Nadzieja na dostatnią emeryturę

W trzecim roku funkcjonowania reformy emerytalnej widać, że ci, którzy wiązali nadzieję z powstaniem kapitałowych funduszy emerytalnych, mogą obecnie odczuwać niejaki zawód. Wyliczana przez UNFE co kwartał za dwuletnie okresy stopa zwrotu OFE nie może budzić entuzjazmu ubezpieczonych - jak dotychczas najlepsze fundusze osiągają przyrosty wartości jednostek rozrachunkowych nie przekraczające 30 proc., co oznacza stosunkowo niską konkurencyjność np. z lokatami terminowymi w bankach w tym okresie. Wyniki najsłabszych oscylują wokół poziomu inflacji. Osiągnięcia funduszy bledną jeszcze bardziej, jeśli wziąć pod uwagę pobierane przez OFE prowizje i opłaty.

Oczywiście można powiedzieć, że fundusze emerytalne inwestują w perspektywie co najmniej kilkunastoletniej i niespełna trzyletni okres to zbyt krótki horyzont czasowy, by móc w sposób jednoznaczny ocenić wyniki inwestycyjne. Trzeba też pamiętać, że zarządzającym aktywami OFE nie ułatwiały zadania ani kłopoty ZUS (nieregularny przepływ pieniędzy utrudniał inwestycje), ani bessa na warszawskiej giełdzie, która sprawiała, że oszczędności przyszłych emerytów zamiast rosnąc topniały w oczach. Bywały miesiące, gdy wszystkie bez wyjątku fundusze emerytalne odnotowywały spadek wartości jednostek rozrachunkowych. Stąd wiele funduszy dość istotnie ograniczało swoje zaangażowanie w akcje, inwestując zamiast tego w obligacje, gdzie oszałamiających zysków raczej nie należało się spodziewać.

Teraz co prawda karta zaczyna się odwracać, z tym jednak, że motorem wzrostów na warszawskim parkiecie stają się powoli same fundusze emerytalne, które dysponują coraz większymi aktywami, które muszą gdzieś ulokować. Ta sytuacja może cieszyć - wartości jednostek rozrachunkowych bowiem rosną i jeśli ta tendencja się utrzyma będą rosły jeszcze szybciej. Jednak można sobie wyobrazić sytuację, jeżeli w sytuacji znacznego udziału OFE w kapitalizacji giełdy, fundusze zaczną zeń wycofywać swoje aktywa. A taki czas przyjdzie choćby w chwili rozpoczęcia wypłaty pierwszych świadczeń z drugiego filara. Zwiększona podaż akcji wywoła spadki kursów, a te z kolei pociągną w dół wartości jednostek rozrachunkowych. Takie zagrożenie może okazać się realne o ile nie zostaną zwiększone limity dopuszczalnych inwestycji zagranicznych OFE. Częściowo może ono zostać zneutralizowane przez zmianę struktury portfela inwestycyjnego dla osób zbliżających się do wieku emerytalnego ? ustawa przewiduje bowiem utworzenie tzw. Funduszy typu B, które inwestowałyby przede wszystkim w obligacje, a gdzie będą przerzucane pieniądze najstarszych członków funduszy, tak by w wyniku krachu giełdowego nie stracili części oszczędności swojego życia.

Trzeba też pamiętać, że to nie fundusze emerytalne będą wypłacać w przyszłości świadczenia - to zadanie przypadnie zakładom emerytalnym, których utworzenie także przewiduje ustawa. Sęk w tym, że również one będą pobierać prowizje za swoje usługi, co jeszcze uszczupli przyszłe świadczenia emerytalne. Eksperci są zgodni, że stopa zastąpienia, czyli stosunek pierwszego świadczenia do ostatniego wynagrodzenia w okresie kariery zawodowej będzie spadać. Sytuację tylko częściowo mogą rozwiązać ubezpieczenia w trzecim filarze ? nie tylko dlatego, że inicjatywa tworzenia pracowniczego programu emerytalnego należy do pracodawcy, ale także dlatego, że składki w ppe też nie wystarczą na uskładanie fortuny w przyszłości. Dostatnią emeryturę mogą więc zapewnić: własna oszczędność i indywidualne inwestycje.