Konsekwencje pracy "na czarno". Co grozi pracownikowi i pracodawcy?
Choć na pierwszy rzut oka praca na czarno może dla obu stron wydawać się znacznie korzystniejsza niż zawieranie umowy, to w rzeczywistości, praca bez umowy może wiązać się z wieloma poważnymi konsekwencjami. Co grozi pracodawcy za zatrudnienie pracownika bez umowy?
Praca na czarno to zatrudnienie pracownika bez zawierania umowy, a tym samym, nieopłacanie za niego składek na ubezpieczenie społeczne oraz podatku dochodowego. Zgodnie z przepisami prawa w Polsce praca “na czarno" uznawana jest za nieetyczną i jest nielegalna, pomimo tego jednak nietrudno znaleźć osoby, które pracują bez legalnej umowy.
Jak wynika ze sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy, w 2023 r. inspektorzy przeprowadzili 1270 kontroli, które wykazały, że 7,6 proc. zbadanych pracowników wykonuje pracę “na czarno". Podczas kontroli PIP-u w 2023 r. wykazano również, że brak legalnego zatrudnienia dotyczył 20 proc. zbadanych obcokrajowców.
Państwowa Inspekcja Pracy zapowiedziała już, że w 2025 r. przeprowadzi aż 55 tys. kontroli przedsiębiorców. Inspektorzy będą zwracać szczególną uwagę na legalność zatrudnienia, umowy cywilnoprawne oraz przestrzeganie przepisów związanych z ochroną praw pracowniczych.
Za wykonywanie pracy bez legalnej umowy odpowiedzialność ponosi przede wszystkim pracodawca. Zgodnie z Kodeksem pracy, jeżeli pracodawca nie zawarł z pracownikiem umowy na piśmie, to wówczas grozi mu kara grzywny od 1 000 do 30 000 zł.
Pracodawca może być również narażony na inne kary ze względu na popełnione czyny. Jeżeli pracodawca nie opłacał za pracownika składek na ubezpieczenie społeczne, to grozi mu grzywna w wysokości 5 000 zł, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2.
Jeżeli pracodawca zostanie uznany za winnego przestępstwa skarbowego, sąd może nałożyć na niego karę grzywny w wysokości do 720 stawek dziennych i/lub ograniczenie albo pozbawienie wolności do lat 3.
Ponadto od 1 stycznia 2022 r. za każdy miesiąc zatrudnienia “na czarno", pracodawcy zostanie przypisany dodatkowy przychód w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Zgodnie z aktualnymi przepisami pracownikowi, który wykonywał pracę bez umowy, w większości przypadków nie grożą żadne konsekwencje karno-finansowe. Niemniej jednak pracownik, który pracuje na czarno, nie ma żadnych praw, wynikających z Kodeksu pracy. Nie ma on prawa do płatnego urlopu, nie ma prawa do świadczeń chorobowych, zasiłku macierzyńskiego czy odszkodowania za wypadek w pracy.
Jednocześnie pracownik, który pracuje “na czarno" nie posiada ubezpieczenia zdrowotnego, a jego praca nie wlicza się do stażu pracy, co może skutkować brakiem świadczenia emerytalnego w przyszłości.
Ryzykiem kary finansowej za pracę “na czarno" mogą być jednak obarczone osoby bezrobotne, które podejmują pracę przed wyrejestrowanie się z urzędu pracy. Wówczas grozi im od 500 do 5 000 zł kary grzywny. Co więcej, w niektórych przypadkach, karą grzywny mogą zostać również objęci cudzoziemcy, którzy wykonują pracę bez legalnej umowy.
WB
