Bliscy zmarłego często o tym nie wiedzą. A należą się im spore pieniądze od pracodawcy
Śmierć pracownika niesie za sobą nie tylko ciężar emocjonalny, ale także pytania o zabezpieczenie finansowe dla jego rodziny. Jednym z kluczowych świadczeń przewidzianych przez polskie prawo pracy jest odprawa pośmiertna, której celem jest złagodzenie skutków utraty głównego źródła dochodu. Wyjaśniamy, komu przysługuje to świadczenie, jakie są warunki jego uzyskania oraz ile pieniędzy można otrzymać.
Podstawowym warunkiem przyznania odprawy pośmiertnej jest śmierć pracownika w trakcie trwania umowy o pracę lub w okresie pobierania zasiłku chorobowego po zakończeniu stosunku zatrudnienia. Regulacje dotyczące tego świadczenia określa artykuł 93 Kodeksu pracy, który nie ogranicza prawa do odprawy w zależności od przyczyny czy miejsca zgonu. Wyjątkiem są sytuacje, w których pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez ubezpieczyciela jest równe lub wyższe od ustawowej odprawy. W takim przypadku świadczenie nie przysługuje, chyba że różnica między odszkodowaniem a odprawą jest na niekorzyść rodziny - wtedy pracodawca zobowiązany jest do dopłaty.
Prawo do odprawy pośmiertnej przysługuje w pierwszej kolejności współmałżonkowi, a także dzieciom biologicznym, adoptowanym lub przyjętym na wychowanie. Uprawnieni mogą być również rodzice zmarłego, pod warunkiem, że spełniają określone kryteria, takie jak niezdolność do pracy lub sprawowanie opieki nad dzieckiem uprawnionym do renty rodzinnej. Istotnym ograniczeniem jest jednak separacja prawna - jeśli została orzeczona przed śmiercią pracownika, współmałżonek traci prawo do świadczenia. Kodeks pracy dokładnie reguluje także wiek dzieci jako czynnik warunkujący prawo do odprawy: przysługuje ono do 16. roku życia, a w przypadku kontynuowania nauki - do 25. roku życia. Wyjątek stanowi całkowita niezdolność do pracy, która sprawia, że wiek dziecka nie ma znaczenia.
Gdy po zmarłym pracowniku pozostaje więcej niż jedna osoba uprawniona do odprawy pośmiertnej, świadczenie nie jest wypłacane każdej z nich oddzielnie, lecz zgodnie z art. 93 § 5 Kodeksu pracy dzielone w równych częściach pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Na przykład, jeśli pozostają żona i dziecko, otrzymają oni jedno świadczenie, którego wysokość zostanie podzielona po połowie, przy czym każda z osób uprawnionych otrzyma równą część odprawy. W sytuacji, gdy uprawniona jest tylko jedna osoba, na przykład wyłącznie żona, zgodnie z art. 93 § 6 Kodeksu pracy przysługuje jej połowa ustalonej kwoty odprawy.
Przeczytaj też: Dostałem wypowiedzenie. Czy należy mi się odprawa?
Kwota odprawy pośmiertnej wynika bezpośrednio z przepisów i jest ściśle powiązana z długością zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy. Artykuł 93 Kodeksu pracy wskazuje trzy przedziały stażu, które określają wysokość świadczenia: osoby zatrudnione krócej niż 10 lat otrzymują równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia, osoby z co najmniej 10-letnim stażem pracy - równowartość trzymiesięcznego wynagrodzenia, a osoby zatrudnione przez co najmniej 15 lat - równowartość sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Należy jednak pamiętać, że okres zatrudnienia u innych pracodawców nie jest sumowany, chyba że zmiana pracodawcy odbyła się w trybie sukcesji opisanej w artykule 231 Kodeksu pracy lub na mocy odrębnych przepisów. W obliczeniach wysokości odprawy stosuje się te same zasady, które obowiązują przy wyliczaniu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Szczegółową procedurę ustalania podstawy wynagrodzenia dla celów odprawy pośmiertnej reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej. W praktyce oznacza to, że do obliczeń należy uwzględnić wszystkie składniki wynagrodzenia, w tym premie i dodatki, z uwzględnieniem ich zmienności w czasie. Zazwyczaj bierze się pod uwagę średnie wynagrodzenie z ostatnich trzech miesięcy (dla składników zmiennych wypłacanych co miesiąc) lub z dwunastu miesięcy (dla składników zmiennych wypłacanych w dłuższych okresach).
Ważne jest również to, że pieniądze otrzymane z tytułu odprawy pośmiertnej są zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Dzieje się tak na podstawie przepisów ustawy o PIT oraz utrwalonej praktyki interpretacyjnej organów skarbowych. Dla rodzin zmarłych pracowników oznacza to, że całość wypłaconej kwoty pozostaje do ich dyspozycji, co stanowi istotne wsparcie finansowe w trudnym czasie.
Przeczytaj też:
Renta rodzinna. Jaka będzie waloryzacja w 2025 r.?
Do kiedy pracodawca musi wypłacić pracownikowi pensję? Konkretna data
Wiek ochronny przed wiekiem emerytalnym. Nie zwolnią i nie obniżą pensji
