Kiedy płaci się podatek od pożyczki?

Aby uniknąć opodatkowania pożyczki, należy pamiętać o dochowaniu pewnych formalności.

Rodzina nie płaci

Umowy pożyczki podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Podatnikiem jest wyłącznie pożyczkobiorca, natomiast stawka podatku wynosi 2% i liczona jest od kwoty lub wartości pożyczki. Z podatku zwolnione są jednak m.in. pożyczki zawierane przez osoby należące do I grupy podatkowej (znanej z ustawy o podatku od spadków i darowizn) do wysokości 9637 zł. Do grupy tej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Zwolnienie to nie jest obwarowane jakimiś szczególnymi warunkami. Nie ma nawet potrzeby zgłaszania takiej pożyczki naczelnikowi urzędu skarbowego.

Inaczej sprawa wygląda, gdy chodzi o pożyczki pieniężne przekraczające wspomniany limit, a które udzielane są w nieco węższym gronie rodzinnym. Chodzi dokładnie o małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Również one mogą korzystać ze zwolnienia z PCC, tyle że pod dwoma dodatkowymi warunkami.

Po pierwsze, niezbędne jest złożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności. Wspomnianą deklarację należy złożyć na nowym formularzu PCC-3. Po drugie, należy udokumentować fakt otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy albo prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Niedopełnienie któregoś z tych dwóch wymogów skutkuje utratą zwolnienia pożyczki z podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie przekraczającym kwotę 9.637 zł.

Jednakże tylko warunek dotyczący przekazania deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (obecnie jest to formularz PCC-3) musi zostać spełniony w określonym terminie, tj. 14 dni od daty dokonania czynności. Druga przesłanka zastosowania omawianego zwolnienia pożyczki w najbliższej rodzinie w postaci udokumentowania otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy lub przekazem pocztowym nie musi być spełniona jednocześnie. Chodzi raczej o samą możliwość wykazania organowi podatkowemu faktu, iż określona kwota pieniędzy została wpłacona na konto pożyczkobiorcy lub trafiła do niego przekazem pocztowym.

Inne zwolnienia

Na zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych mogą także liczyć pożyczający od dalszych członków rodziny czy od zupełnie sobie obcych osób. Chodzi o pożyczki udzielane na podstawie umowy zawartej między innymi podmiotami niż osoby zaliczone do I grupy podatkowej, jeżeli łączna kwota lub wartość pożyczek otrzymanych w okresie kolejnych 3 lat nie przekracza 5 tys. zł od jednego podmiotu, a od wielu podmiotów łącznie nie więcej niż 25 tys. zł.

Zwolnione są również pożyczki udzielane z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Z kolei nieaktualne są już wcześniejsze (obowiązujące do końca 2006 r.) zwolnienia obejmujące pożyczki przeznaczone na rozpoczęcie lub prowadzenie działalności gospodarczej, a także udzielane przez wspólnika/akcjonariusza spółce kapitałowej.

Podatnikiem tylko biorący pożyczkę

Obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych ciąży tylko i wyłącznie na pożyczkobiorcy. Jeżeli nie jest on pobierany przez płatnika (notariusza), pożyczkobiorca ma obowiązek złożyć deklarację (na formularzu PCC-3) do właściwego urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki. Jednocześnie należy obliczyć i wpłacić należny podatek.

Wzór formularza zawiera załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie sposobu pobierania i zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. nr 243, poz. 1764).

Przy okazji trzeba zaznaczyć, iż w dalszym ciągu nie ma przeszkód do tego, aby strony umowy ustaliły między sobą, że podatek od czynności cywilnoprawnych zapłaci dający pożyczkę w całości lub w części. Tej treści postanowienia będą skuteczne wyłącznie pomiędzy umawiającymi się osobami i nie wpłyną w żaden sposób na zmianę podmiotu, na którym spoczywa obowiązek podatkowy. W interesie pożyczkobiorcy jest więc dopilnować tego, by deklaracja i podatek zostały wniesione w terminie.

Kosztowne tłumaczenia

Do niedawna powołanie się na pożyczkę od innej osoby służyło często jako usprawiedliwienie dochodów z nieujawnionych źródeł. Obecnie może się to nie opłacić.

Przepisy zawierają bowiem swego rodzaju sankcję w postaci wysokiego, bo wynoszącego aż 20% podatku od czynności cywilnoprawnych. Stawka ta znajduje zastosowanie, jeżeli przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego podatnik powołuje się na fakt zawarcia np. umowy pożyczki, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony.

Na równie dolegliwą stawkę narażają się także ci pożyczkobiorcy, którzy otrzymawszy od członka najbliższej rodziny pożyczkę pieniężną w kwocie przekraczającej 9637 zł, nie spełnią warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy (albo prowadzony przez SKOK) czy przekazem pocztowym, a następnie w toku np. kontroli podatkowej powołają się na tego rodzaju przysporzenie.

Podstawa prawna: ustawa dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2007 r. nr 68, poz. 450 ze zm.).

autor: Tomasz Konieczny

Gazeta Podatkowa Nr 495 z dnia 2008-10-06