Co to jest wypalenie zawodowe? Czy przysługuje mi L4 z tego tytułu?
Nie odczuwasz satysfakcji ze swojej pracy? Nie masz ochoty chodzić do pracy, nie jesteś zadowolony ze swoich wyników i masz wrażenie, że twoja produktywność ciągle spada? To jedne z charakterystycznych objawów wypalenia zawodowego, które mogą skutkować poważnymi konsekwencjami dla zdrowia. Jak rozpoznać wypalenie zawodowe i co zrobić, jeżeli się z nim zmagasz? Czy na wypalenie zawodowe można dostać L4?
Wypalenie zawodowe to syndrom, który występuje na skutek chronicznego stresu w pracy, którego nie udało nam się samodzielnie opanować. Według Światowej Organizacji Zdrowia wypalenie zawodowe charakteryzuje się uczuciem wyczerpania lub energii, zwiększonym dystansem psychicznym do pracy, poczuciem negatywizmu oraz zmniejszoną skutecznością zawodową.
Według psycholog Ch. Maslach wypalenie zawodowe ma 3 wymiary:
- Wymiar emocjonalny - wyczerpanie, zniechęcenie do pracy, napięcie, ciągłe zmęczenie,
- Wymiar interpersonalny - cynizm, wycofywanie się z relacji ze współpracownikami,
- Wymiar poznawczy - obniżone poczucie osobistych dokonań, brak wiary we własne możliwości, niezadowolenie z pracy.
● brak satysfakcji z pracy,
● brak zaangażowania i motywacji do pracy,
● poczucie niezdolności, brak wiary we własne możliwości,
● niskie poczucie własnej wartości,
● ciągłe uczucie zmęczenia,
● unikanie kontaktu ze współpracownikami,
● problemy ze snem,
● obniżona produktywność i efektywność,
● niechęć do pracy,
● rozdrażnienie i poddenerwowanie,
● niechęć do rozwoju osobistego,
● pesymistyczne widzenie świata,
● problemy z koncentracją i uwagą, trudności w podejmowaniu decyzji,
● wahania nastroju, niepokój, napięcie w ciele,
● poczucie beznadziejności.
Wypalenie zawodowe znalazło się w najnowszej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11), która obowiązuje w Polsce od 1 stycznia 2022 r. Wprowadzenie nowej klasyfikacji miało sprawić, że lekarze będą mogli wystawiać zwolnienie lekarskie osobom, które doświadczają objawów wypalenia zawodowego. Niestety jak się okazuje, wystawione zwolnienie może zostać zakwestionowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Wypalenie zawodowe zostało zaklasyfikowane w najnowszej wersji ICD-11, natomiast zostało zdefiniowane nie jako choroba, ale jako syndrom, stąd też wystawienie zwolnienia lekarskiego na wypalenie zawodowe może być wątpliwe dla ZUS-u. Jest jednak możliwe wystawienie L4 z powodu znacznego pogorszenia zdrowia psychicznego, a wypalenie zawodowe niestety często skutkuje szeregiem negatywnych konsekwencji dla zdrowia psychicznego i może prowadzić nawet do depresji, zaburzeń lękowych, zaburzeń snu oraz myśli i tendencji samobójczych.
Osoby, które odczuwają objawy wypalenia zawodowego i już borykają się z jego skutkami, mogą więc otrzymać od psychiatry zwolnienie lekarskie z powodu m.in. depresji czy zaburzeń lękowych. Obecnie więc niestety nie ma możliwości wystawienia L4 stricte na wypalenie zawodowe.
Alternatywą dla zwolnienia lekarskiego w przypadku objawów wypalenia zawodowego jest również tzw. urlop dla poratowania zdrowia przysługujący osobom, których stan zdrowia uległ pogorszeniu w związku z wykonywaną pracą. Urlop dla poratowania zdrowia przysługuje m.in. nauczycielom po spełnieniu odpowiednich warunków i w ich przypadku może trwać nie dłużej niż 1 rok.
Niestety wypalenie zawodowe dotyka coraz więcej osób na całym świecie. Nie sprzyja temu obecna kultura pracy, presja społeczna czy nierealistyczne oczekiwania ze strony innych i siebie samego.
Na wypalenie zawodowe szczególnie narażone są zawody, gdzie niezbędny jest kontakt z ludźmi, gdzie występuje wysoki poziom stresu, presji i odpowiedzialności. Wśród tych zawodów wymienia się m.in. pracowników służby zdrowia, psychoterapeutów, policjantów, nauczycieli, strażaków, pracowników korporacji.
W rzeczywistości jednak wypalenie zawodowe może dotknąć każdego, niezależnie od branży i stanowiska, na jakim pracuje. Za przyczyny wypalenia zawodowego uważa się długotrwały stres w pracy, presję społeczną, nadmierny zakres obowiązków, brak równowagi między życiem prywatnym a pracą, brak poczucia kontroli nad własną pracą, nadmierny perfekcjonizm.
Pod koniec listopada 2023 r. Deloitte opracowało raport What’s Bugging IT, z którego wynika, że aż 53 proc. liderów zespołów IT odczuwa objawy wypalenia zawodowego. Badanie pokazało, że wśród przyczyn wypalenia wymienia się najczęściej brak równowagi między życiem prywatnym a zawodowym, brak satysfakcji z wykonywaniem pracy oraz nadmiar obowiązków.
Inne badanie, przeprowadzone pod koniec ubiegłego roku przez Jobbli, platformę doradztwa zawodowego wykazało, że 26 proc. Polaków odczuwa objawy wypalenia zawodowego. 55 proc. badanych wskazało, że ich zdaniem główną przyczyną wypalenia zawodowego jest praca z mało wyrozumiałym przełożonym, 47 proc. badanych za przyczynę uznało monotonne obowiązki, 43,5 proc. za brak możliwości rozwoju zawodowego, zaś 37 proc. za problemy osobiste.
“Wśród Europejczyków jesteśmy narodem najczęściej zmagającym się z problemem wypalenia zawodowego - jego symptomy odczuwa aż 26 proc. Polaków" - podkreślili autorzy badania.
Nie sprzyja temu również fakt, że Polacy są w czołówce najbardziej zapracowanych społeczeństw w Europie. Z badania Eurostatu z 2022 r. wynika, że średni czas tygodniowej pracy w Polsce wynosi 40,4 godziny, przy czym typowy tydzień pracy osób w wieku od 20 do 64 lat w Unii Europejskiej wynosi 37,5 godzin.
Z badania Jobbli wynika również, że 24 proc. kobiet i tylko 9 proc. mężczyzn jako przyczynę wypalenia zawodowego wskazuje na brak lub niedobór satysfakcji z wykonywanej pracy. 72 proc. badanych mężczyzn oraz 51 proc. kobiet uważa, że ich obowiązki zawodowe nie są odpowiednio dopasowane do ich kompetencji. Ponadto 62 proc. osób od 22. do 26. roku życia nie jest zadowolonych ze swojej pracy.
Niestety można podejrzewać, że problem wypalenia zawodowego będzie się jedynie pogłębiał, ponieważ obecne warunki pracy, kultura i nastawienie społeczeństwa, nie sprzyjają zapobieganiu wypalenia zawodowego.
WG
