Elementy umowy o pracę: obowiązkowe punkty, dobre praktyki

Umowa o pracę to jedna z najpopularniejszych dokumentów podpisywanych przez pracownika i pracodawcę w przypadku zatrudnienia na etacie. Zawiera się ją na piśmie, stworzona jest w dwóch jednakowo brzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron. W świetle prawa jest to dwustronna czynność prawna, według której pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy (wykonywania powierzonych mu zadań z należytą sumiennością). Z kolei pracodawca bierze na siebie obowiązek zatrudnienia pracownika oraz wypłacania mu wynagrodzenia za wykonywanie ustalonej pracy.

Wyróżnia się dwa rodzaje umowy o pracę. Umowa o pracę na czas nieokreślony, to umowa bezterminowa. Z kolei umowa terminowa może dotyczyć okresu próbnego, okresu zastępstwa, czasu wymaganego na wykonanie określonej czynności (np. realizacji konkretnego projektu). Dokument ten może także odnosić się do czasu dokładnie określonego w szczegółach umowy pisemnej między pracodawcą a pracownikiem (np. dwa lata z możliwością przedłużenia po tym okresie).

Konieczne elementy umowy o pracę określa artykuł 29 Kodeksu Pracy. Wśród nich muszą znaleźć się takie informacje, jak:

• Strony umowy - informacja o tym, kto z kim podpisuje umowę oraz kto jest pracownikiem a kto pracodawcą.
• Data zawarcia umowy - czyli termin podpisania umowy przez obie strony, w niektórych przypadkach (gdy nie jest w umowie podany termin rozpoczęcia pracy), termin podpisania umowy uznaje się za datę nawiązania stosunku pracy między obiema stronami umowy.
• Rodzaj umowy - ten parametr określa, czy podpisywany dokument jest umową na czas określony, czy nieokreślony, oraz o jaki konkretnie okres chodzi w przypadku umowy terminowej. Informacja o rodzaju umowy może pojawić się już w tytule bądź może wynikać z treści dokumentu.
• Rodzaj pracy - wskazanie stanowiska, zawodu lub pełnionej funkcji w strukturze firmy. Niekiedy rodzaj pracy jest dokładnie opisany, ze wskazaniem zadań i czynności powierzonych pracownikowi. Istnieje możliwość — pod warunkiem zgody obu stron — że w umowie zostaną wymienione więcej niż jeden rodzaj pracy. Jeśli punkt ten nie zostanie sprecyzowany, umowa może być nieważna.
• Miejsce wykonywania pracy - to jeden z prostszych do zdefiniowania elementów umowy o pracę. Odnosi się do konkretnego miejsca (np. adresu biura pracodawcy) lub obszaru (większy teren, po którym porusza się pracownik), w których pracownik będzie wykonywał swoje obowiązki zawodowe.
• Forma wynagrodzenia - wynagrodzenie, na jakie umawiają się obie strony, musi być adekwatne do charakteru wykonywanej pracy, można je określić w stawce miesięcznej (np. 5600 złotych brutto) lub godzinowej (np. 50 zł/h brutto). Wynagrodzenie za pracę nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie w danym roku kalendarzowym - od 1 stycznia 2023 roku jest to 3 490 zł brutto, natomiast minimalna stawka godzinowa wynosi 22,80 zł. Wynagrodzenie z tytułu wykonywanej pracy powinno być określone precyzyjnie i nie powinno zostawiać wątpliwości w temacie sposobu wypłaty pensji pracownikowi przez pracodawcę.
• Czas pracy oraz jego wymiar - wymiar czasu pracy może odnosić się do pełnych jednostek (czyli pracy na pełen etat, np. od 8.00 do 16.00 przez pięć dni w tygodniu, bez weekendów, cztery tygodnie w miesiącu) lub niepełnych (np. ½ etatu lub ¾ etatu z określeniem konkretnej liczby godzin do przepracowania).
• Termin rozpoczęcia pracy - data rozpoczęcia pracy może być dowolnie wybrana na bazie porozumienia między pracodawcą i pracownikiem (np. tydzień lub miesiąc od momentu podpisania umowy), jednak termin rozpoczęcia pracy nigdy nie może być wcześniejszy niż data podpisania umowy przez obie strony.

Umowa o pracę może regulować również elementy, takie jak: okoliczności wypowiedzenia umowy, prawo do odprawy, posiadania samochodu służbowego lub telefonu firmowego, długość okresu wypowiedzenia czy lista dodatkowych świadczeń (np. ze względu na podróże służbowe). Często umowy o pracę posiadają zapis o zakazie działalności konkurencyjnej oraz określają prawo do dodatkowego urlopu w sytuacjach niestandardowych.

Wszystkie zapisy w umowie o pracę muszą być zgodne z przepisami Kodeksu pracy. Dlatego niedozwolone elementy dokumentu to m.in. informacje o:

• karze pieniężnej za wypowiedzenie umowy - każdy pracownik ma prawo do wypowiedzenia umowy pracodawcy i nie może być za to karany,
• niepłatnych nadgodzinach - nadgodziny muszą być płatne w formie finansowej lub ekwiwalentu, np. odbierania dni wolnych,
• zmianie miejsca pracy bez zgody pracownika,
• niejawności wysokości pensji - według Kodeksu pracy pracownicy mają prawo do równych płac,
• rozwiązaniu umowy ze względu na ciążę.

Rozwiązanie umowy o pracę może odbyć się:

• poprzez porozumienie stron,
• na skutek wypowiedzenia,
• bez wypowiedzenia,
• po upływie czasu określonego w umowie terminowej,
• w momencie ukończenia pracy, którą pracownik zobowiązał się wykonać w umowie.

Obowiązkowe elementy umowy o pracę określają prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy. Najistotniejsze w dokumencie jest zdefiniowanie rodzaju wykonywanej pracy - bez tego niemożliwe jest zawarcie umowy. Pozostałe elementy (takie jak miejsce pracy, wysokość wynagrodzenia, termin rozpoczęcia pracy bądź wymiar czasu pracy) nawet niedookreślone nie sprawiają, że umowa o pracę traci ważność. Można je ustalić na bazie ogólnej treści dokumentu oraz kontekstu sytuacji, gdy był on podpisywany.

Określenie wszystkich postanowień obligatoryjnych oraz wybranych postanowień dodatkowych w sposób jasny i konkretny to praktyka, która uczyni umowę o pracę wiążącym dokumentem dla obu stron i może w przyszłości rozwiać ewentualne wątpliwości. Fachową wiedzę na temat sporządzania dokumentów z obszaru HR warto czerpać ze specjalistycznych blogów, takich jak znany w sieci Zawodowo.OLX.

Artykuł sponsorowany