jej prowadzenia, a zaległości podatkowe powstały w związku z tą działalnością. Dzieje się tak, gdy pomiędzy właścicielem, samoistnym posiadaczem, użytkownikiem wieczystym rzeczy lub prawa majątkowego, a ich użytkownikiem lub osobami pełniącymi dla nich funkcje zarządzające, nadzorcze albo kontrolne istnieją powiązania o charakterze rodzinnym, kapitałowym lub majątkowym. Regulacja ta dotyczy najmu, dzierżawy, leasingu i innych umów o podobnym charakterze, a odpowiedzialność jest ograniczona do równowartości rzeczy lub praw majątkowych będących przedmiotem użytkowania.
Przedsiębiorca wydzierżawił nieruchomość dla innego przedsiębiorcy, jednak nie uiszczał należnego podatku od danej nieruchomości. W takim przypadku dzierżawca lub użytkownik nieruchomości odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe powstałe podczas trwania dzierżawy lub użytkowania. Regulacja ta znajduje jednak zastosowania tylko, gdy między dzierżawcą lub użytkownikiem a podatnikiem istnieją powiązania o charakterze rodzinnym, kapitałowym lub majątkowym w rozumienie przepisów o podatku dochodowym albo wynikające ze stosunku pracy. Ponadto zakres odpowiedzialności nie obejmuję odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych.
Czterech wspólników prowadzi spółkę osobową, lecz jeden z nich nie płaci należnych podatków. W tej sytuacji pozostali wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką za zaległości podatkowe spółki. Przepis ten stosuje się również do odpowiedzialności byłego wspólnika za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem. Natomiast za zobowiązania podatkowe powstałe po rozwiązaniu spółki odpowiadają osoby, które były wspólnikami w momencie rozwiązania spółki.
W niektórych przypadkach za zaległości podatkowe w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółce akcyjnej oraz spółce akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie zarządu. Dzieje się tak, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub części bezskuteczna, a członek zarządu:
- nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe lub, że niezgłoszenie wniosku nastąpiło bez jego winy,
- nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
Osoba prawna powstała w wyniku łączenia się osób prawnych, osobowych spółek handlowych oraz osobowych i kapitałowych spółek handlowych wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek. W praktyce oznacza to przyjęcie odpowiedzialności za zobowiązania podmiotu z którym dana spółka się łączy.
Adam Bujalski
