Świadczenie wspierające tylko dla wybranej grupy osób. Jak uzyskać?
Już od ponad roku (od 1 stycznia 2024 r.) w polskim systemie funkcjonuje świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnością. Jest ono kierowane bezpośrednio do dorosłych osób z niepełnosprawnością – nie do ich opiekunów, jak miało to miejsce wcześniej. Ma ono na celu zwiększenie niezależności i sprawczości tych osób, pozwalając im samodzielnie decydować o wykorzystaniu wsparcia finansowego. Poniżej opisujemy dokładnie: kto może się o nie ubiegać, jakie warunki trzeba spełnić, gdzie i jak złożyć wniosek oraz ile wynosi świadczenie.
Świadczenie przysługuje osobom, które spełniają cztery podstawowe warunki:
- Mają ukończone 18 lat.
- Są obywatelami Polski, obywatelami UE lub EFTA, albo cudzoziemcami legalnie przebywającymi w Polsce z dostępem do rynku pracy.
- Mieszkają w Polsce.
- Uzyskają decyzję WZON (wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności) o poziomie potrzeby wsparcia - minimum 70 punktów w skali 0-100.
Co istotne, świadczenie to nie przysługuje osobom przebywającym na stałe w placówkach zapewniających całodobową opiekę, takich jak:
- domy pomocy społecznej,
- zakłady opiekuńczo-lecznicze,
- areszty i zakłady karne.
Świadczenie wspierające jest wdrażane etapami, w zależności od poziomu przyznanych punktów:
- 87-100 pkt z decyzji WZON - wniosek do ZUS można złożyć od 1 stycznia 2024 r.
- 78-86 pkt z decyzji WZON - wniosek do ZUS można złożyć od 1 stycznia 2025 r.
- 70-77 pkt z decyzji WZON - wniosek do ZUS można złożyć od 1 stycznia 2026 r.
Ale uwaga: Jeśli na osobę z niepełnosprawnością jej opiekun pobierał (od 1 stycznia 2024 lub później) świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna - może ona ubiegać się o świadczenie wspierające już od 2024 roku, jeśli tylko decyzja WZON przyznała co najmniej 70 punktów.
Krok 1: Uzyskaj decyzję WZON
Najpierw należy złożyć wniosek do WZON o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia. Do wniosku należy dołączyć dokument potwierdzający niepełnosprawność, np.:
- orzeczenie o stopniu niepełnosprawności,
- orzeczenie ZUS o niezdolności do pracy lub samodzielnej egzystencji,
- orzeczenie KRUS.
WZON wyda decyzję z punktacją od 0 do 100. Ta punktacja określa, na ile osoba wymaga codziennego wsparcia w funkcjonowaniu - im wyższa liczba punktów, tym większe prawo do świadczenia.
Krok 2: Złóż wniosek do ZUS
Gdy decyzja WZON stanie się ostateczna (czyli po 14 dniach od doręczenia, chyba że złożysz odwołanie), możesz przejść do kolejnego kroku.
Na złożenie wniosku do ZUS masz 3 miesiące. Jeśli zmieścisz się w tym terminie - otrzymasz świadczenie z wyrównaniem od dnia wskazanego przez WZON. Jeśli się spóźnisz - świadczenie będzie wypłacane od miesiąca złożenia wniosku.
Uwaga: Samo orzeczenie o niepełnosprawności nie wystarczy - wniosek do ZUS musi bazować na decyzji WZON z przyznaną liczbą punktów.
Wniosek o świadczenie wspierające można złożyć wyłącznie elektronicznie, przez jeden z trzech kanałów:
- PUE ZUS (Platforma Usług Elektronicznych),
- portal Emp@tia (empatia.mpips.gov.pl),
- bankowość elektroniczna.
Nie trzeba załączać decyzji WZON - wystarczy wpisać jej numer. Dane są pobierane automatycznie z Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzeczeń o Niepełnosprawności.
A jeśli nie możesz złożyć wniosku samodzielnie? Masz dwie opcje - przez pełnomocnika albo opiekuna prawnego.
- Inna osoba (pełnomocnik) może złożyć wniosek w Twoim imieniu, o ile ma Twój pisemny podpisany formularz pełnomocnictwa, działa z własnego profilu na PUE ZUS, portalu Emp@tia lub banku. Formularz pełnomocnictwa jest dostępny na stronie ZUS.
Jeśli jesteś przedstawicielem ustawowym (np. opiekunem prawnym), dołącz do wniosku orzeczenie sądu lub inny dokument potwierdzający to uprawnienie.
Kwota świadczenia zależy od liczby punktów przyznanych przez WZON i jest obliczana jako procent renty socjalnej (1878,91 zł brutto do marca 2025 r.).
- Jeśli liczba punktów potrzeby wsparcia wynosi od 95 do 100, przysługuje 220% renty socjalnej, czyli 4133,60 zł brutto.
- Dla osób z wynikiem 90-94 punktów, renta wynosi 180%, co przekłada się na 3382 zł brutto.
- Przy 85-89 punktach, świadczenie to 120% renty, czyli 2255 zł brutto.
- W przypadku 80-84 punktów, wypłacana kwota to 80%, czyli 1503 zł brutto.
- Jeśli ktoś uzyska 75-79 punktów, może liczyć na 60% renty, czyli 1127 zł brutto.
- Natomiast dla osób z 70-74 punktami, przysługuje 40% renty socjalnej, czyli 752 zł brutto.
Kwoty będą corocznie waloryzowane - razem z rentą socjalną.
Nie. Świadczenie wspierające:
- jest niezależne od dochodu - nie ma progu dochodowego,
- może być pobierane razem z rentą, 500+ dla niesamodzielnych itd.,
- jest wolne od podatku dochodowego,
- nie podlega egzekucji komorniczej.
ZUS automatycznie zgłosi Cię do ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli otrzymasz świadczenie wspierające. Możesz też zgłosić członków rodziny.
Jeśli opiekun osoby z niepełnosprawnością nie pracuje i wspólnie z nią mieszka, ZUS opłaci za niego składki:
- zdrowotne,
- emerytalne i rentowe - z budżetu państwa.
Uwaga na dublowanie świadczeń dla opiekuna! Jeśli osoba z niepełnosprawnością zacznie pobierać świadczenie wspierające, a jej opiekun w tym czasie nadal pobiera z gminy świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy - gmina wstrzyma wypłatę tego drugiego świadczenia.
Dodatkowo, jeśli okresy wypłat się pokrywają, opiekun będzie musiał zwrócić nienależnie pobrane środki z odsetkami. Dlatego przy składaniu wniosku do ZUS warto wskazać datę, od której ma przysługiwać świadczenie wspierające - tak, by uniknąć duplikacji.
