Trybunał Konstytucyjny zajęty ubezpieczeniami

Skargi wniesione do Trybunału dotyczyły w przeważającej części praw do

wcześniejszej emerytury. Jako jedni z pierwszych zaprotestowali kolejarze.

Zakwestionowali oni zapis we wprowadzającej reformę emerytalną ustawie o

emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który pozbawił ich

prawa do wcześniejszej emerytury, tzw. kolejowej. Federacja Związków

Zawodowych Pracowników Polskich Kolei Państwowych twierdziła, składając

wniosek do Trybunału, że konstytucyjna zasada ochrony praw nabytych wymaga,

aby wszystkie osoby podejmujące pracę na kolei przed wejściem w życie ustawy

mogły skorzystać z emerytury kolejowej na dotychczasowych zasadach.

Trybunał uznał jednak, że zlikwidowanie emerytur kolejowych jest zgodne z

Konstytucją. W uzasadnieniu wyroku podkreślił, że ochrona praw nabytych nie

oznacza nienaruszalności tych praw. Sędziowie przypomnieli, że poziom świadczeń z

ubezpieczeń społecznych uzależniony jest od dostępnych środków finansowych.

Państwo ma obowiązek podejmować działania niezbędne dla realizacji praw

socjalnych, ale musi przy tym uwzględniać sytuację gospodarczą. Ubezpieczony

musi się więc liczyć z tym, że w pewnych sytuacjach państwo może zmienić

regulacje prawne na niekorzyść ubezpieczonego i dostosować je do warunków

ekonomicznych, zwłaszcza jeśli chodzi o ludzi, którzy nie osiągnęli wieku

emerytalnego właściwego dla innych grup zawodowych. Nieco inaczej potraktował

Trybunał wniosek grupy posłów o zbadanie zgodności z konstytucją przepisu, który

odebrał służbom mundurowym zasady waloryzacji emerytur korzystniejsze niż dla

cywili. Sędziowie stwierdzili, że sprawa nie powinna być w ogóle przedmiotem

badania Trybunału. Chodziło bowiem w rzeczywistości nie o ocenę zgodności

ustawy z normami konstytucyjnymi, lecz o ocenę wartości samej ustawy i trafności

przyjętych w niej rozwiązań. Trybunał odesłał posłów do... ich miejsca pracy, czyli

Sejmu, aby ten znalazł najbardziej słuszne i celowe rozstrzygnięcie spornej kwestii.

Za naruszające Konstytucję uznał za to Trybunał rozporządzenie Rady Ministrów

dające ojcu lub opiekunowi dziecka specjalnej troski prawo do przejścia na

wcześniejszą emeryturę jedynie pod warunkiem, że nie może skorzystać z niego

matka. Zdaniem Trybunału, tak sformułowany przepis nie tylko zakłada

pierwszeństwo kobiety w uzyskaniu emerytury, co narusza konstytucyjną zasadę

równości, lecz także przesądza, że obowiązek osobistej opieki nad dzieckiem obciąża

co do zasady matkę, a jedynie w wyjątkowych przypadkach ojca.

Adwokaci zaś protestowali przeciwko obciążeniu składkami na ubezpieczenie

emerytalne tych z nich, którzy mimo pobierania emerytury nadal wykonują zawód.

Trybunał stwierdził jednak, że państwo - w ramach wykonywania swego obowiązku

zabezpieczenia bytu wszystkim obywatelom - ma prawo domagać się świadczeń, w

tym przypadku składek ubezpieczeniowych, od obywateli czynnych zawodowo,

nawet jeśli są na emeryturze. Decyzja bowiem o pracy w wieku emerytalnym

należy do zainteresowanego, który sam powinien stwierdzić, czy jest w stanie i czy

opłaca mu się pracować.