Kiedy egzekucja (nie) wpływa na przedawnienie podatku?

Zajęcie mienia

Podatek nieuiszczony w terminie jest zaległością podatkową. Urząd skarbowy może dochodzić jego spłaty w trybie egzekucyjnym.

Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatki wynikające ze zobowiązań podatkowych. Urząd skarbowy może zająć konta bankowe, wierzytelności pieniężne, ruchomości, nieruchomości itp. Osoba prowadząca indywidualną działalność gospodarczą musi liczyć się ze skierowaniem egzekucji zarówno do mienia firmowego, jak i prywatnego.

Podatnik, który jest w związku małżeńskim, odpowiada za zobowiązania podatkowe majątkiem osobistym oraz majątkiem wspólnym swoim i małżonka. Majątek wspólny tworzą przedmioty majątkowe nabyte przez jednego lub oboje małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej. Wspólne są m.in. pobrane pensje, dochody z działalności gospodarczej, dochody z majątku wspólnego. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością stanowią majątek osobisty każdego z małżonków. Zalicza się do niego m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, prawa autorskie, darowizny, spadki. Wszystko, co małżonkowie posiadają, może być zajęte na spłatę zaległości w podatku dochodowym wynikającym z łącznego opodatkowania ich dochodów. Odpowiadają bowiem za niego solidarnie. Każdy z nich ma prawo i obowiązek uregulować całą kwotę.

Przerwanie terminu

Działania egzekucyjne pozwalają wydłużyć bieg terminu przedawnienia podatku.

Przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Zastosowanie środka egzekucyjnego (zajęcie składnika majątku), o którym podatnik został zawiadomiony, powoduje jednak przerwanie biegu terminu przedawnienia. Stanowi tak art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej. Przerwanie biegu terminu przedawnienia oznacza, że liczy się go od początku w związku z działaniami egzekucyjnymi bez względu na to, ile czasu upłynęło do momentu ich podjęcia. Termin ten zaczyna biec na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny. Obie wspomniane czynności, tj. zastosowanie środka egzekucyjnego oraz zawiadomienie o tym podatnika, mogą być dokonane w kilku- czy kilkunastodniowym odstępie, ale muszą nastąpić przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia podatku następuje za każdym razem, gdy dojdzie do zastosowania środka egzekucyjnego, a podatnik zostanie o tym poinformowany. Nie ma ograniczenia, że taki efekt osiąga się w przypadku tylko pierwszego środka egzekucyjnego, a przy kolejnych nie. Termin przedawnienia może więc wydłużyć się o wielokrotność 5-letniego okresu.

Bezpodstawne zajęcie

Postępowanie egzekucyjne jest niejednokrotnie prowadzone bezpodstawnie, ale zanim podatnik zdoła to udowodnić, urząd skarbowy zajmuje jego mienie. Powstaje wówczas pytanie o skuteczność zastosowanych środków egzekucyjnych pod kątem przerwania biegu terminu przedawnienia.

NSA w dwóch uchwałach orzekł, że jeżeli egzekucja jest prowadzona w oparciu o rozstrzygnięcie, które okaże się błędne, zastosowane środki egzekucyjne nie powodują przerwania biegu terminu przedawnienia dochodzonego zobowiązania podatkowego. W uchwale z dnia 28 kwietnia 2014 r., sygn. akt I FPS 8/13, wypowiedział się w ten sposób o skutkach uchylenia postanowienia o nadaniu nieostatecznej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Uchylenie tego postanowienia sprawia, że wynikające z decyzji zobowiązanie podatkowe nie jest wymagalne. Postępowanie egzekucyjne prowadzone w oparciu o ten rygor podlega więc umorzeniu, czego następstwem jest uchylenie skutków prawnych podjętych czynności egzekucyjnych, także w zakresie przerwania biegu terminu przedawniania zobowiązania podatkowego. W uchwale z dnia 26 lutego 2018 r., sygn. akt I FPS 5/17 NSA orzekł natomiast, że uchylenie ostatecznej decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania unicestwia skutek zastosowania środków egzekucyjnych w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Zastosowanie środka egzekucyjnego w celu pobrania kwoty stanowiącej ostatecznie nienależny podatek nie może powodować przerwania biegu terminu przedawnienia.

Zasadnicze przesłanie tych uchwał sprowadza się do tego, że podatnik nie może ponosić negatywnych konsekwencji wydania wadliwego aktu administracyjnego: decyzji, postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności, tytułu wykonawczego itp. Przyjęcie odmiennego stanowiska oznaczałoby przyzwolenie na premiowanie urzędników za bezprawne działania.