Można zrezygnować z zakupów poza lokalem przedsiębiorstwa
Przedsiębiorcy muszą się liczyć z tym, że w niektórych przypadkach klienci mogą odstąpić od umowy bez podania przyczyny i żądać zwrotu pieniędzy. Dotyczy to umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, których stroną jest konsument, czyli osoba fizyczna zawierająca umowę w celu niezwiązanym bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową.
10 dni na odstąpienie bez podania przyczyny
W przypadku zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, klient będący konsumentem ma prawo odstąpić od umowy bez podania jakiejkolwiek przyczyny. Klient powinien złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy w terminie dziesięciu dni od dnia zawarcia umowy. Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem.
W przypadku odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. Konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. Strony powinny zwrócić sobie to, co dotychczas świadczyły w związku z umową.
Zwrot powinien nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie czternastu dni. Jeżeli konsument dokonał jakichkolwiek przedpłat, należą się od nich odsetki ustawowe od daty dokonania przedpłaty. Prawa konsumenta do odstąpienia od umowy nie można ograniczać. Nie jest dopuszczalne zastrzeżenie, że konsumentowi wolno odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy (tzw. odstępnego).
Czy bazar to lokal przedsiębiorstwa?
Przez lokal przedsiębiorstwa rozumie się miejsce przeznaczone do obsługiwania publiczności i oznaczone zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej. Robiąc zakupy w sklepie kupujący zawiera umowę w lokalu przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy. Od takiej umowy konsument nie może odstąpić, gdy się "rozmyśli", bo żaden przepis nie daje mu takiego prawa.
Inaczej jest z umowami zawieranymi poza lokalem przedsiębiorstwa - można od nich odstąpić bez podania przyczyny. W praktyce pojawiają się jednak wątpliwości, czy w konkretnym przypadku doszło do zawarcia umowy w lokalu, czy poza lokalem przedsiębiorstwa.
Pojęcia lokalu w rozumieniu omawianych przepisów nie należy zawężać do zadaszonego obiektu posiadającego ściany. Przyjmuje się, że jeżeli sprzedaż odbywa się na targach, jarmarku, kiermaszu czy oznakowanym bazarze, to mamy wówczas do czynienia ze sprzedażą w typowym miejscu prowadzenia handlu i będzie to lokal przedsiębiorstwa w rozumieniu omawianych przepisów.
Lokalem przedsiębiorstwa będzie także m.in. sezonowe stoisko, stragan, lada, ogródek w pobliżu lokalu przedsiębiorstwa, obsługiwane przez personel lokalu.
Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa to najczęściej umowy zawarte w domu, miejscu pracy, na ulicy. Coraz popularniejsze są też wycieczki połączone z prezentacją produktów - zawarte w takich okolicznościach umowy również kwalifikują się do umów poza lokalem przedsiębiorstwa.
Stoiska w hipermarketach
Niekiedy ustalenie, czy w konkretnym przypadku doszło do zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, czy też miało to miejsce w lokalu przedsiębiorstwa jest bardziej skomplikowane. Jak potraktować prowizorycznie wydzielone ściankami z płyt stoisko w hipermarkecie, oznaczone szyldem przedsiębiorcy, funkcjonujące zaledwie kilka dni, na którym odbywają się prezentacje sprzętu i zawierane są umowy?
Klientka kupiła podczas takiej prezentacji sprzęt, ale jeszcze tego samego dnia wróciła i oświadczyła, że z zakupu rezygnuje. Sprzedający uznał rezygnację za nieskuteczną, w konsekwencji sprawa trafiła do sądu. Sąd oceniając, czy umowę zawarto poza lokalem przedsiębiorstwa wziął pod uwagę cel przepisów: ochronę konsumenta w sytuacji, gdy jest on "zaskakiwany" ofertą, której w konkretnym miejscu i okolicznościach się nie spodziewa.
W konsekwencji uznały, że tak zorganizowane, przenośne, prowizoryczne stoisko nie stanowiło lokalu przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy. Miejsca tego nie można było w żadnym razie porównywać do targu, kiermaszu, czy też oznakowanego bazaru, w których zwyczajowo prowadzony jest handel.
Wprawdzie stoisko było ustawione w hipermarkecie, ale, zdaniem Sądu, konsumenci nie byli nastawieni na tego rodzaju "nietypowy" kontakt handlowy polegający na prezentacji połączonej z degustacją, a następnie sprzedaży zaskoczonemu klientowi zaprezentowanego towaru (wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 12 grudnia 2006 r., sygn. akt XVIIIC 200/06, utrzymany przez Sąd Okręgowy).
Obowiązki przedsiębiorców
Zawierając umowę poza lokalem przedsiębiorstwa sprzedawca powinien poinformować konsumenta na piśmie o prawie odstąpienia od umowy w terminie dziesięciu dni od jej zawarcia. Dodatkowo należy wręczyć konsumentowi wzór oświadczenia o odstąpieniu, z oznaczeniem imienia i nazwiska (nazwy) przedsiębiorcy oraz adresem zamieszkania (siedziby). Ponadto przedsiębiorca zobowiązany jest wręczyć konsumentowi pisemne potwierdzenie zawarcia umowy, stwierdzające jej datę i rodzaj oraz przedmiot świadczenia i cenę.
Na żądanie przedsiębiorcy konsument powinien poświadczyć na piśmie, że został poinformowany o prawie odstąpienia i że otrzymał wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Niepoinformowanie konsumenta na piśmie o przysługującym mu prawie skutkuje tym, że dziesięciodniowy termin, w którym konsument może odstąpić od umowy, nie rozpoczyna swojego biegu. W takim wypadku konsument może odstąpić od umowy w terminie dziesięciu dni od uzyskania informacji o prawie odstąpienia. Konsument nie może jednak skorzystać z tego prawa po upływie trzech miesięcy od wykonania umowy.
Ponadto przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, przedsiębiorca powinien okazać konsumentowi dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej oraz dokument tożsamości. W razie zawierania umów w imieniu przedsiębiorcy, zawierający umowę okazuje ponadto dokument potwierdzający swoje umocowanie. Naruszenie tego obowiązku jest wykroczeniem.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 2.03.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów… (Dz. U. nr 22, poz. 271 ze zm.).
autor: Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa Nr 668 z dnia 2010-06-02