OFE - najsłabszy wynik od 2007 r.

I kwartał 2018 roku był dla OFE, pod względem wyników inwestycyjnych, jednym z najsłabszych w historii. Przeciętna kwartalna stopa zwrotu OFE wyniosła - 7%. W tym samym czasie indeks WIG spadł o 8,4%, a indeks WIG20 o 10,2%.

Początek 2018 roku na GPW w Warszawie przyniósł inwestorom kontynuację hossy zapoczątkowanej w grudniu poprzedniego roku. W dniu 23 stycznia 2018 roku indeks WIG osiągnął, w szczytowym momencie sesji giełdowej, nowy rekordowy poziom 67 933,05 punktów.

Poprzedni rekordowy poziom indeks WIG odnotował 6 lipca 2007 roku. W lutym 2018 roku dobra dla inwestorów koniunktura na GPW się odwróciła. Trend spadkowy utrzymywał się na GPW również w marcu 2018 roku.

Nie zmieniła się istotnie struktura portfela inwestycyjnego OFE. Na koniec marca 2018 roku dominowały w niej krajowe instrumenty udziałowe stanowiące ponad trzy czwarte wartości portfela. Krajowe instrumenty dłużne stanowiły 7,9% portfela OFE, a udział lokat poza granicami kraju wyniósł 7,4%. Lokaty denominowane w walutach obcych stanowiły 11,5% portfela OFE, przy obowiązującym od początku 2016 roku 30% limicie zaangażowania.

W I kwartale 2018 roku OFE, w ramach tzw. suwaka bezpieczeństwa, przekazały do ZUS środki pieniężne o wartości około 2,3 mld zł. Po raz kolejny sektor OFE odnotował ujemne saldo przepływów z ZUS, co oznacza, że wartość składek emerytalnych przekazywanych do OFE była niższa od wartości środków przekazywanych do ZUS z tytułu suwaka bezpieczeństwa. Żaden z funduszy w I kwartale nie odnotował dodatniego bilansu tych operacji, na co miało wpływ zwiększenie środków przekazywanych do ZUS w ramach suwaka bezpieczeństwa w następstwie obniżenia wieku emerytalnego.

Łączny zysk netto powszechnych towarzystw emerytalnych (PTE) w I kwartale 2018 roku wyniósł 162 mln zł i był o ponad 75 mln zł tj. o 87,6% wyższy niż wynik w I kwartale 2017 roku.

Wpłynął na to wzrost przychodów z wypłat z Funduszu Gwarancyjnego (spowodowany sytuacją na rynku kapitałowym tj. spadkiem wartości zarządzanych aktywów netto OFE w I kwartale 2018 roku versus ich wzrostem w I kwartale 2017 roku) oraz z wynagrodzenia za zarządzanie OFE naliczanego od wartości zarządzanych aktywów netto (średnia wartość aktywów netto OFE w I kwartale 2018 roku była wyższa niż w I kwartale 2017 roku). Wszystkie PTE pozostawały rentowne przy średniej wartości wskaźnika ROE w I kwartale 2018 roku na poziomie 6,1%.

W dniu 24 kwietnia 2018 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała zgodę na przejęcie zarządzania Pekao Otwartym Funduszem Emerytalnym przez Powszechne Towarzystwo Emerytalne PZU SA. Faktyczne przejęcie zarządzania Pekao OFE przez PTE PZU SA nastąpiło w dniu 19 maja 2018 roku. Zakończenie likwidacji Pekao OFE zostało zaplanowane na dzień 12 października 2018 roku.

W I kwartale 2018 roku przeciętna stopa zwrotu OFE wyniosła -7%. Wszystkie fundusze uzyskały ujemne stopy zwrotu, a wartości jednostek rozrachunkowych poszczególnych OFE spadły od 6,3% do 8%.

Otwarte fundusze emerytalne posiadały na koniec I kwartału 2018 roku aktywa netto o wartości 165,7 mld zł, co oznacza spadek o około 13,8 mld zł (7,7%) w ciągu 3 miesięcy. Główną przyczyną tego spadku była niekorzystna koniunktura na rynkach kapitałowych i w konsekwencji niższa księgowa wartość akcji znajdujących się w portfelach OFE.

W obecnej sytuacji na przyrost aktywów netto OFE największy wpływ mają osiągane wyniki inwestycyjne, ponieważ środki przekazywane z OFE do ZUS w ramach tzw. suwaka bezpieczeństwa przeważają nad wartością bieżących składek emerytalnych wpływających z ZUS do OFE. Wynika to z faktu, że tylko około 2,6 mln członków OFE złożyło deklarację przekazywania części bieżących składek emerytalnych do OFE.

Proces dekumulacji środków zgromadzonych w OFE realizowany jest na mocy przepisów obowiązujących od 2014 roku, zgodnie z którymi w okresie 10 lat poprzedzających osiągnięcie przez członka OFE wieku emerytalnego, zgromadzony przez niego kapitał w OFE jest umarzany i przekazywany sukcesywnie do ZUS.

Od chwili rozpoczęcia tego procesu również całość bieżącej składki emerytalnej jest przekazywana do ZUS. Mechanizm ten określany jest mianem suwaka bezpieczeństwa, gdyż jego głównym celem, wskazanym przez twórców, jest ochrona członków OFE przed tzw. ryzykiem złej daty, to jest istotnym spadkiem wartości kapitału emerytalnego bezpośrednio przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w związku z cyklicznością koniunktury na rynku kapitałowym.

W I kwartale 2018 roku do otwartych funduszy emerytalnych trafiło 865 mln zł składek. Kolejne nowelizacje przepisów prawa sprawiały, że w ostatnich latach obowiązująca stawka składki kierowanej do OFE kilkakrotnie się zmieniała, co powodowało fluktuacje wielkości strumienia nowych środków kierowanych do OFE. Od sierpnia 2014 roku do OFE są przekazywane składki tylko tych osób, które złożyły odpowiednią deklarację w ZUS.

Skalę dokonanych zmian obrazuje fakt, że jeszcze w I i II kwartale 2014 roku do OFE przekazano składki o wartości odpowiednio 3,2 mld zł oraz 2,9 mld zł, czyli ponad trzykrotnie większej niż w poszczególnych kwartałach 2016 i 2017 roku oraz w I kwartale 2018 roku.

Od przekazanych przez ZUS składek potrącane były opłaty na rzecz PTE w wysokości nie wyższej niż 1,75% przekazanych środków. Tylko dwa fundusze, Aviva OFE Aviva BZ WBK oraz PKO BP Bankowy OFE pobierają opłaty od składki na rzecz PTE według niższych stawek, odpowiednio: 0,75% oraz 1,70%. Po uwzględnieniu opłat od składek, w I kwartale na konta członków OFE trafiło blisko 852 mln zł.

Łączny wynik finansowy otwartych funduszy emerytalnych za I kwartał 2018 roku wyniósł -12,3 mld zł. Wszystkie OFE wykazały straty sięgające w poszczególnych podmiotach od 212 mln zł (Pekao OFE) do 3,1 mld zł (Nationale-Nederlanden OFE).

Dominującą pozycję w portfelach OFE stanowiły krajowe instrumenty udziałowe. Wartość tych instrumentów zmniejszyła się w ciągu 3 miesięcy. W I kwartale 2018 roku na rynku krajowym podaż akcji ze strony OFE przeważała nad popytem. W analizowanym kwartale odmiennie przedstawiała się sytuacja na zagranicznych rynkach akcji - wartość transakcji kupna przez OFE akcji notowanych poza granicami kraju przewyższała wartość transakcji sprzedaży przez OFE takich akcji. Na koniec I kwartału 2018 roku fundusze ulokowały w krajowe instrumenty udziałowe (głównie akcje) 128,7 mld zł tj. 77,8% portfela OFE, podczas gdy 3 miesiące wcześniej wartość tej kategorii lokat wynosiła 141,9 mld zł (79,6% portfela).

W analizowanym kwartale wzrosła wartość lokat OFE w depozytach bankowych i wyniosła 11,4 mld zł (7% portfela). Na koniec poprzedniego kwartału OFE ulokowały w depozytach 10,6 mld zł.

Wartość lokat OFE poza granicami kraju zwiększyła się i na koniec kwartału wyniosła 12,2 mld zł, co stanowiło 7,4% udział w portfelu inwestycyjnym OFE.

Z początkiem lutego 2014 roku zniesiony został limit na lokaty poza granicami kraju i wprowadzony limit na inwestycje denominowane w walucie innej niż krajowa, który od początku 2016 roku wynosi 30% aktywów. Na koniec marca 2018 roku udział niezłotowych aktywów w portfelach OFE wynosił 11,5% i był wyższy od stanu na koniec poprzedniego kwartału o około 1,1 punktu procentowego.

Spadło zaangażowanie OFE w krajowe instrumenty dłużne. Ich wartość w portfelach OFE na koniec I kwartału 2018 roku wyniosła 13,1 mld zł (7,9% portfela), podczas gdy w poprzednim kwartale było to 14,4 mld zł (8,1% portfela).

Sytuacja finansowa PTE

Wartość kapitałów własnych powszechnych towarzystw emerytalnych na koniec marca 2018 roku wyniosła 2,6 mld zł i wzrosła o około 6,8% w porównaniu do stanu z końca grudnia 2017 roku. Na wzrost łącznego poziomu kapitału własnego w PTE w I kwartale 2018 roku wpłynęły dodatnie wyniki finansowe osiągnięte przez towarzystwa.