Wszędzie na świecie modlą się o pracowników. Czy 4-dniowy tydzień pracy może być rozwiązaniem?

• Pracodawcy na całym świecie znajdują się pod presją braku rąk do pracy
• Sama definicja pracy ewoluuje, pracodawcy z mniejszym lub większym bólem mówią o potrzebie słuchania zatrudnionych
• Obecny reżym, czyli pięciodniowy tydzień pracy ma już blisko 100 lat. Wprowadził go w 1926 roku w swoich fabrykach aut Henry Ford
• Od pewnego czasu rządy lub przedsiębiorstwa zaczęły eksperymenty z czterodniowym tygodniem. Powszechne przekonanie jest takie, że eksperymenty te przynoszą sukcesy

Tak sugerują analizy Światowego Forum Ekonomicznego (WEF), oparte na badaniach globalnej firmy doradczej w zakresie zatrudnienia Manpower. Okazuje się, że pracownicy coraz bardziej powszechnie domagają się większej elastyczności, większej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz prawa do wyboru kiedy, gdzie i jak najlepiej mają wykonywać swoją pracę.

A równocześnie - jak pokazują badania Manpower - pracodawcy na całym świecie znajdują się pod presją braku rąk do pracy, a zwłaszcza - mózgów. Firma ta zapytała ponad 40 tys. pracodawców w 40 krajach jak sobie radzą z zatrudnianiem "talentów". Badania wykazały, że radzą sobie kiepsko, a niedostatki ludzi na odpowiednie stanowiska pracy są nienotowane jeszcze w historii.

Przeciętnie - w skali całych badań - na brak talentów narzeka aż 75 proc. badanych przedsiębiorstw w porównaniu do 69 proc. w ubiegłym roku. Najniższy wynik w historii badań Manpower odnotowała w 2009 roku, kiedy na brak talentów utyskiwało zaledwie 30 proc. pytanych.

Gdzie pracodawcy maja najgorzej? Na Tajwanie (88 proc. twierdzących, że pozyskanie "talentów" do pracy jest bardzo trudne), w Portugalii (85 proc.) i w Sinagapurze (84 proc.). Sytuacja pracodawców jest nie do pozazdroszczenia w Chinach (83 proc.), a z bliższych nam krajów - w Rumunii (82 proc.), Francji, Irlandii i w Niemczech (79 proc.). W Polsce na trudności z zatrudnieniem właściwych ludzi na właściwe miejsce narzeka 70 proc. pracodawców, czyli nieco poniżej światowej średniej. Ale jest to znacznie większy odsetek niż np. na Słowacji (56 proc.), czy w Czechach (49 proc.).

Na całym świecie najbardziej brakuje rąk i mózgów do pracy w edukacji, ochronie zdrowia, usługach oraz w administracji publicznej, w sektorze IT i technologii, w przemyśle, bankowości i finansach, sprzedaży hurtowej i detalicznej, restauracjach i hotelach oraz w budownictwie. Czyli w zasadzie wszędzie, choć popandemiczne odbicie różnych sektorów zostało mocno zakłócone i jest bardzo nierównomierne.

Pewne jest jedno - pandemia i okres pracy zdalnej nieprawdopodobnie przyspieszyły zmiany w oczekiwaniach pracowników w stosunku do pracodawców, a tym ostatnim uświadomiły, że oczekiwań pracowników nie da się ignorować, bo oni sami na tej gałęzi siedzą. Sama definicja pracy ewoluuje, pracodawcy z mniejszym lub większym bólem mówią o potrzebie słuchania zatrudnionych, uczenia się i dostosowywania się do ich potrzeb.

BIZNES INTERIA na Facebooku i jesteś na bieżąco z najnowszymi wydarzeniami

Okresy pandemii nie ukształtował natomiast powszechnego konsensusu co do wpływu pracy z domu na produktywność. Współpracujące z WEF Forum IGM z Chicago, które od prawie dekady regularnie sonduje poglądy najlepszych światowych ekspertów ekonomicznych w USA i Europie na aktualne kwestie polityki publicznej, ogłosiło że 32 proc. pytanych autorytetów zgada się z tezą, iż pracownicy, którzy spędzają dwa dni w tygodniu pracując w domu, są bardziej produktywni, 12 proc. nie zgadza się z nią, ale większość (56 proc.) nie ma pewności.

Zdecydowana większość pytanych jest natomiast zdania, że praca z domu poprawia satysfakcję pracowników. Dlatego pracodawcy myślą teraz raczej o różnego rodzaju modelach hybrydowych niż przykuciu pracowników do biurek w "mordorach" na całe pięć dni w tygodniu.

A może zatem lepiej pomyśleć o czterodniowym tygodniu pracy, co zmniejszyłoby mogące tworzyć napięcia różnice pomiędzy białymi kołnierzykami, a tymi, którzy muszą tłoczyć się w zbiorkomie, by zdążyć na szychtę? Łagodzić w ten sposób polaryzację na rynku pracy.

Przypomnijmy, że obecny reżym, czyli pięciodniowy tydzień pracy ma już blisko 100 lat, choć oczywiście nie wszędzie. Wprowadził go w 1926 roku w swoich fabrykach aut Henry Ford. Taśma montażowa umożliwiła tak radykalny skok produktywności, że czas pracy można było skrócić o jeden dzień roboczy. Teraz oczekuje się, że cyfryzacja i automatyzacja pozwolą na kolejny skok produktywności obniżającej się zresztą przez ostatnie dziesięciolecia.

Choć Henry Ford był pionierem wśród pracodawców, w całych USA dopiero w 1938 roku ustawa Fair Labor Standards Act wprowadziła płacę minimalną w wysokości 25 centów za godzinę, 44-godzinny tydzień pracy oraz wynagrodzenie za nadgodziny. Rok później nowelizacja skróciła tydzień pracy do 42 godzin, a w kolejnym roku - do 40 godzin.

Henry Ford proroczo mówił sto lat temu, że pięciodniowy tydzień, podobnie jak ośmiogodzinny dzień pracy to wcale nie są rozwiązania ostateczne. I tak od pewnego czasu rządy lub przedsiębiorstwa zaczęły eksperymenty z czterodniowym tygodniem. Powszechne przekonanie jest takie, że eksperymenty te przynoszą sukcesy. Japoński oddział giganta cyfrowego Microsoft odnotował 40-procentowy wzrost wydajności i zadowolenia pracowników po okresie próbnym.

Czterodniowy tydzień pracy testują nie tylko technologiczni giganci. CNBC podała, że niewielka agencja marketingu żywności i napojów LUX z Edynburga wprowadziła taki model. Miarą jego sukcesu i jednym z wyznaczników wydajności miała być odpowiedź na pytanie - "czy klienci zauważą"? Firma pracowała oczywiście od poniedziałku do piątku, ale pracownicy - na zmiany - pracowali w tygodniu po cztery dni. Firma od początku tego roku zagwarantowała im to w umowach. Co na to klienci? Nie zauważyli.

Cała sprawa polega na tym, że firma Lux zastosowała też inne, znacznie bardziej skomplikowane, softwarowe i elektroniczne narzędzia do mierzenia produktywności pracy. I okazało się, że po wprowadzeniu czterodniowego tygodnia produktywność wzrosła o 24 proc., a zyski o 30 proc.

Próba skrócenia czasu pracy w Islandii w latach 2015-2019 została okrzyknięta "przytłaczającym sukcesem". W rzeczywistości kraj ten wprowadził na stałe zmniejszenie wymiaru godzin pracy dla zatrudnionych w sektorze publicznym od 2021 roku, ale w znacznie mniejszym wymiarze niż planowano, z powodu obaw o pogorszenie jakości usług publicznych. Rząd Japonii nie zmniejszył wprawdzie tygodniowego wymiaru czasu pracy z mocy prawa, ale w czerwcu zeszłego roku zalecił przedsiębiorstwom skrócenie tygodnia pracy. To tylko niektóre przykłady, bo na różnym etapie prowadzone są obecnie eksperymenty np. w Belgii czy w Wielkiej Brytanii.

Nie bez znaczenia dla skracania wymiaru czasu pracy jest jeszcze jeden argument. Międzynarodowy ruch 4 Day Week Global opublikował w zeszłym roku raport, który stwierdza, że przejście na czterodniowy tydzień pracy do 2025 roku może zmniejszyć roczny ślad węglowy Wielkiej Brytanii o 127 ton sześciennych, co odpowiada emisji spalin przez 27 mln samochodów.

Prawdopodobnie na 100-lecie decyzji Henry Forda o skróceniu tygodnia pracy do 40 godzin większość ludzi w większości państw Zachodu będzie pracować po 32 godziny w tygodniu. Ziarno nowej kultury pracy padnie zapewne także na polską glebę. Przedsiębiorstwa powinny już dziś zacząć zastanawiać się, jak się do tego przygotować i jak to wpłynie na ich produktywność.

Jacek Ramotowski

Zobacz również: