Zmiany wynikają z dyrektywy Unii Europejskiej z października 2022 r. o adekwatnych wynagrodzeniach minimalnych. Dokument przewiduje, że państwa członkowskie, w których obowiązują na mocy ustawy wynagrodzenia minimalne - jednym z nich jest Polska - ustanawiają procedury ustalania i aktualizowania tych wynagrodzeń. Projekt reguluje też zasady, tryb ustalania oraz aktualizowania minimalnego wynagrodzenia za pracę.
55 proc. przeciętnego wynagrodzenia
Zgodnie z unijnym dokumentem, wielkość płacy minimalnej będzie ustalana na podstawie czterech obligatoryjnych kryteriów - siły nabywczej ustawowych wynagrodzeń minimalnych z uwzględnieniem kosztów utrzymania, ogólnego poziomu wynagrodzeń i ich rozkładu, stopy wzrostu wynagrodzeń oraz długoterminowych, krajowych poziomów produktywności i ich zmian.
Projekt ustawy dostosowujący przepisy płacy minimalnej do unijnych standardów zmienia zasady ustalania wynagrodzenia. Wiąże je z przeciętnym wynagrodzeniem za pracę. Zakłada, że będzie ono równoważne 55 proc. tego wynagrodzenia. Wartość ta będzie wykorzystywana do corocznej oceny wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Do przeprowadzenia oceny będą zobowiązane państwa członkowskie.
W Polsce, w 2023 r., relacja minimalnego wynagrodzenia za pracę do przeciętnego wynagrodzenia wynosiła 50,3 proc. A w 2024 r. wzrosło do 53,7 proc. (relacja minimalnego wynagrodzenia 4300 zł do przeciętnego wynagrodzenia 8007 zł ustalonego w założeniach do przyszłorocznego budżetu).
Płaca do 10. dnia miesiąca
Ustawa wprowadza też minimalne wynagrodzenie za pracę jako wynagrodzenie zasadnicze. Proponuje aby wysokość wynagrodzenia zasadniczego pracownika zatrudnionego na pełnym etacie nie mogła być niższa niż wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Celem zmiany jest zapewnienie bardziej przejrzystego kształtu minimalnego wynagrodzenia a także przywrócenie właściwego charakteru poszczególnym składnikom wynagrodzenia. Często dodatki funkcyjne, premie czy nagrody są traktowane przez pracodawcę jako uzupełnienie do poziomu minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Nowy system ma wpłynąć na termin wypłaty minimalnego wynagrodzenia. Dokument zakłada, że “wypłaty wynagrodzenia dokonuje się niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego”.
Kary i nowelizacja dwóch kodeksów
Łamiących zasady unijnego prawa czekają kary. Ci, którzy wyznaczą zatrudnionemu mniej od obowiązującej wysokości minimalnej stawki godzinowej podlegać mają karze grzywny od 1500 zł do 45 tys. zł. To więcej od obowiązujących obecnie kar wynoszących od 1000 zł do 30 tys. zł. Podobne obciążania grozić będą pracodawcom, którzy nie wypłacą pracownikowi wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług.
Zmiany w ustawie o wynagrodzeniu za płacę minimalną doprowadzą też do nowelizacji Kodeksu karnego i Kodeksu pracy. Niewypłacanie wynagrodzenia za pracę przez co najmniej 3 miesiące podlegać będzie Kodeksowi karnemu. Grozić za to będzie grzywna, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności do 2 lat. Natomiast Kodeks pracy karać będzie za wypłacanie niższych wynagrodzeń od minimalnego. Za takie postępowanie grozić będzie grzywną od 1500 zł do 45 tys. zł. Za opóźnienie wypłat automatycznie naliczane będą odsetki.
Państwa członkowskie będą musiały wyznaczyć lub ustanowić co najmniej jeden organ doradczy. Będzie on pomagać w kwestiach związanych z wynagrodzeniami minimalnymi. Dyrektywa przewiduje też, że w ustalanie i aktualizowanie wynagrodzeń minimalnych zostaną włączeni partnerzy społeczni. Będą zasiadali w organach doradczych i uczestniczyli w rozmowach dotyczących ustalenia wielkości płacy minimalnej.
Zmiany w regulacjach dotyczących płacy minimalnej mają wpłynąć na poprawę warunków życia i zmniejszenia nierówności płacowych. Zgodnie z założeniami UE, wprowadzą też bardziej sprawiedliwy i przejrzysty kształt minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz minimalnej stawki godzinowej. Zapewnią też lepszą ochronę minimalnych gwarancji płacowych.
