Rozprawa w TSUE w sprawie WIBOR 11 czerwca, na wyrok jeszcze poczekamy

WIBOR jest obiektywnym, rynkowym wskaźnikiem zależnym przede wszystkim od polityki pieniężnej banku centralnego - argumentują przedstawiciele banków, ale także kluczowych instytucji publicznych: Ministerstwa Finansów, Narodowego Banku Polskiego, Komisji Nadzoru Finansowego.

Wszystkie te podmioty są zgodne - nie może być mowy o tym, że banki rzekomo dowolnie decydują o wysokości rat kredytów. Rata zależy od WIBOR i stałej marży, z kolei WIBOR zależy od stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego. Wskaźnik jest wyznaczany przez podmiot zewnętrzny według obiektywnej i jawnej metody, zgodnie z prawem polskim i unijnym. Nie ma tu pola do manipulacji.

W zeszłym roku do TSUE trafiły pytania Sądu Okręgowego w Częstochowie dotyczące tego, czy w ogóle można badać poprawność WIBOR w kontekście sporu sądowego konsumenta z bankiem. Warto zaznaczyć, że niezależnie od orzeczenia unijnego trybunału, polskie sądy już teraz - w znakomitej większości przypadków - oddalają pozwy kredytobiorców. Jak dotąd nie zapadł bowiem ani jeden prawomocny wyrok podważający WIBOR.

Powiązanie wskaźnika WIBOR z sytuacją makroekonomiczną uwidoczniło się w maju br., kiedy Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała o obniżeniu stóp procentowych. Już same zapowiedzi obniżki spowodowały, że WIBOR zaczął spadać, co więcej - nawet poniżej stopy referencyjnej NBP. To dobra wiadomość dla tych, którzy spłacają kredyty o oprocentowaniu zmiennym - w ich kieszeniach zostanie więcej pieniędzy, bo raty będą niższe. Cieszyć mogą się też osoby, które dopiero chcą zaciągnąć zobowiązanie - dzięki niższym stopom procentowym (i WIBOR) ich zdolność kredytowa wzrasta.

"Zależność WIBOR od decyzji Narodowego Banku Polskiego zapewnia przejrzystość całemu mechanizmowi ustalania wskaźnika. Nie robi tego żaden bank tylko wyznaczona do tego instytucja - GPW Benchmark, a cały proces jest transparentny i jawny. Nie ma mowy o manipulowaniu wskaźnikiem. Zasady jego wyznaczania podlegają ścisłemu nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego" - mówi Weronika Magdziak-Śliwa, adwokat, partner w Praktyce Sporów Instytucji Finansowych w Kochański & Partners.

Przedstawiciele sektora bankowego podkreślają, że WIBOR działa zgodnie z regułami prawa - zarówno z ustawą o kredycie hipotecznym, jak i unijnym rozporządzeniem BMR, dotyczącym wskaźników referencyjnych. Rozporządzenie BMR weszło w życie z początkiem 2018 r. W nawiązaniu do niego - i na wniosek KNF - WIBOR został uznany przez Komisję Europejską za kluczowy wskaźnik referencyjny w rozumieniu przepisów unijnych (por. rozporządzenie wykonawcze Komisji 2019/482 z 22 marca 2019 r.). KNF wskazywała wówczas, że "WIBOR ma kluczowe znaczenie dla stabilności finansowej i integralności rynku w Polsce, a zaprzestanie opracowywania tej stopy referencyjnej lub jej niewiarygodność mogłyby mieć istotny negatywny wpływ na funkcjonowanie rynków finansowych w Polsce oraz na przedsiębiorstwa i konsumentów, ponieważ wskaźnik ten jest wykorzystywany w pożyczkach, kredytach konsumenckich i funduszach inwestycyjnych".

"WIBOR zawsze był ustalany transparentnie, a banki wywiązywały się z obowiązków informacyjnych wobec klientów, zgodnie z prawem bankowym i rekomendacjami Komisji Nadzoru Finansowego" - dodaje Weronika Magdziak-Śliwa.

Prawidłowości wyznaczania wskaźnika bronią instytucje publiczne - Ministerstwo Finansów, Komisja Nadzoru Finansowego, Narodowy Bank Polski, czy Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Również stanowisko Rzecznika Finansowego -  tj. instytucji odpowiedzialnej za ochronę konsumentów - wskazuje na brak podstaw do kwestionowania wskaźnika WIBOR [1].

W podobnym tonie wypowiada się Rada Przedsiębiorczości, skupiająca największe organizacje reprezentujące przedsiębiorców i pracodawców w Polsce. W swoim apelu sprzed kilku miesięcy Rada wskazuje, że obrona WIBOR "jest kluczowa dla zapewnienia stabilności finansowej w Polsce i uniknięcia kosztów społecznych oraz gospodarczych, które mogłyby wyniknąć z jego podważenia".

Eksperci wskazują też na wcześniejsze orzeczenia TSUE, które odnosiły się do klauzul zmiennego oprocentowania. Były to wyroki korzystne dla banków.

W kontekście rozpoczynającego się postępowania C-471/24, prawnicy zwracają uwagę na jeszcze jeden wątek.

"Trybunał Sprawiedliwości nie będzie oceniał, czy sposób ustalania i stosowania wskaźnika jest zgodny z prawem unijnym. Żadne z pytań, które postawił Sąd Okręgowy w Częstochowie nie dotyczy tego zagadnienia - mówi Tomasz Leśko, radca prawny i partner Praktyki Sporów Instytucji Finansowych w Kochański & Partners. - TSUE ma ocenić, czy pomimo że WIBOR podlega już kontroli administracyjnej i jest regulowany przez prawo, może być ponownie oceniany przez sąd w sprawie konsumenckiej - wyjaśnia ekspert".

Banki stoją na stanowisku, że WIBOR w ogóle nie powinien być przedmiotem postępowania sądowego w sporze z konsumentem. Prawo konsumenckie, w tym dyrektywy unijne, mówią bowiem o tym, że kiedy umowa kredytowa jest zgodna z ustawą, to nie może być uznana za nieuczciwą wobec klienta. Taka sytuacja dotyczy właśnie umów opartych o wskaźnik WIBOR - regulowany we wspominanym już rozporządzeniu BMR i ustawie o kredycie hipotecznym.

"Nawet gdyby uznać, że prawidłowość wyznaczania WIBOR w ogóle może być oceniana w sporze z konsumentem, to wówczas przechodzimy do właściwego etapu kontroli - tj. do weryfikacji, czy umowa kredytu spełnia normy prawa konsumenckiego i czy jest uczciwa. Orzecznictwo odpowiada na te pytania pozytywnie - i już teraz polskie sądy (nie czekając na orzeczenie TSUE) oddalają pozwy kredytobiorców [2]" - mówi Tomasz Leśko. I przypomina, że prawomocne wyroki (korzystne dla banków) zapadły m. in. przed sądami w Warszawie i Wrocławiu.

11 czerwca to termin rozprawy przed unijnym Trybunałem Sprawiedliwości. Jednak na wyrok w tej sprawie poczekamy najpewniej kilka miesięcy, a może nawet rok od rozprawy - eksperci szacują, że orzeczenie Trybunału poznamy w pierwszej połowie 2026 roku [3]. Wcześniej - bo zapewne jesienią tego roku - światło dzienne powinna ujrzeć opinia Rzecznika Generalnego, z reguły sporządzana w sprawach tego typu, a jednocześnie stanowiąca wskazówkę co do tego, jakiej treści wyroku możemy się spodziewać.

[1] https://www.franknews.pl/rzecznik-finansowy-tym-razem-wspiera-banki-kontrowersyjna-zmiana-stanowiska-w-sprawie-wibor-i-milionow-kredytow-w-pln/

[2] https://www.linkedin.com/posts/bartosz-mi%C4%85skiewicz-90165887_wibor-kredyty-prawo-activity-7331285203283324928-3vFX?utm_source=share&utm_medium=member_desktop&rcm=ACoAACwZJggBa8yjRlfNp3ckubY4QCc1uX4rwtY oraz Wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 28.10.2024 r., I C 1497/23, LEX nr 3864874

[3] https://www.linkedin.com/posts/wojciech-wandzel-8119a2133_tsue-wibor-banking-activity-7328411834942730240-TrC7?utm_source=share&utm_medium=member_desktop&rcm=ACoAACwZJggBa8yjRlfNp3ckubY4QCc1uX4rwtY

Źródło informacji: Kochański & Partners