Pierwsza konsolidacja na rynku funduszy emerytalnych

Konsolidacja funduszy Pekao/Alliance i Epoka ma na celu przede wszystkim stworzenie silniejszego podmiotu, który lepiej zabezpieczy interesy członków połączonych funduszy. Jest ona odbiciem tendencji rynkowych - obecnych również w innych krajach, gdzie wprowadzono podobny do polskiego system emerytalny - zmierzających do skoncentrowania na rynku kilkunastu silnych funduszy.

Proces, który obecnie dotyczy OFE Epoka, polega na przejęciu zarządzania funduszem. Wydanie zgody na transakcję przejęcia należy do Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi. Podstawą prawną do jej przeprowadzenia jest w polskim systemie emerytalnym ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz kodeks postępowania administracyjnego. Na wydanie zgody na transakcję Urząd ma do dwóch miesięcy.

Konsolidacja funduszy PEKAO/ALLIANCE I EPOKA - procedura

Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych przewiduje dwie metody dobrowolnej konsolidacji funduszy emerytalnych:

- przejęcie zarządzania funduszem,

- połączenie towarzystw.

Konsolidacja może również nastąpić w wyniku upadłości lub likwidacji powszechnego towarzystwa emerytalnego . W takiej sytuacji UNFE cofa zezwolenie na utworzenie towarzystwa. Jeżeli w ciągu 3 miesięcy od decyzji zarządzanie funduszem nie zostanie przejęte przez inne PTE, z mocy ustawy, przejęcia zarządzania dokonuje największe towarzystwo na rynku (PTE, które zarządza funduszem o największych aktywach ).

Proces, który obecnie dotyczy funduszu Epoka to przykład pierwszego z wymienionych typów działań konsolidacyjnych, czyli pierwsze dobrowolne przejęcie zarządzania funduszem.

Zasady przejęcia zarządzania funduszem

Przejęcie zarządzania funduszem Epoka od Towarzystwa Emerytalnego Epoka przez Pekao/Alliance PTE nastąpi na podstawie porozumienia między obydwoma towarzystwami.

Zgodnie z art. 66 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, powszechne towarzystwo emerytalne, które zamierza zrezygnować z prowadzenia funduszu emerytalnego, może - na podstawie umowy - przekazać zarządzanie swoim funduszem innemu towarzystwu. Zgodnie z tą umową, towarzystwo przejmujące fundusz, przejmuje równocześnie wszystkie prawa i obowiązki dotychczasowego właściciela w zakresie zarządzania funduszem. Towarzystwo przekazujące zarządzanie ulega likwidacji - bo przedmiotem jego działalności jest wyłączenie zarządzanie funduszem - albo zmienia przedmiot swej działalności, co wymaga uprzedniej zmiany statutu. W przypadku PTE Epoka zastosowany zostanie najprawdopodobniej pierwszy wariant.

Zezwolenie na przejęcie zarządzania funduszem

Przejęcie zarządzania funduszem Epoka będzie możliwe po uzyskaniu zezwolenia UNFE. Proces przygotowań formalno - prawnych do złożenia wniosku został przeprowadzony zgodnie z wymogami legislacyjnymi oraz przy współpracy z pracownikami UNFE.

W przypadku przejęcia, wniosek o wydanie zezwolenia składa Pekao/Alliance PTE, czyli towarzystwo przejmujące zarządzanie funduszem. Do wniosku, zgodnie z wymogami ustawy, dołączone zostały dokumenty obrazujące planowaną transakcję - w tym umowa pomiędzy towarzystwami regulująca warunki przejęcia.

Zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego, Urząd ma miesiąc, bądź w przypadkach szczególnie skomplikowanych dwa miesiące, na rozpatrzenie wniosku.

Wydane przez UNFE zezwolenie, będzie dokładnie określać warunki przejęcia funduszu. Określi ponadto daty rozpoczęcia i zakończenia likwidacji przejmowanego funduszu oraz będzie podstawą do wprowadzenia zmian w statucie funduszu.

Treść zezwolenia oraz informacja o uprawnieniach członków likwidowanego funduszu, musi zostać opublikowana w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim. W przypadku transakcji Pekao/Alliance - Epoka będzie to Gazeta Wyborcza. Zgodnie z ustawą, o treści tych ogłoszeń zostanie powiadomiony UNFE.

Likwidacja funduszu

Proces likwidacji funduszu Epoka może rozpocząć się po wydaniu zezwolenia na przejęcie. UNFE określi w nim daty rozpoczęcia i zakończenia procesu. Ponadto powiadomi o wydaniu zezwolenia sąd rejestrowy, który wpisuje do rejestru datę rozpoczęcia likwidacji i likwidatora - czyli w tym wypadku Pekao/Alliance PTE.

Faktycznie proces likwidacji polega na przeniesieniu aktywów likwidowanego funduszu do funduszu PTE, które przejmuje zarządzanie. Następuje ono w dniu wskazanym w zezwoleniu na przejęcie zarządzania, przypadającym nie później niż w terminie 9 miesięcy od dnia wydania zezwolenia. Pekao/Alliance PTE wnioskuje o przyspieszenie daty przeniesienia aktywów tak, aby nastąpiło to w marcu 2001 r. O zakończeniu likwidacji (w tym o przekazaniu aktywów) likwidator funduszu musi poinformować UNFE. Do jego obowiązków należy ponadto złożenie wniosku do rejestru funduszy o wykreślenie funduszu przejętego.

Do obowiązków likwidowanego funduszu należy rozwiązanie umów z wszystkimi instytucjami, które do tej pory działały na jego rzecz - czyli np. z bankiem depozytariuszem. OFE musi to zrobić niezwłocznie po powiadomieniu UNFE o treści ogłoszenia zmieszczonego w prasie. Rozwiązanie tych umów wchodzi w życie z datą zakończenia likwidacji funduszu.

Fundusze przed konsolidacją

                      Pekao/Alliance              Epoka             Razem
Liczba członków 
(wrzesień)                    64.000              4.400           128.400  
Średnia składka 
(wrzesień)                 128,83 zł           82,05 zł        ok. 113 zł
Wielkość aktywów 
(październik)       54.969.554,35 zł  14.968.726, 12 zł  69.969.726,12 zł
Procent aktywnych 
rachunków (wrzesień)             81%                40%           Ok. 60%
Wartość jednostki 
rozrach. (październik)      11,43 zł           11,08 zł               ---

Wielkość aktywów wynosiła w październiku tego roku prawie 55 mln zł w Pekao/Alliance i 14,9 mln zł w Epoce. Odsetek czynnych rachunków wynosił w Pekao/Alliance 81 proc., a w Epoce 40 proc. (wg danych z września br.).

PTE Epoka znalazło się w tym roku w trudnej sytuacji. W lipcu akcjonariusze PTE Epoka byli zmuszeni podnieść kapitał spółki, gdyż towarzystwu groziła utrata płynności, a kapitały spółki spadły poniżej wymaganych ustawą 2 mln euro. Z tego powodu UNFE zagroził PTE Epoka odebraniem licencji . Nastąpiło zatem dokapitalizowanie Towarzystwa o ponad 4,5 mln zł.

Decyzja zarządu Pekao/Alliance PTE o przejęciu zarządzania OFE Epoka, obok stworzenia silniejszego podmiotu, jest znaczącym wsparciem dla Epoki.

Konsolidacja funduszy PEKAO/ALLIANCE i EPOKA i jej wpływ na sytuację członków

Wielkość funduszu

Po połączeniu, aktywa funduszu wyniosą blisko 70 mln zł, a liczba członków przekroczy 120 tys.Średnia składka będzie wyższa od średniej we wszystkich funduszach.

Wielkość funduszu jest istotna z perspektywy członków (liczba uczestników i wielkość aktywów). Z jednej strony analizy pokazują, że zbyt mała liczba uczestników może doprowadzić do nierentowności (a w perspektywie likwidacją towarzystwa). Z drugiej natomiast, wielkość opłaty za zarządzanie jest uzależniona od wielkości aktywów funduszu. Tak więc konsolidacja może przynieść w przyszłości obniżenie tej opłaty. Między innymi z powyższych powodów, konsolidacja jest korzystna dla klientów obu funduszy.

Członkostwo w funduszu

Konsolidacja Pekao/Alliance i Epoka dla członków obu funduszy oznacza zachowanie dotychczasowego status quo czyli stażu, rachunku w funduszu czy zgromadzonych środków i nie wiąże z koniecznością dokonywania jakichkolwiek formalności np. podpisaniem nowej umowy członkowskiej z nowopowstałym funduszem, jak ma to miejsce w przypadku zmiany funduszu.

Z dniem otwarcia likwidacji OFE Epoka, Pekao/Alliance PTE zarządzać będzie równocześnie dwoma funduszami emerytalnymi.

Członkowie OFE Epoka, z dniem jego likwidacji, staną się członkami Pekao/Alliance OFE. Oznacza to zachowanie ciągłości stażu w OFE oraz wszystkich zgromadzonych na rachunkach środków. Zostaną one przejęte przez OFE Pekao/Alliance z dniem zakończenia likwidacji OFE Epoka.

Zgodnie z ustawą o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych członkowie przejmowanego funduszu mają możliwość zmiany OFE.

Należy jednak podkreślić, że przeniesienie się z przejmowanego funduszu do innego, wiąże się z utratą ciągłości stażu wypracowanego w poprzednim funduszu. W takim wypadku zmiana OFE oznacza dla członka de facto "start od zera" - czyli przede wszystkim utratę przywileju obniżonych opłat uwarunkowanych długością stażu. Jeżeli mimo tego ktoś zdecyduje się na zmianę, może zrobić to bez ponoszenia karnej opłaty transferowej w ciągu dwóch miesięcy, licząc od daty publikacji ogłoszenia o przejęciu funduszu w dzienniku ogólnopolskim. Wypłata transferowa środków zgromadzonych na rachunku tej osoby może być dokonana na podstawie wcześniejszego powiadomienia o swojej decyzji Pekao/Alliance PTE.

Opłaty

Po przejęciu zarządzania OFE Epoka, opłaty ulegną korekcie na korzyść członków funduszy, aczkolwiek będą one niewielkie, ponieważ oba towarzystwa pobierają obecnie zbliżone opłaty, które należą do najniższych na rynku funduszy emerytalnych.

Opłaty dystrybucyjne

Opłaty dystrybucyjne (określane jako procent wpłacanej składki) wynoszą w Pekao/Alliance i Epoce odpowiednio 7,8 oraz 7,9 proc. przez pierwsze dwa lata uczestnictwa. W OFE Pekao/Alliance opłata zmniejsza się między 3 a 6 rokiem z 6 do 4,5 proc., natomiast w OFE Epoka wynosi 6,5 proc. do 15 roku uczestnictwa, a następnie spada do 2,5 proc.

We wniosku do UNFE Pekao/Alliance PTE proponuje, aby po połączeniu opłata została utrzymana na poziomie OFE Pekao/Alliance, a od 28 roku uczestnictwa spadła do poziomu takiego jak w OFE Epoka.

Opłaty dystrybucyjne w OFE Pekao/Alliance, OFE Epoka i po połączeniu

Rozwiązanie takie jest korzystne dla wszystkich uczestników obu funduszy. W dalszym ciągu będą to jedne z najniższych opłat na rynku, pobieranych przez fundusze emerytalne.

Opłaty za zarządzanie

Oplata za zarządzanie po przejęciu zostanie utrzymana na poziomie stawek Pekao/Alliance (0,6% rocznie dla aktywów mniejszych niż 20 mld zł). Dzięki znacznie wyższym aktywom i ich przyroście w funduszu po konsolidacji, szybciej zostanie przekroczona ta granica i w perspektywie kilkunastu lat efektywnie płacone stawki opłaty za zarządzanie mogą być niższe, niż gdyby nie nastąpiło przejęcie Epoki.

Zrewidowanie polityki inwestycyjnej

W przypadku przejęcia zarządzania portfelem OFE Epoka, Pekao/Alliance rozpocznie dostosowywanie go do swojej polityki inwestycyjnej. Instrumenty finansowe, obecne w portfelu Epoki, zostaną zweryfikowane pod kątem zasad stosowanych w portfelu Pekao/Alliance. Jeżeli będą one spełniały wymagane normy (odpowiadały stosowanej w Pekao/Alliance rekomendacji analitycznej), zostaną włączone do portfela inwestycyjnego nowopowstałego funduszu.

Zgodnie z założeniami, zarządzany przez Pekao/Alliance PTE fundusz, będzie stopniowo zwiększał udział akcji w portfelu, co wiąże się z prowadzoną polityką maksymalizacji rentowności dokonywanych lokat (obecnie w portfelach obu funduszy znajduje się bardzo dużo akcji) .

Przewiduje się, że długoterminowa stopa zaangażowania na rynku akcji będzie się kształtowała na poziomie około 30%. Biorąc pod uwagę atrakcyjność tego typu lokat oraz kilkudziesięcioletnią perspektywę inwestycyjną, można oczekiwać, że tak skonstruowana strategia przyczyni się do osiągnięcia wysokiej stopy zwrotu ze składek. Jest to niewątpliwie korzystne z punktu widzenia członków skonsolidowanego OFE Pekao/Alliance i Epoka oraz wysokości ich przyszłych emerytur.

Podwyższenie zaangażowania w akcje notowane na GPW, jest zgodne z ogólną tendencją na rynku funduszy emerytalnych, które znacznie zmieniły swoje strategie z połowy ubiegłego roku. Dotyczy to również funduszy, które początkowo deklarowały niewielki udział akcji w portfelu jak np. OFE Epoka - mimo zapowiadanych na początku działalności 15%, udział akcji w portfelu na jesieni tego roku przekroczył poziom 30%.

Bezpieczeństwo inwestycji w akcie w funduszu zarządzanym przez Pekao/Alliance PTE ma zapewnić staranna selekcja spółek giełdowych, dobranych na podstawie analizy jakościowej i ilościowej, przykładowo pod kątem:

- prognozowanych wzrostów zysków i bieżącej wyceny rynkowej,

- zmian w strukturze inwestorów,

- płynności czy bieżącej i oczekiwanej koniunktury na rynkach papierów wartościowych.

Gros portfela inwestycyjnego funduszu zarządzanego przez Pekao/Alliance PTE, będą stanowiły inwestycje o wysokim stopniu bezpieczeństwa. Prognozowany średni udział obligacji Skarbu Państwa w portfelu wyniesie 50%, innych obligacji - 8%, a średni udział bankowych papierów wartościowych i depozytów bankowych będzie się równał 12%. Biorąc pod uwagę główne kierunki polityki inwestycyjnej ostatniego półrocza OFE Epoka, są one zbliżone do założeń Pekao/Alliance PTE, choć niewątpliwie pierwszy fundusz był bardziej zachowawczy. Prawie 70% aktywów OFE Epoka zostało ulokowanych w instrumenty dłużne emitowane bądź w pełni gwarantowane przez Skarb Państwa i NBP.

Polityka informacyjna

Treść zezwolenia oraz informacja o uprawnieniach członków likwidowanego funduszu musi zostać opublikowana w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim. W przypadku transakcji Pekao/Alliance - Epoka będzie to Gazeta Wyborcza. Zgodnie z ustawą, o treści tych ogłoszeń zostanie powiadomiony Urząd Nadzoru.

Poza wymaganymi ustawowo działaniami informacyjnymi po uzyskaniu zgody UNFE do wszystkich członków OFE Pekao/Alliance i Epoka zostaną wysłane listy zawierające informacje istotne z punktu widzenia klientów.

Również operatorzy infolinii obydwu funduszy ( OFE Pekao/Alliance bezpłatny numer 0 800 111 222, OFE Epoka - numer 0 801 111 000) otrzymają informacje, pozwalające odpowiadać na pytania związane z procesem konsolidacji, a szczegółowe materiały zostaną dostarczone akwizytorom funduszu.

Harmonogram konsolidacji OFE Pekao/Alliance i OFE Epoka

Data                             Wydarzenie
3.11.2000    Złożenie wniosku do UNFE o wydanie zgody na przejęcie
             zarządzania OFE Epoka
             PRZEWIDYWANY HARMONOGRAM
12.2000      Wydanie zgody przez UNFE  
12.2000      Uprawomocnienie się decyzji UNFE  
12.2000      Opublikowanie treści zezwolenia UNFE  
12.2000      Opublikowanie ogłoszenia o treści statutu OFE Epoka  
12.2000      Przejęcie przez Pekao/Alliance PTE zarządzania OFE Epoka
             oraz otwarcie likwidacji OFE Epoka
03.2001      Zamknięcie likwidacji OFE Epoka, przeniesienie aktywów 
             OFE Epoka do OFE Pekao/Alliance oraz przeliczenie 
             jednostek rozrachunkowych członków OFE Epoka  
03.2001      Opublikowanie zmian w statucie OFE Pekao/Alliance,
             ogłoszenie nowych stawek dystrybucyjnych  

Inne możliwe formy konsolidacji funduszy emerytalnych

Połączenie

Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, prócz przejęcia zarządzania, przewiduje łączenie się towarzystw - jako możliwą na polskim rynku formę konsolidacji (art. 67 ustawy).

Podobnie jak w przypadku przejęcia zarządzania, również połączenie towarzystw wymaga uzyskania zezwolenia UNFE. Wniosek o jego wydanie składają łączące się towarzystwa, po wcześniejszym podjęciu odrębnych uchwał w sprawie fuzji.

Na podstawie wydanego zezwolenia może nastąpić połączenie towarzystw i likwidacja funduszu, zarządzanego przez towarzystwo przejęte w wyniku połączenia. Wydanie przez UNFE zezwolenia jest jednoznaczne z akceptacją zmian w statucie funduszu, zarządzanego przez towarzystwo przejmujące zarządzanie, a dotyczących m.in. danych o składzie akcjonariatu towarzystwa oraz ilości akcji posiadanych przez poszczególnych akcjonariuszy.

Kolejne kroki procesu połączenia to:

- zamieszczenie w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim ogłoszenia o treści zezwolenia UNFE oraz powiadomienie Urzędu o publikacji,

- wystąpienie o rejestrację połączenia towarzystw, wraz z którą następuje wykreślenie towarzystwa przejętego,

- rozpoczęcie likwidacji przejmowanego funduszu ( w tym rozwiązanie umowy z depozytariuszem)

przeniesienie aktywów i zawiadomienie UNFE o zakończeniu likwidacji,

- złożenie wniosku o wykreślenie przejętego funduszu.

Członkowie funduszu przejmowanego w wyniku połączenia towarzystw, mogą pozostać w nowym funduszu lub zmienić go bezpłatnie w ciągu dwóch miesięcy.

Opisany powyżej typ połączenia, polegający na przejęciu majątku towarzystwa przez drugie towarzystwo, został określony w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Zgodnie z polskim ustawodawstwem, połączenie OFE może nastąpić również z wykorzystaniem przepisów kodeksu handlowego. Polega ono wtedy na utworzeniu nowego towarzystwa, na które przechodzi majątek łączących się towarzystw.

Upadek i likwidacja funduszu na wniosek UNFE

Zgodnie z ustawą o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, przejęcie zarządzania funduszem możliwe jest w wyniku ogłoszenia upadłości towarzystwa emerytalnego lub jego likwidacji. Następuje ono po cofnięciu przez UNFE zezwolenia na utworzenie towarzystwa.

Jeżeli Urząd cofnie zezwolenie, fundusz zaczyna być reprezentowany przez bank depozytariusz i nie może przyjmować nowych członków. W tym czasie (przez okres 3 miesięcy) fundusz może zostać przejęty (zakupiony) przez inne towarzystwo emerytalne. Jeżeli nikt nie zdecyduje się na zakup, zarządzanie funduszem przejmuje PTE zarządzające OFE, którego aktywa netto miały najwyższą wartość pod koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc cofnięcia pozwolenia.

Dotychczasowe zmiany na rynku funduszy emerytalnych w Polsce

Dotychczasowe zmiany na rynku funduszy wiązały się ze zmianą właściciela towarzystwa. Nie są to jednak działania konsolidacyjne i nie mają one na celu de facto wzmocnienia istniejących funduszy.

Przejęcia, polegające na zbyciu całości akcji nowemu akcjonariuszowi, są w Polsce podyktowane przede wszystkim koniecznością spełnienia wymogów prawa tj. przepisu, zgodnie z którym jedna firma nie może być akcjonariuszem więcej niż jednego PTE.