Katastroficzny raport GUS

- Rozpoczęty w 2010 r. proces sanacji finansów publicznych prowadzi do dalszego drenażu portfeli gospodarstw domowych, głównie za pomocą instrumentów fiskalnych, lecz polityka taka nie da się utrzymywać w nieskończoność - napisano w raporcie GUS.

Zdaniem autorów raportu pierwszym krokiem w tym kierunku jest procedowany obecnie rządowy projekt (z 3 września 2010 r.) ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw.

- Wprawdzie wiadomo już, że - ze względu na kontrowersje między członkami gabinetu Donalda Tuska - projekt ten nie będzie mógł wejść w życie od stycznia 2011 r., ale należy oczekiwać jego wdrożenia w późniejszym terminie - napisano.

- Renty kapitałowe nie gwarantują dochodów osobom niezdolnym do pracy nawet na poziomie minimum egzystencji, konieczna zatem będzie pomoc socjalna, którą należy wziąć pod uwagę w szacunkach wpływu projektu ustawy na finanse publiczne. Co znamienne - autorzy projektu nie odnieśli się do standardów Unii Europejskiej w zakresie zabezpieczenia socjalnego, chociaż tego wymaga procedura legislacyjna - podkreślają eksperci urzędu statystycznego.

Z raportu wynika także, że Polska jako jeden z najuboższych krajów UE, z przeciętnym wynagrodzeniem, które trudno uznać za wysokie, nie może uznać ochrony ryzyka socjalnego metodą kapitałową za skuteczne.

- Emerytury, niezależnie czy pochodzić będę wyłącznie z ZUS, czy z ZUS i OFE będą na tym samym poziomie - napisano.

- Spektakularnie wysokie zyski fundusze inwestycyjne przynoszą tylko w krótkim okresie, w długim rentowność tego typu inwestycji kształtuje się na poziomie 4-7 proc. rocznie, OFE nie są wyjątkiem. Renty kapitałowe z ogólnego stanu zdrowia i kapitałowe renty rodzinne będą symboliczne, jeśli nie zostaną dofinansowane ze środków publicznych do minimalnej, określonej ustawowo kwoty - dodano.

Eksperci GUS podkreślają również, że budżet państwa - obok coraz wyższych transferów do ZUS na wyrównanie niedoboru środków na świadczenia - zostanie dodatkowo obciążony dopłatami do minimalnej wysokości emerytur i rent, a także dodatkowymi dotacjami na zasiłki z pomocy społecznej.

- Rozpoczęta przed jedenastu laty reforma powinna być wstrzymana, nie tylko ze względu na pogłębianie się strukturalnej nierównowagi finansów państwa, ale przede wszystkim z uwagi na jej negatywne społeczne skutki - wynika z raportu.

Wśród wniosków płynących z opracowania GUS wynika również, że przeciwko kapitałowej metodzie ochrony ryzyka starości i niepełnosprawności przemawiają także przesłanki czysto ekonomiczne.

- Przymusowe oszczędności gospodarstw domowych na cele emerytalno-rentowe, w połączeniu z ubóstwem emerytów i rencistów, będą czynnikiem hamującym efektywny popyt, a tym samym - spowalniającym tempo wzrostu PKB. W tych warunkach pogłębi się dystans cywilizacyjny dzielący Polskę od rozwiniętych krajów o gospodarce rynkowej - napisano.

Raport wskazuje także, że dalsza redukcja uprawnień socjalnych, w celu podtrzymywania bytu OFE oraz ochrony interesów grup związanych z tymi funduszami (w szczególności inwestorów giełdowych oraz uczestników przetargów na obligacje skarbowe), osłabi wiarygodność naszego państwa, zarówno wobec własnych obywateli, jak i na forum międzynarodowym.

- Fascynacja możliwościami pomnażania kapitału w operacjach na rynku finansowym, łączyła się z przekonaniem, że kilka monopolistycznych organizacji będzie konkurować ze sobą, na czym skorzystają wszyscy zainteresowani - od przyszłych emerytów, poprzez instytucje sektora finansowego i podmioty niefinansowe, aż po sektor general government - podkreślają eksperci GUS.

Sprawdź notowania OFE na naszych stronach

- Rozczarowanie było nieuniknione, bowiem przyjęto a priori fałszywe założenie, że wyższa konkurencja, to wyższa efektywność, podczas gdy OFE od początku tworzyły oligopol, co wykluczało konkurencję - dodają.

Autorzy dokumentu przypominają, że obecnie badania naukowe koncentrują się na udowodnieniu tezy, że należy zwiększyć swobodę działania funduszy, a wówczas będą one miały lepsze wyniki finansowe.

- Problem polega na tym, że autorzy tych opracowań i symulacji nie widzą różnicy między funduszami inwestycyjnymi, do których inwestorzy przystępują dobrowolnie, świadomie ponosząc określone ryzyko, a funduszami emerytalnymi, których funkcją jest prawnie gwarantowana ochrona ryzyka dożycia wieku emerytalnego - napisano.

- Z kodeksu dobrych praktyk wiadomo, że nie można angażować cudzych pieniędzy w ryzykowne transakcje finansowe, nawet jeśli rokują one spektakularnie wysokie zyski, a zwłaszcza nie wolno tego czynić bez zgody właściciela. Tym bardziej, nie wolno wystawiać na wysokie ryzyko, oszczędności ludzi, którzy przepracowali kilkadziesiąt lat i nie mają - z uwagi na wiek (bądź stan zdrowia) - innego źródła utrzymania niż emerytura lub renta z ubezpieczenia społecznego - dodają.

- Antynomia między stopą zwrotu a ekspozycją na ryzyko powoduje, że oszczędności ulokowane w OFE nie przyniosą w długim okresie wysokich stóp zwrotu, a emerytura kapitałowa nigdy nie będzie wysoka - podkreślają eksperci urzędu statystycznego.

W rządzie trwa obecnie dyskusja nad zmianami w systemie emerytalnym. Według informacji przekazywanych przez przedstawicieli rządu rozważane są takie opcje jak: wprowadzenie obligacji emerytalnych, które zastąpiłyby część składki przekazywanej do OFE, obniżenie składki do OFE z obecnych 7,3 proc. do ok. 5 proc. lub nawet 3 proc. oraz podwyższenie składki rentowej po stronie pracodawców.