Od 1 stycznia 2007 r. zawarcie umowy darowizny w formie aktu notarialnego ma istotne znaczenie podatkowe. Osoby z najbliższej rodziny zwalnia z konieczności składania dodatkowego oświadczenia i pozwala na automatyczne skorzystanie ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów, notariusz sporządzający umowę darowizny w formie aktu notarialnego, korzystającą ze zwolnienia, powinien zawrzeć dane mające wpływ na zastosowanie zwolnienia. Chodzi m.in. o stopień pokrewieństwa i wartość darowizny. Eksperci mówią, że brak danych nie będzie miał jednak wpływu na prawo do zwolnienia. A Krajowa Rada Notarialna zapewnia, że zależy jej na bezpieczeństwie i pewności obrotu prawnego. W trosce o klienta Pismo MF z 26 stycznia 2007 r. jest odpowiedzią na pytania notariuszy dotyczące nowych regulacji w podatku od spadków i darowizn (nr PL-834/85/JB/06/PDJC-345/06/39/07). Jak wyjaśnia notariusz Jacek Wojdyło, prezes Krajowej Rady Notarialnej, działania KRN podyktowane były troską o bezpieczeństwo i pewność obrotu prawnego w wymiarze podatkowym. - Przede wszystkim chodziło o uzyskanie ze strony MF potwierdzenia własnego stanowiska w sprawach związanych ze stosowaniem w praktyce notarialnej znowelizowanych przepisów ustaw o podatku od spadków i darowizn oraz o podatku od czynności cywilnoprawnych - mówi. Chodziło także o ujednolicenie praktyki notarialnej w celu uniknięcia zbędnych formalności wymaganych od stron, a więc uproszczenie obrotu. Prezes KRN podkreśla, że potrzeba koordynacji i ujednolicenia praktyki organów podatkowych i notariuszy była konsekwencją ujawnienia się rozbieżności interpretacyjnych w trakcie szkoleń przeprowadzanych dla notariuszy przez pracowników aparatu skarbowego i NSA. Wydanie interpretacji poprzedziły rozmowy notariuszy i przedstawicieli MF. - Nie była to sytuacja wyjątkowa - mówi prezes Wojdyło. Akty notarialne po 1 stycznia W ocenie notariuszy, jeśli chodzi o ustalanie danych związanych ze sporządzaniem samych umów darowizny, w praktyce notarialnej po 1 stycznia 2007 r. nic się nie zmieniło. Wynika to z tego, że grupy podatkowe zawsze związane były ze stopniem pokrewieństwa i od ustalenia go zależało stosowanie odpowiedniej stawki podatkowej. Jak zauważa Robert Krasnodębski, radca prawny w Kancelarii Weil Gotshal & Manges, przepisy wykonawcze do ustawy o podatku od spadków i darowizn zawierają określone wymogi dotyczące aktów notarialnych. Wynika z nich, że notariusze, jako płatnicy podatku od darowizny dokonywanej w formie aktu notarialnego określają w jego treści przede wszystkim podstawę prawną pobrania podatku i sposób jego obliczenia. Gdy czynność jest zwolniona z podatku, także podstawę prawną zwolnienia. - Dodatkowo w przypadku darowizny notariusz określa przedmiot darowizny, jej wartość, grupę podatkową wynikającą z osobistego stosunku łączącego obdarowanego z darczyńcą - podkreśla ekspert. - Notariusz jako płatnik ponosi odpowiedzialność za niepobrany podatek, chyba że nie został on pobrany z winy podatnika - tłumaczy Robert Krasnodębski. Wyjaśnia, że niezależnie od obowiązku wynikającego z przepisów, w interesie notariusza jest zamieszczenie w akcie notarialnym oświadczeń podatników o łączących ich stosunkach osobistych uprawniających do zastosowania zwolnienia. Bo tylko podanie nieprawdziwej informacji przez podatnika i wprowadzenie w błąd notariusza pozwoli mu uwolnić się od odpowiedzialności za niepobranie podatku.
Bez konsekwencji dla podatnika Nasuwa się pytanie, czy brak w akcie notarialnym określonych danych może mieć negatywne konsekwencje dla podatnika. W ocenie Michała Grzywacza Associate w kancelarii Krawczyk i Wspólnicy, brak tych danych w akcie notarialnym nie może skutkować utratą prawa do zastosowania zwolnień. - Gdyby ustawodawca uzależnił prawo do zastosowania zwolnienia zachowaniem w treści aktu notarialnego danych wymienionych w rozporządzeniu MF, to sankcja w postaci utraty zwolnienia zostałaby wyrażona wprost w ustawie - podkreśla ekspert. Co więcej, w przypadku gdy notariusz nie ustalił i nie wpisał w akcie np. więzów prawnych łączących darczyńczę i obdarowanego, a w toku prowadzonego postępowania zostanie ustalone, że czynność taka podlega opodatkowaniu, to osobą odpowiedzialną za tak powstałą zaległość podatkową będzie płatnik, czyli notariusz. - Trudno będzie notariuszowi uwolnić się od odpowiedzialności za nieobliczenie, niepobranie i niewpłacenie należnego podatku, skoro w akcie notarialnym nie zamieścił oświadczenia stron co do grupy podatkowej łączącej obdarowanego z darczyńcą, a obowiązek taki wynikał z przepisów rozporządzenia MF - dodaje Michał Grzywacz. Podkreśla, że podatnik odpowiada wyłącznie wskutek zawinionego działania, np. podania niewłaściwych danych, co do stosunku pokrewieństwa. I tylko takie, udowodnione, zawinione działanie podatnika zwalniałoby notariusza od obowiązków płatnika. Podobnego zdania jest Mirosław Siwiński, doradca podatkowy Kancelaria Prawna Witold Modzelewski. - Organ podatkowy nie może uzależnić zastosowania przedmiotowego zwolnienia od konstrukcji aktu notarialnego, gdyż żadne przepisy nie przewidują tego typu sankcji lub uprawnienia - mówi. W szczególności nie czyni tego przepis stanowiący podstawę nowego zwolnienia. W ocenie eksperta, gdyby jednak doszło do takiego działania organu, to odpowiedzialność co do zasady poniesie płatnik, czyli notariusz.
Aleksandra Tarka
