Wspierając straż pożarną, inwestujemy w bezpieczeństwo wszystkich Polaków

Polska, na tle zestawień w skali europejskiej czy nawet światowej, ma doskonale, by nie powiedzieć - wzorcowo zorganizowany system pożarnictwa, na który składa się Państwowa Straż Pożarna (PSP) oraz gęsta sieć Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP). Ta pierwsza to ogólnokrajowa formacja zawodowa, umundurowana i wyposażona w specjalistyczny sprzęt najwyższej klasy, która w obecnym wydaniu została powołana ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 r., ale od tamtego czasu - jako organizator krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG) - stale się rozwija i unowocześnia - również, czy nawet w dużej mierze dzięki dofinansowaniom płynącym z resortu klimatu i środowiska.

Podobnie jest w przypadku drugiej formacji (OSP), która ma status organizacji pozarządowej i funkcjonuje w oparciu o przepisy ustawy Prawo o stowarzyszeniach (z dnia 7 kwietnia 1989 r.), ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (z dnia 17 grudnia 2021 roku) oraz ustawy (z dnia 24 sierpnia 1991 r.) o ochronie przeciwpożarowej, stanowiąc tak samo ważny element systemu ratowniczo-gaśniczego. Głównym zadaniem jednostek OSP jest gaszenie pożarów, ale także ratownictwo techniczne, w szczególności na drogach, ewakuacja poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i zwierząt oraz mienia, zabezpieczenie miejsc prowadzenia działań ratowniczych, ratownictwo na obszarach wodnych, w tym podczas powodzi oraz usuwanie skutków zdarzeń, zwłaszcza po przejściu anomalii pogodowych.

Na co dzień strażacy, zgodnie ze swoim pierwotnym i zasadniczym powołaniem, gaszą oczywiście pożary (obecnie to jest około 15-20 proc. interwencji) , ale tak naprawdę obecnie głównym ich zadaniem jest walka z klęskami żywiołowymi i innymi zagrożeniami miejscowymi, w tym zwłaszcza wypadkami komunikacyjnymi, przy czym duży odsetek ich aktywności stanowią działania medyczne, o czym już nie każdy wie. Zatem obok walki z ogniem i innymi żywiołami, straż pożarna skutecznie zajmuje się ratownictwem medycznym, technicznym, wodnym, poszukiwawczo-ratowniczym, chemicznym i ekologicznym.

Wątek związany z ekologią, z kwestiami ochrony środowiska, jasno tłumaczy, dlaczego w finansowe wspieranie straży pożarnej wyjątkowo aktywnie zaangażowane są instytucje z obszaru działalności Ministerstwa Klimatu i Środowiska, czyli Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz 16 wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW). W warunkach zmiany klimatu i powtarzających się, uciążliwych zjawisk pogodowych, takich jak deszcze nawalne, długotrwałe susze, gwałtowne burze, huragany, czy trąby powietrzne, działalność strażaków związana z likwidacją skutków klęsk żywiołowych nabiera szczególnego znaczenia, zwłaszcza w transporcie i energetyce, ale także w odniesieniu do prywatnych domów i posesji.

- W naszej działalności zawsze obecny, a w istocie najważniejszy jest czynnik społeczny, czyli wpływanie na poprawę bezpieczeństwa i jakości życia Polaków, a w tym właśnie obszarze wartości mieści się finansowe wspieranie przez nas służb ratowniczych, w szczególności strażaków z PSP i OSP -  podkreśla prezes zarządu NFOŚiGW, Przemysław Ligenza. Narodowy Fundusz jest pełen uznania dla odpowiedzialnej i niebezpiecznej misji, jaką codziennie pełnią strażacy. Doceniając i szanując ich trudną służbę, robimy wszystko, aby - we współpracy z Ministerstwem Klimatu i Środowiska, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej - jak najszerzej wspierać finansowo straż pożarną w ratowaniu życia, zdrowia i mienia Polaków. Potrzeby służb ratowniczo-gaśniczych pozostaną jednym z naszych priorytetów - podsumowuje prezes zarządu NFOŚiGW.

Ważnym instrumentem finansowego wspierania zawodowej straży pożarnej jest wdrażany obecnie przez NFOŚiGW program priorytetowy pod nazwą "Adaptacja do zmian klimatu", którego celem - zgodnie z głównym hasłem - jest podniesienie poziomu ochrony przed skutkami zmian klimatu oraz zagrożeń naturalnych, a także upowszechnienie nowoczesnych, efektywnych i skutecznych rozwiązań służących poprawie jakości życia mieszkańców i odporności na skutki zmian klimatu. Jest to działanie zgodne z strategicznymi planami rządowymi, w tym z "Polityką ekologiczną państwa 2030".

Wskaźnikiem osiągnięcia celu w realizowany przez NFOŚiGW programie "Adaptacja do zmian klimatu" jest między innymi (obok np. retencjonowania wody) finansowa pomoc w zakupie przez PSP sprzętu do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków zagrożeń. Budżet programu, który będzie prowadzony w latach 2022-2027, wynosi do 1,15 mld zł, w tym do 400 mln zł dla bezzwrotnych form dofinansowania (dotacji) i do 750 mln zł dla zwrotnych form dofinansowania (preferencyjnych pożyczek). W grupie beneficjentów programu kluczowe miejsce zajmują właśnie służby ratownicze będące państwowymi jednostkami budżetowymi, czyli głównie PSP.

Z pieniędzy dostępnych w programie "Adaptacja do zmian klimatu" można finansować różnorodne przedsięwzięcia, wśród których bardzo duże znaczenie ma zakup specjalistycznego sprzętu niezbędnego do skutecznego prowadzenia akcji ratowniczych, ograniczania i usuwania skutków zagrożeń naturalnych i poważnych awarii, a także urządzeń do prognozowania takich zdarzeń i zapobiegania ich skutkom. W praktyce z tak zdefiniowanej puli środków finansowych NFOŚiGW dofinansowuje zakup dla PSP specjalistycznych wozów strażackich wraz z ich niezbędnym wyposażeniem i oprzyrządowaniem.

Formą wsparcia są nie tylko dotacje i pożyczki, ale (właśnie w przypadku takich państwowych jednostek budżetowych jak PSP) również dofinansowanie w formie przekazania środków. Wnioski o wsparcie są składane w ramach "Porozumienia w sprawie współdziałania w zakresie zwalczania zagrożeń środowiska" zawartego (23 lutego 2021 r.) pomiędzy Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji a Ministrem Klimatu i Środowiska. Śmiało można powiedzieć, że dzięki temu instrumentowi wsparcia Polacy są bezpieczniejsi, gdyż - przykładowo - w ramach omawianego programu w 2022 roku sfinansowano zakup dla PSP 195 nowoczesnych wozów strażackich z pełnym wyposażeniem oraz 128 w roku 2023.

Poza strażakami zawodowymi z PSP, szerokie wsparcie finansowe z resortu klimatu i środowiska otrzymują także druhowie z OSP. W tym obszarze bardzo duże znaczenie ma program priorytetowy pod nazwą "Ogólnopolski program finansowania służb ratowniczych. Część 1) Dofinansowanie zakupu specjalistycznego sprzętu wykorzystywanego w akcjach ratowniczych". Na jego podstawie NFOŚiGW, wspólnie z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, udziela dofinansowania, czyli współfinansuje zakup samochodów ratowniczo-gaśniczych dla strażaków z jednostek OSP. Budżet programu, który ma być realizowany w latach 2018-2025, wynosi do 623 mln zł, przy czym kwota ta w całości przeznaczona jest na bezzwrotne dotacje. Planowana wartość wskaźnika osiągnięcia celu to co najmniej 2130 pojazdów.

Mechanizm wsparcia w omawianym projekcie, nazywanym potocznie "Dużym Strażakiem" z uwagi na finansową skalę zakupów i rodzaj sprzętu (wozy ratowniczo-gaśnicze), jest już dobrze sprawdzony w praktyce i efektywny. NFOŚiGW zawiera umowy z poszczególnymi WFOŚiGW na zakup samochodów dla OSP oraz WOPR i GOPR, a więc podmiotów wskazanych na liście zatwierdzonej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Klimatu i Środowiska na podstawie wzmiankowanego już wyżej "Porozumienia w sprawie współdziałania w zakresie zwalczania zagrożeń dla środowiska" z dnia 23 lutego 2021 r. Lista tworzona jest przez Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej (PSP) i zatwierdzana przez obu wspomnianych ministrów.

Dofinansowanie dla OSP dotyczy tych jednostek, które znajdą się na liście zaakceptowanej przez szefów obu resortów - z przeznaczeniem do dofinansowania przez NFOŚiGW i WFOŚiGW. Innymi słowy, finansowe wsparcie przekazywane jest do jednostek OSP na podstawie zestawienia sprzętu przewidzianego do dofinansowania w danym roku kalendarzowym, zaakceptowanego przez ministrów: Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Klimatu i Środowiska. Nabory wniosków dotyczących dofinansowania zakupu specjalistycznego sprzętu wykorzystywanego w akcjach ratowniczych prowadzonych przez OSP są ogłaszane przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej w ramach omawianego wyżej "Ogólnopolskiego programu finansowania służb ratowniczych".

O skali wsparcia z NFOŚiGW we współpracy z WFOŚiGW najlepiej świadczą konkretne kwoty pieniędzy i liczby zakupionych pojazdów dla OSP, a te w ostatnich latach są imponujące i - co bardzo istotne - w ogólnej tendencji wzrastające. Przykładowo, w 2018 r. wypłaty dla strażaków-ochotników z NFOŚiGW za pośrednictwem wszystkich 16 wojewódzkich funduszy opiewały na kwotę niemal 71,7 mln zł, co przełożyło się za zakup 373 samochodów ratowniczo-gaśniczych. W następnym roku (2019) wskaźniki te były już znacznie wyższe: ponad 108 mln zł wypłat i w konsekwencji 493 pojazdy zakupione dla OSP. Kolejny, choć bardzo trudny, "pandemiczny" rok 2020, przyniósł jeszcze większą skalę wypłat: ponad 125 mln zł, za którą to kwotę zakupiono 447 samochodów potrzebnych strażakom.

Umowy z lat 2021-2023 nie są jeszcze pozamykane i podsumowane, ale wyznacznikiem skali wsparcia przekazanego OSP jest kwota zawartych umów, a ta w samym tylko roku 2023 wynosi już 194 mln zł, co oznacza zakup 661 pojazdów. Łącznie w latach 2018-2023 dofinansowanie wynikające z faktycznych wypłat albo umów to ponad 572 mln zł, przekładające się na zakup 2391 samochodów ratowniczo-gaśniczych.

Same wozy ratowniczo-gaśnicze, chociaż kluczowe w akcjach prowadzonych przez jednostki OSP, to nie wszystko, na co mogą liczyć strażacy-ochotnicy. Drugą "ścieżką" ich wspierania przez NFOŚiGW i WFOŚiGW jest "Ogólnopolski program finansowania służb ratowniczych. Część 2) Dofinansowanie zakupu sprzętu i wyposażenia jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych". Celem tego projektu jest podniesienie gotowości bojowej lokalnych służb ratowniczych poprzez doposażenie poszczególnych OSP w sprzęt niezbędny nie tylko do gaszenia pożarów, ale szerzej - do zapobiegania i likwidacji skutków katastrof naturalnych, ekstremalnych zjawisk atmosferycznych i awarii technicznych, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu ludzi, mieniu albo środowisku naturalnemu.

Wykaz rzeczowy sprzętu i wyposażenia, na zakup którego strażacy-ochotnicy otrzymują dotacje jest bardzo długa. Dość wymienić ochronne wyposażenie strażaka (specjalne ubrania, buty, rękawice, hełmy, niepalne kominiarki, kombinezony, aparaty powietrzne z butlami, maski itp.), sprzęty łączności (radiotelefony, megafony, syreny itp.) oraz sprzęty uzbrojenia i techniki specjalnej (drabiny, agregaty prądotwórcze, motopompy pożarnicze, węże strażackie, prądownice, kurtyny wodne, wytwornice piany, piły i pilarki, bosaki, nożyce, urządzenia hydrauliczne itp.).

Budżet na realizację w latach 2020-2024 drugiej części "Ogólnopolskiego programu finansowania służb ratowniczych, nazywanego potocznie "Małym Strażakiem", to 104 mln zł. Wskaźnikiem osiągnięcia celu programu jest co najmniej 4160 jednostek służb ratowniczych, przy założeniu, że każdy z WFOŚiGW udzieli wsparcia w formie bezzwrotnych dotacji co najmniej 260 jednostkom OSP. Mechanizm dofinansowania w tym programie jest dwustopniowy: beneficjentami środków wyasygnowanych przez NFOŚiGW są wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a beneficjentami końcowymi - konkretne jednostki OSP. A tych jest w Polsce ogromna liczba: ponad 4900 włączonych do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG), a także niemal 12.000 jednostek spoza tego systemu.

Artykuł sponsorowany