Od przybytku głowa boli. 75 proc. podatku od przychodów bez pokrycia

Brak możliwości udokumentowania lub co najmniej uprawdopodobnienia pochodzenia posiadanego majątku może skutkować jedną z najsurowszych sankcji finansowych na gruncie systemu podatkowego.

Zgodnie m.in. z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 grudnia 2006 r. "(...) mienie zgromadzone przez podatników przed rokiem 2000, aby mogło stanowić źródło pokrycia wydatków poniesionych w roku następnym (...) musi mieć walor legalności. Oznacza to, że mienie to musi pochodzić wyłącznie z opodatkowanych przychodów, albo z przychodów zwolnionych z obowiązku podatkowego" (II FSK 71/06).

Jeśli zatem podatnik chce uniknąć obciążenia jego majątku wysoką, bo aż 75-proc. stawką sankcyjną, musi wykazać, że wydatkowane przez niego środki to dochody, które były wcześniej opodatkowane lub są wolne od opodatkowania.

9 marca 2018 r. przedmiotem rozstrzygnięcia NSA była skarga kasacyjna wniesiona przez matkę, która dokonała darowizny na rzecz swojego syna i kupiła mu samochód osobowy (II FSK 526/16). Obdarowująca skarżyła wyrok WSA w Rzeszowie, podtrzymujący decyzję dyrektora izby skarbowej ustalającą zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych od ponad 120 tys. zł dochodów, które nie znajdowały pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów (I SA/Rz 734/15).

Przedmiotem sprawy nie były dokonana w 2010 r. darowizna pieniężna na kwotę blisko 270 tys. zł ani zakup mercedesa za 120 tys. zł, a źródła pochodzenia majątku, nieznajdującego odzwierciedlenia w dochodach ujawnionych za ten rok.

WSA poparł wątpliwości organu, który nie chciał dać wiary deklaracjom podatniczki o darowiznach otrzymywanych od 1969 r. od mieszkającej za granicą rodziny ani o wysokości oszczędności zgromadzonych przez lata nieudokumentowanej pracy. Uprawdopodobnienie otrzymania tych środków ze wskazanych źródeł dyskwalifikował brak ich opodatkowania. W konsekwencji od przeszło 160 tys. zł, a więc kwoty nieznajdującej pokrycia w zgromadzonym przed 1 stycznia 2010 r. majątku podatniczki, fiskus ustalił zobowiązanie do 75-proc. zryczałtowanego podatku dochodowego.

Przychody bez pokrycia to przychody:

- ze źródeł ujawnionych, ale ujawnione w nieprawidłowej wysokości;

- z nieujawnionych źródeł (art. 25b ust. 1 ustawy o PIT).

Gdy podatnik nie ma możliwości wykazania wcześniejszego opodatkowania zgromadzonego przez lata majątku lub zwolnienia go od opodatkowania, najważniejsze jest uprawdopodobnienie realności jego zgromadzenia. Właśnie w tym podatnicy mogą upatrywać swoją szansę. To na podatniku spoczywa bowiem ciężar udowodnienia uzyskania przychodów, co w przypadku niedokumentowanych wiele lat wstecz darowizn lub nierejestrowanych prac dorywczych może okazać się niemożliwe. W takiej sytuacji art. 25g ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych daje podatnikowi możliwość uprawdopodobnienia ich uzyskania, którą można z sukcesem wykorzystać nie tylko dzięki dokumentom.

Gromadzony przez kilkadziesiąt lat dorobek całego życia wskutek złego zaplanowania sukcesji majątku można w łatwy sposób utracić. Nawet w przypadku sukcesji w rodzinie, która powinna być przecież wolna od zewnętrznych obciążeń.

Zawarcie umowy darowizny rodzi, pod groźbą sankcji karnych skarbowych, obowiązek zgłoszenia tego faktu do urzędu skarbowego. Niemożność udokumentowania źródeł pozyskania przekazywanego majątku naraża na podanie ich przez fiskusa w wątpliwość - również w przypadku wydatkowania posiadanych oszczędności na zakup ruchomości, co miało miejsce w przytoczonej sprawie. Podejmując decyzję o obdarowaniu kogoś czy zakupie wartościowej rzeczy, warto skorzystać z doradztwa podatkowego. Dzięki przeprowadzonemu audytowi można bowiem uchronić majątek przed znacznym uszczerbkiem.

Osoba przeprowadzająca audyt może z uzasadnionych przyczyn wykluczyć darowiznę majątku i wskazać zainteresowanemu inne dostępne, prawnie dopuszczone i bezpieczne formy jego przekazania. Ochroni to przede wszystkim darczyńcę przed negatywnymi skutkami braku możliwości udowodnienia legalności posiadanego mienia. Możliwości jest wiele. Wybór jednej z nich zależy od tego, czy obdarowujący chce tylko przekazać obdarowanemu majątek, czy też chce czerpać z tego dodatkowe zyski.

Na przykład konstrukcja powiernictwa i zarządu powierniczego pozwala na przechowanie wartości majątkowych w dyskretny sposób. Gwarantuje, że status majątkowy powiernika pozostanie nieznany. Właściciel może powierzyć majątek powiernikowi tylko do przechowania lub zarządzania nim. Powiernik staje się w ten sposób zarządcą przekazanego pod opiekę majątku.

Pojęcie powiernika pojawia się także w strukturze trustu. To na jego rzecz założyciel trustu przekazuje wszelkie środki majątkowe: pieniądze, samochody, nieruchomości. Aktywa trustu, choć zarejestrowane na powiernika, nie wchodzą w skład jego prywatnego majątku. Na gruncie prawa polskiego nie ma możliwości utworzenia trustu. Nie zamyka to jednak drogi do powołania go przez polskiego obywatela za granicą. Obce jurysdykcje pozwalają skorzystać z jeszcze innych form bezpiecznego przekazania majątku, np. z wykorzystaniem konstrukcji zagranicznej spółki holdingowej czy fundacji.

Rozpatrujący skargę kasacyjną NSA uchylił ostatecznie zaskarżony wyrok i przekazał wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu sprawę do ponownego rozpoznania. Jak się ona skończy? Trudno przewidzieć. Sądy administracyjne często bowiem różnie orzekają w podobnych sprawach. Dlatego zwłaszcza w konfrontacji z fiskusem konieczne jest odwołanie się do sprawdzonych i skutecznych metod oraz narzędzi prawnych obejmujących szerokie spektrum działań w dziedzinie prawa podatkowego i ochrony majątku.

Dla pełnomocnika podejmującego się reprezentacji podatnika przed organami podatkowymi oraz organami kontroli, a dalszym etapie - w sporach przed sądami, najważniejsze jest uwzględnienie stanu faktycznego każdej konkretnej sprawy. Tylko bowiem profesjonalne, indywidualne podejście może uchronić przed tak wysokimi sankcjami, jak 75-proc. zryczałtowany podatek od nieujawnionych źródeł przychodów. Jeszcze korzystniejsze jest prewencyjne działanie ochronne, podjęte przed wykonaniem czynności narażającej na negatywne konsekwencje wdania się w spór z fiskusem.

radca prawny Robert Nogacki

^{Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców}