Odliczanie VAT przy nabyciu samochodu

Podatnicy nie mieli prawa do odliczania VAT naliczonego od nabycia samochodów osobowych i innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg (a także od nabycia paliwa do napędu tych samochodów). Wyjątkiem była sytuacja, gdy sprzedaż lub leasing tych samochodów stanowiły przedmiot działalności podatnika.

Przy czym warunkiem tego odliczenia było posiadanie homologacji producenta lub importera dla tego rodzaju pojazdów.

Stan po 1 maja 2004 r.

Od 1 maja 2004 r. w ustawie o VAT zaczął obowiązywać tzw. wzór Lisaka. Przy jego użyciu można było określić kategorie pojazdów, przy nabyciu których przysługiwało pełne odliczenie podatku naliczonego. Spełnienie wynikających z niego warunków uprawniało także do odliczania VAT od nabycia paliwa do napędu pojazdów samochodowych. Wprowadzenie nowych przepisów teoretycznie miało być dla podatników korzystniejsze. Przy nabyciu samochodów osobowych podatnik miał bowiem prawo do odliczania podatku VAT do 5.000 zł, co do 1 maja 2004 r. było niemożliwe. Jednak znaczna część podatników użytkujących do działalności samochody z tzw. kratką, po zmianie przepisów (z uwagi na niespełnienie warunków wynikających z powyższego wzoru) utraciła prawo do odliczenia VAT przy nabyciu paliwa.

Od 22 sierpnia 2005 r. kolejny raz zmieniono zasady odliczania VAT od nabycia samochodów. Znowelizowano brzmienie art. 86 ust. 3 ustawy o VAT. Wzór Lisaka zastąpiony został szczegółowymi definicjami opisowymi. Obecnie w przypadku nabycia samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, kwotę VAT stanowi 60% kwoty podatku określonej w fakturze - nie więcej niż 6.000 zł. W art. 86 ust. 4 wskazano wyjątki od tej zasady.

Podatnicy użytkujący do działalności zarówno pojazdy samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony, jak i pojazdy wymienione w art. 86 ust. 4 ustawy, mają prawo do odliczania VAT od nabywanego do nich paliwa.

Skutki wyroku ETS

ETS w wyroku z dnia 22 grudnia 2008 r., sygn. akt C-414/07 orzekł, że Polska po przystąpieniu do UE mogła zachować tylko takie ograniczenia przy odliczaniu VAT w związku z nabyciem paliwa do samochodów używanych do działalności opodatkowanej VAT, które obowiązywały przed przystąpieniem naszego kraju do Wspólnoty. Wyrok ten co prawda odnosił się do odliczania VAT przy nabyciu paliwa do tych samochodów, ale można go także odnieść do odliczania VAT przy nabyciu samochodów.

W związku z tym wyrokiem Minister Finansów w dniu 13 lutego 2009 r. wydał interpretację (nr PT3/812/4/15/CZE/09/185), z której wynika, że ograniczenia zawarte w art. 86 ust. 3 ustawy o VAT nie znajdują zastosowania w przypadku, gdy samochód spełnia warunki określone w starej ustawie o VAT. Stanowisko to potwierdzają także liczne orzeczenia sądowe.

Tak więc, jeżeli przed 1 maja 2004 r. nie można było odliczać VAT od samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej ładowności nieprzekraczającej 500 kg, to po tej dacie ograniczenie w odliczaniu VAT mogło być w tym zakresie utrzymane. Jednak, moim zdaniem, należałoby uznać, że obowiązuje także ograniczenie wynikające z "wzoru Lisaka", ale tylko gdy nie jest ono szersze niż to wynikało z art. 25 starej ustawy o VAT.

Oznacza to, że jeżeli podatnik miał prawo (czy to przed 1 maja 2004 r., czy do 21 sierpnia 2005 r.) do odliczania VAT od nabycia samochodu, jak i paliwa kupionego do danego typu samochodu, to prawo to zachowuje także obecnie.

Rozbieżne orzecznictwo sądowe

Warto zwrócić uwagę na stanowisko zawarte w wyroku WSA w Krakowie z dnia 3 kwietnia 2009 r., sygn. akt I SA/Kr 147/09. Sąd uznał, że od 1 maja 2004 r. nie mają zastosowania wszelkie określone w prawie krajowym ograniczenia w odliczaniu podatku naliczonego przy nabyciu paliwa do samochodów wykorzystywanych w działalności opodatkowanej VAT. W szczególności nie ma w całości zastosowania obowiązujący obecnie art. 88 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 86 ust. 3 ustawy o VAT. Wyrok ten nie jest prawomocny, bowiem została złożona skarga kasacyjna do NSA.

Czy konieczna jest homologacja?

Do końca kwietnia 2004 r. obowiązywał przepis, zgodnie z którym, aby podatnik mógł odliczyć VAT, musiał posiadać homologację producenta lub importera dla samochodów innych niż osobowe. W homologacji określane były również dane niezbędne do ustalenia dopuszczalnej ładowności liczonej według wzoru Lisaka. Więc i w tym przypadku była ona niezbędna.

Świadectwo homologacji jest odrębnym dokumentem. Nie może go zastąpić sam wpis w dowodzie rejestracyjnym. Wpis taki nie jest bowiem wystarczającym dowodem na to, że mamy do czynienia z samochodem uprawniającym do odliczania VAT od paliwa. Podatnik, który nie posiada homologacji, może ją uzyskać od importera lub producenta nawet wówczas, gdy jest to pojazd kilkuletni.

Jeżeli jednak samochód obecnie spełnia jeden z warunków określonych w obowiązującym art. 86 ust. 4 ustawy o VAT, to w tym przypadku nie jest wymagane posiadanie świadectwa homologacji.

Na razie nie będzie zmian

Jak wskazano wcześniej, prawo do odliczania VAT przy nabyciu paliwa do samochodów z kratką wynika wyłącznie z wyroku ETS oraz z interpretacji ogólnej Ministra Finansów. W związku z tym Ministerstwo Finansów zaproponowało wprowadzenie analogicznych rozwiązań, jakie były stosowane przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej.

Przy czym Ministerstwo planowało zawiesić na okres 3 lat prawo do odliczenia VAT od nabycia paliwa do samochodów z kratką. Nawet uzyskało w tym zakresie zgodę Komisji Europejskiej. Jednak w dniu 20 października 2009 r. Rada Ministrów nie wyraziła zgody na takie rozwiązanie. Warto jednak pamiętać, że jeżeli Polska taką zgodę już uzyskała, to Ministerstwo zapewne będzie chciało wrócić do tego zagadnienia.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 11.03.2004 r. o podatku VAT (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm.).

autor: Aleksandra Węgielska
Gazeta Podatkowa Nr 609 z dnia 2009-11-09