Polska ma najniższe bezrobocie od dekad. To jednak nie koniec problemów

Z danych GUS wynika, że stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce utrzymuje się od lipca na poziomie 5 proc. Ostatni raz niższy poziom - 4,5 proc. - odnotowano w sierpniu 1990 roku.

Po publikacji ostatniego odczytu GUS analitycy PKO BP wskazywali, że choć "popyt na pracę pozostaje ograniczony, sytuacja na rynku pracy wciąż pozostaje korzystna".

- Obecnie w urzędach pracy jest zarejestrowanych jest 776 tys. bezrobotnych - to najmniej w historii. Tym samym stopa bezrobocia pozostaje historycznie niska. Bezrobocie w Polsce jest jednym z najniższych w Unii Europejskiej. Tak niski poziom oznacza, że wśród bezrobotnych znajdują się przede wszystkim osoby będące w trakcie zmiany pracy. Osiągnięcie niższego poziomu jest trudne ze względu na naturalną rotację pracowników na rynku pracy - mówi Interii Dawid Sułkowski z Polskiego Instytutu Ekonomicznego, prognozując przyszłoroczne poziomy stopy bezrobocia zbliżone do tegorocznych.

Minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg przekazała w październiku, że w kolejnych miesiącach możemy spodziewać się niewielkiego wzrostu poziomu bezrobocia ze względu na zakończenie części prac sezonowych.

- W kolejnych miesiącach możemy spodziewać się nieznacznego wzrostu stopy bezrobocia, co jest typową tendencją o tej porze roku, związaną z zakończeniem części prac sezonowych. Oczekujemy jednak, że skala tego wzrostu będzie ograniczona do ok. 0,2 pkt proc. do końca roku. W dłuższym horyzoncie stopa procentowa będzie relatywnie stabilna, a jej dalszy spadek będzie ograniczany przez niekorzystne trendy demograficzne, w szczególności starzenie się społeczeństwa. Słabszy napływ pracowników migracyjnych będzie z kolei wzmacniać napięcia wynikające z niedostatecznej podaży pracy, ograniczając potencjał do wzrostu stopy bezrobocia - komentuje Anna Wojtyniak, ekonomistka PKO BP. 

Z kolei Anna Skowrońska z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości podkreśla, że "stopa bezrobocia zależy od wielu czynników, którymi można do pewnego stopnia sterować". Wymienia tu np. obniżkę stóp procentowych czy likwidację barier rynku pracy. 

- Trzeba jednak pamiętać, że gospodarka jest systemem naczyń połączonych, a niższa wartość stopy bezrobocia nie jest celem samym w sobie. Warto raczej zastanowić się, jaki poziom bezrobocia byłby najkorzystniejszy i stymulujący polską gospodarkę. 5 proc. wydaje się obecnie wartością bliską optymalnej, choć wielu przedsiębiorców ucieszyłoby się gdyby wzrosła - zwraca uwagę ekspertka. 

Magdalena Smyk-Szymańska, ekonomistka z ośrodka badawczego GRAPE zwraca jednak uwagę, że patrzenie wyłącznie na stopę bezrobocia rejestrowanego może nieco zaburzać ocenę sytuacji. 

- Uwzględnia ona jedynie osoby zarejestrowane w urzędach pracy, a nie te faktycznie pracy poszukujące. Nie ma przymusu rejestracji w urzędzie, a same urzędy nie mają zasobów, żeby efektywnie poszukiwać ofert pracy. Dlatego osoby bezrobotne najczęściej poszukują jej na własną rękę. Rejestr uwzględnia więc te osoby, które dobrowolnie się do niego zgłosiły - np. w celu uzyskania zasiłku dla osób bezrobotnych. Przez to w rejestrze mogą pojawiać się osoby, które pracy wcale nie szukają, a nie trafiają do niego naprawdę poszukujący - podkreśla ekspertka. 

Jej zdaniem lepszym miernikiem liczby osób realnie poszukujących pracy jest stopa bezrobocia wg. Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności. A ta w II kw. 2023 r. wyniosła w Polsce 2,6 proc.

- Dane z badania BAEL pokazują jednak inny, tym razem znacznie mniej pozytywny obraz rynku pracy. Przy rekordowo niskim bezrobociu poszukiwanie pracy trwa średnio prawie 9 miesięcy. Dla porównania 20 lat temu, przy stopie bezrobocia na poziomie 20 proc., trwało 14 miesięcy. Stopa bezrobocia jest więc czterokrotnie niższa, ale czas szukania pracy skrócił się zaledwie o 5 miesięcy. To pokazuje, że mniejsze znaczenie może mieć to, czy stopa bezrobocia wynosi 3 proc. czy 5 proc., skoro osoby bezrobotne i tak muszą szukać nowego zajęcia miesiącami - podkreśla nasza rozmówczyni.

Pytani o największe wyzwania dla polskiego rynku pracy eksperci wskazują w zasadzie cały ich wachlarz. Dr Smyk-Szymańska wymienia tu brak systemowego, powszechnego i skutecznego pośrednictwa pracy, niedopasowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy czy - w kontekście rodziców - brak ogólnodostępnej systemowej opieki dla najmłodszych dzieci.

- W uproszczeniu można powiedzieć, że kształcimy się w zawodach nie tych, co trzeba, i nie tam, gdzie trzeba. A wraz z rozwojem technologii ten problem będzie się jeszcze pogłębiał. Brak skutecznego doradztwa zawodowego nie pomaga. (...) (Rodzice - red.) nie mogą podjąć pracy, bo albo nie mają z kim lub gdzie zostawić dzieci, albo ich na to nie stać. Potencjalne wynagrodzenie nie rekompensuje kosztów opieki nad dziećmi i dojazdu do pracy. Brak transportu publicznego to zresztą kolejna bariera, nie tylko dla kobiet, także dla mężczyzn, szczególnie dotkliwa w mniejszych ośrodkach, bardzo utrudniająca podjęcie pracy poza miejscem zamieszkania - tłumaczy.

- W ostatnich miesiącach sztuczna inteligencja, w szczególności debiut programu ChatGPT, błyskawicznie rewolucjonizuje rynek pracy. Wpływ SI w Polsce jest może mniej widoczny niż w krajach bardziej rozwiniętych technologicznie, ale to tylko kwestia czasu. Pokusiłabym się o opinię, że największym wyzwaniem rynku pracy, także polskiego, jest ciągła zmiana i zbyt wolne dostosowywanie się do niej zasobów ludzkich - uważa Skowrońska. 

Jednak największym problemem dla Polski zdaje się być obecna i przyszła sytuacja demograficzna. 

- Firmy mierzą się z niedoborami pracowników. Badania koniunktury GUS wskazują, że najwięcej niedoborów zgłaszają przedsiębiorcy z branży budowniczej. W rezultacie przedsiębiorcy próbują zatrzymywać pracowników w firmach poprzez różne zachęty finansowe. Ewentualny dalszy odpływ pracowników z Ukrainy nie powinien w znaczący sposób wpłynąć na wzrost bezrobocia w Polsce. Aktualne spowolnienie gospodarcze zmniejszyło jednak liczbę nowych ofert pracy - we wrześniu w urzędach pracy zarejestrowano ich o 7,9 proc. mniej niż rok temu. Taka sytuacja utrudnia wejście na rynek pracy nowym pracownikom - w tym osobom świeżo po studiach - podkreśla ekspert PIE.

Prognozy GUS wskazują, że osób w wieku poprodukcyjnym będzie coraz więcej - wpływ ma na to zarówno wydłużanie się życia społeczeństwa, jak i rekordowo niski odsetek urodzeń. 

Paulina Błaziak