Skutki wyroku TK w sprawie sankcji w VAT

Tak orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 września 2007 r., sygn. akt P 43/06, rozpoznając pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, dotyczące dodatkowego zobowiązania podatkowego.

Sprawa dotyczyła podatnika VAT (osoby fizycznej), u którego przeprowadzona przez urząd skarbowy kontrola stwierdziła zawyżenie kwoty podatku naliczonego do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy. Naczelnik urzędu skarbowego ustalił dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% zawyżenia kwoty podatku naliczonego do przeniesienia. Tymczasem przepis art. 109 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o VAT (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm.) nakazuje nałożenie na podatnika sankcji VAT, gdy w złożonej deklaracji podatnik wykazał kwotę zwrotu podatku naliczonego wyższą od należnej. Spór trafił do WSA w Poznaniu. Podatnik nie zgadzając się z ustaleniem przez urząd dodatkowego zobowiązania podatkowego w skardze do WSA powołał się na wyrok TK z dnia 29 kwietnia 1998 r., sygn. akt K 17/97. Wówczas Trybunał orzekł, że przepisy ustawy o VAT z 1993 r. w zakresie, w jakim dopuszczają stosowanie wobec tej samej osoby za ten sam czyn sankcji administracyjnej i odpowiedzialność za wykroczenia skarbowe są niezgodne z Konstytucją.

Również w wyroku z dnia 4 września 2007 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 109 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o VAT w zakresie, w jakim dopuszcza stosowanie wobec tej samej osoby, za ten sam czyn, sankcji administracyjnej określonej jako "dodatkowe zobowiązanie podatkowe" i odpowiedzialności za wykroczenia skarbowe albo przestępstwa skarbowe, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. TK uznał, że kumulowanie odpowiedzialności administracyjnej i odpowiedzialności karnej skarbowej stanowi wyraz braku proporcjonalności i nadmiernego fiskalizmu. Wykracza to poza granice niezbędne dla zapewnienia ponoszenia ciężaru opodatkowania w uzasadnionych granicach przez osoby fizyczne będące podatnikami VAT. Ponadto TK stwierdził, że ograniczenie zakresowe kwestionowanego przepisu ustawy o VAT nie ma zastosowania do podatników VAT niebędących osobami fizycznymi. U nich nie występuje bowiem powyższa kumulacja.

Co oznacza to orzeczenie dla podatników VAT, przede wszystkim dla osób fizycznych będących podatnikami tego podatku?

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego został ogłoszony w Dzienniku Ustaw nr 168 z dnia 18 września 2007 r. pod poz. 1187. Oznacza to, iż na jego podstawie ci podatnicy (osoby fizyczne), którzy otrzymali decyzje ustalające dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku VAT za okres po 1 maja 2004 r. mogą żądać uchylenia wydanej przez organ podatkowy decyzji.

Jeżeli jest to decyzja ostateczna, to jedyną drogą jej uchylenia jest wnioskowanie o wznowienie postępowania na podstawie przepisu art. 240 § 1 pkt 8 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.). Jak z niego wynika, w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli decyzja ta została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją RP, ustawą albo ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny.

Jednak należy pamiętać, że wznowienie postępowania w tym przypadku możliwe jest wyłącznie na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Przy czym nie ma znaczenia czy podatnik został ukarany z kodeksu karnego skarbowego czy też nie.

Podatnicy których sprawy zostały już zakończone prawomocną decyzją mają tylko miesiąc na wniesienie żądania wznowienia postępowania, licząc od dnia opublikowania wyroku Trybunału. Zatem mogą to zrobić do 18 października 2007 r.

Przykład wniosku o wznowienie postępowania w sprawie decyzji ustalającej dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku VAT.

Aleksandra Węgielska