Mniej aktywni

W minionym roku z usług i produktów bankowych korzystało średnio 57,5 proc. mieszkańców kraju w wieku powyżej 15 lat (rok wcześniej 54,3 proc.), liczba klientów banków zwiększyła się o milion (z 16,7 do 17,7 mln osób). Najbardziej wzrosło "ubankowienie" osób w wieku 40-49 lat (66 do 71 proc.), rolników (z 58 do 70 proc.) i robotników (z 67 do 72 proc.), osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (z 54 do 58 proc.), o dochodach gospodarstwa domowego w przedziale 1501 - 2000 złotych (z 62 do 66 proc.), mieszkańców dużych aglomeracji miejskich (z 57 do 63 proc.), reprezentantów psychograficznych typów - sfrustrowani (z 48 do 54 proc.) i sceptycy (z 52 do 58 proc.). Najczęstszym sposobem kontaktowania się z bankami pozostaje bezpośrednia wizyta w banku (93 proc.), a jego bliskość pozostaje najważniejszym czynnikiem decydującym o wyborze placówki (56 proc.).

Popularne ROR-y

Posiadanie rachunku/ konta osobistego w banku w ub.r. deklarowało ponad 48 proc. Polaków (o 5,4 pkt proc. więcej niż w 2000 r.). Liczbę kont można szacować na 14,8 mln (13,2 mln rok wcześniej). Odsetek gospodarstw domowych, w których przynajmniej jeden z członków posiada rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, zwiększył się z 54,7 do 56,6 procent. Konta osobiste posiada 84 proc. korzystających z usług banków, o 5 punktów proc. więcej niż w roku poprzednim. W 2001 r. największą grupą były osoby, które miały konto dłużej niż 4 lata (43 proc.), rok wcześniej dominowali ci o stażu od 1 do 3 lat (52 proc.). Nadal większość kont (60 proc.) prowadzonych jest samodzielnie, więcej niż trzecia część ze współmałżonkiem (37 proc.), a pozostałe - z innymi członkami rodziny (3 proc.). Wśród posiadaczy ROR zwiększył się nieco odsetek przekazujących na konto całość wynagrodzenia (z 81 do 83 proc.), a zmalała przeciętna wielkość salda na koniec miesiąca (z 1,1 tys. do 800 zł). Zmniejszył się też odsetek właścicieli kont mających saldo dodatnie (z 56 do 52 proc.), a zwiększył balansujących w okolicach debetu (z 11 do 17 proc.). Nie przybyło osób mających otwartą linię kredytową (21 proc.), a tylko nieznacznie więcej było korzystających ze zleceń stałych (z 8 do 9 proc.). W ramach zleceń stałych posiadacze ROR częściej opłacają rachunki za telefon (wzrost z 47 do 49 proc.) oraz spłacają kredyty zaciągnięte w macierzystym banku (wzrost z 31 do 35 proc.). Zasadniczo nie zmienił się odsetek korzystających ze zleceń telefonicznych (3 proc.), a wzrósł nieznacznie - z bankowości internetowej (z 0,5 do 0,9 proc.).

Pogorszyły się w ub.r. oceny zadowolenia z usług banków, w których prowadzone są konta. Nie zmienił się wprawdzie odsetek raczej i bardzo niezadowolonych (łącznie 9 proc.), ale zmalał udział bardzo zadowolonych (z 33 do 27 proc.) na rzecz raczej zadowolonych (wzrost z 58 do 64 proc.), przez co średnia na 4-punktowej skali obniżyła się z 3,22 do 3,16 punku.

Liderem rynku kont osobistych pozostaje PKO Bank Polski (jego udział w rynku zmalał z 34 do 30 proc.). Pozycję wicelidera utrzymał Pekao SA, który także odnotował spadek udziału (z 18 do 16 proc.). Trzecią pozycję zachowały banki spółdzielcze (udział wzrósł z 9 do 12 proc.). Czwarty w rankingu - ING Bank Śląski - zwiększył swój udział (z 9 do 10 proc.), piąty z 7-procentowym udziałem był Bank Zachodni WBK, a szósty BGŻ (5 proc.), głównie dzięki kontu Integrum. Nie poprawiły wyniku trzy kolejne banki - BPH, BIG BG i PBK. Pierwszą dziesiątkę zamyka Kredyt Bank, ostro rywalizujący o tę pozycję z Citibankiem.

Sporo klientów zyskały Millennium i Lukas Bank, ale dystans dzielący je od pierwszej dzisiątki jest wciąż duży.

Karty w ofensywie

Karty bankowe posiadało w ub.r. 30,4 proc. mieszkańców kraju i 51,5 proc. korzystających z usług banków. W porównaniu z poprzednim rokiem "ukartowienie" Polaków wzrosło o 12 proc. (karty ma 9,3 mln osób). Najwięcej osób posługuje się kartami Visa Electron (41 proc.) oraz Maestro (25 proc.) i Visa (23 proc.). Rzadziej korzystamy z kart bankomatowych (11 proc.), Eurocard/ Master-Card (4 proc.) oraz sygnowanych przez Polcard (1 proc.). Zdecydowana większość wydanych kart (93 proc.) jest bezpośrednio powiązana z rachunkiem oszczędnościowo-rozliczeniowym.

Depozyty w defensywie

Wzrosła też w porównaniu z poprzednim rokiem częstość posiadania wszystkich kart z wyjątkiem bankomatowych oraz EC/MC. Odsetek posiadających karty Electron wzrósł o 6, Visa o 3, a Maestro o 2 pkt proc. Rangę lidera utracił Pekao SA (spadek z 27 do 23 proc.) na rzecz PKO BP, który utrzymał swój udział w rynku (26 proc.). Umocniła się trzecia pozycja ING Banku Śląskiego (wzrost z 11 do 13 proc.), a na dalszych pozycjach plasują się Bank Zachodni WBK, BPH, BGŻ, BIG Bank Gdański, Kredyt Bank, PBK i Citibank, powiększając swój udział w rynku.

Właściciele kart wykorzystują je nadal głównie do pobierania gotówki z bankomatów (91 proc.), znacznie natomiast rzadziej do opłacania zakupów w placówkach handlowych (49 proc.), na stacjach benzynowych (26 proc.), płacenia za usługi hotelarskie i gastronomiczne (13 proc.) czy innego rodzaju usługi (23 proc.). Kartami opłacanych jest czwarta część dokonywanych zakupów. Przeciętna wysokość miesięcznych wypłat gotówki z bankomatów nie zmieniła się w porównaniu z poprzednim rokiem i wynosi ok. 1000 zł.

Oszczędności zdeponowane na rachunkach bankowych - lokatach, książeczkach oszczędnościowych, bonach lokacyjnych posiadało w 2001 r. średnio 15,7 proc. Polaków (o 1,8 pkt proc. mniej niż w 2000 r.). Depozyty bankowe miało ok. 4,8 mln mieszkańców kraju (o 10 proc. mniej). Wzrosła natomiast średnia wartość deklarowanych oszczędności z 4,7 do 5,3 tys. złotych. Zmniejszył się przede wszystkim odsetek deklarujących oszczędności w przedziale do 3 tys. (z 41 do 34 proc.). Oszczędności bankowe stanowią ok. 70 proc. wszystkich zasobów posiadanych przez deponentów i w tym względzie nie zaszły większe zmiany w porównaniu z rokiem poprzednim. Wzrosła popularność terminowych lokat złotowych (z 61 do 73 proc.), a zmalała książeczek oszczędnościowych (z 40 do 27 proc.). Nie zmienił się natomiast odsetek posiadających terminowe lokaty walutowe (7 proc.), bony lokacyjne (3 proc.) i certyfikaty depozytowe (1 proc.). Wśród lokat terminowych złotowych zdecydowanie wzrosła popularność lokat 3-miesięcznych (z 24 do 34 proc.), a wśród walutowych - założonych na okres 12 miesięcy (z 33 do 41 proc.).

Lokaty złotowe deponenci najczęściej posiadają w bankach: PKO BP (34 proc.), Pekao SA (14 proc.), ING BSK (9 proc.), bankach spółdzielczych (8 proc.) i BZ WBK (6 proc.), a dewizowe w Pekao SA (25 proc.), PKO BP (24 proc.) i ING BSA (15 proc.). W porównaniu z rokiem poprzednim umocniła się pozycja PKO BP (depozyty złotowy i walutowy) oraz ING BSA (walutowe), a pogorszyła Pekao SA (złotowe i walutowe).

Stagnacja w kredytach

Kredyty w bankach i firmach pośrednictwa kredytowego miało w ub.r. średnio 20,3 proc. obywateli (wzrost 0,8 pkt proc.). Oznacza to, że liczba indywidualnych kredytobiorców wzrosła z 6 do 6,2 mln osób. Nie zmienił się odsetek korzystających z kredytu konsumpcyjnego (75 proc.) i mieszkaniowego (10 proc.), a nieznacznie wzrósł spłacających raty kredytu samochodowego (z 17 do 18 proc.).

Większość kredytów konsumpcyjnych była zaciągnięta, podobnie jak w roku poprzednim, bezpośrednio w placówce bankowej (67 proc.), 13 proc. - u pośrednika kredytowego. W 2001 r. częściej zaciągano kredyt z przeznaczeniem na wyposażenie mieszkania, zakup mebli, dywanów itp. (wzrost z 25 do 31 proc.) oraz kupno urządzeń AGD (wzrost z 20 do 23 proc.), rzadziej natomiast na zakup sprzętu RTV (spadek z 13 do 11 proc.) oraz na inne cele (spadek z 24 do 20 proc.). W sposobach zabezpieczenia kredytu zwiększył się udział miesięcznych dochodów (z 27 do 36 proc.), a zmalał poręczenia cywilnego (z 32 do 26 proc.) oraz przewłaszczenia (z 10 do 8 proc.) i weksli (z 3 do 1 proc.).

Autor jest prezesem Instytutu Pentor

W ramach AUDYTU BANKOWOŚCI DETALICZNEJ, który jest syndykatowym produktem badawczym Instytutu Badania Opinii i Rynku - PENTOR, prowadzone są badania ciągłe opinii, postaw i zachowań ludności wobec banków oraz korzystania osób prywatnych z usług i produktów bankowych. W comiesięcznych sondażach uczestniczy 1000 osób stanowiących reprezentatywną próbę losową mieszkańców kraju w wieku 15 i więcej lat. Raporty roczne przedstawiają dane skumulowane na próbie 12 tys. osób, spośród których ponad połowa korzysta z usług banków. Wyniki badań prezentują wieloaspektowy i dynamiczny obraz rynku bankowych usług detalicznych, rejestrują zmiany w postawach i zachowaniach ludności wobec banków oraz opisują motywy i zwyczaje korzystania z usług i produktów bankowych.