Nie lubimy się spierać

Z badań przeprowadzonych przez TNS OBOP na zlecenie UOKiK wynika, że aż 76 proc. Polaków nigdy nie słyszało o polubownych sądach konsumenckich, które działają już od szesnastu lat i rozpatrują kwestie sporne między konsumentami i przedsiębiorcami. Niekorzystne wyniki badań potwierdzają doświadczenia Inspekcji Handlowej - instytucji czuwającej nad polubownym rozstrzyganiem sporów konsumenckich.

W Polsce działa 31 sądów polubownych, do których w tym roku wpłynęło 2100 spraw - najwięcej w Katowicach - 290 oraz w Gdańsku - 285. Łączna wartość przedmiotów sporu to 2,1 mln zł. Z raportu Inspekcji Handlowej wynika, że sprawy poddawane pod arbitraż najczęściej dotyczą reklamacji - ponad 50 proc. butów, jakości, a także nierzetelnego wykonania usług - 7 proc. prace remontowo-budowlane.

Sprawę do sądu może wnieść konsument, przedsiębiorca, a także organizacja konsumencka. Na szczególną uwagę zasługuje bezpłatność wszczęcia postępowania przed sądem polubownym oraz szybkość rozstrzygania. Termin rozpatrywania większości spraw kończących się ugodą nie przekracza 14 dni, w przypadku postępowań z wyrokiem czas wydłuża się do dwóch miesięcy, co zwykle podyktowane jest koniecznością zasięgnięcia opinii rzeczoznawców. Wyrok i ugoda zawarta w ten sposób mają moc wyroku sądu powszechnego.

Sąd konsumencki

może rozstrzygnąć spór pod warunkiem, że zgodzą się na to obie strony, czyli konsument i przedsiębiorca. Muszą oni dokonać tzw. zapisu na sąd polubowny. Z badań wynika, że spośród osób, które słyszały o polubownych sądach konsumenckich tylko 4 proc. przyznaje, że udało się po pomoc do tej instytucji. Konsument chcący skorzystać z polubownego sądownictwa działającego przy Inspekcji Handlowej powinien pamiętać, że nie zajmuje się ono sprawami dotyczącymi m.in. energii, banków, ubezpieczeń. Pomocy w tym zakresie udzielają specjalnie powołane do tego instytucje ? Arbiter Bankowy, Rzecznik Ubezpieczonych, itp. Adresy i informacje na temat sposobu działania tych placówek www.uokik.gov.pl.

Jak wynika z badań sądy te mają wśród nas dobrą opinię. Zdecydowana większość - 72 proc. Polaków - sądzi, że to dobrze świadczy o przedsiębiorcy, jeśli dobrowolnie zobowiązuje się poddać rozsądzeniu przez taki sąd. Ponadto przy założeniu, że cena i jakość są porównywalne, ponad połowa konsumentów chętniej kupiłaby produkt lub usługę od przedsiębiorcy, który dobrowolnie zobowiązał się do polubownego załatwienia sprawy.

Cieszy fakt, że w porównaniu z rokiem ubiegłym o 7 proc. wzrosła liczba przypadków, w których przedsiębiorcy wyrazili zgodę na polubowne rozpatrzenie sprawy. Niestety nadal jest to stosunkowo za mało w stosunku do skarg konsumentów. Aż 36 proc. pozwanych nie chciało skorzystać z arbitrażu.

Obecnie Urząd planuje wprowadzenie domniemanej zgody przedsiębiorcy na poddanie się sądownictwu polubownemu. Zmiana ta, w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów, oznacza wyższy poziom ochrony ekonomicznych interesów konsumentów, którzy borykają się z niesolidnymi kontrahentami. Nie powinna być ona również uciążliwa dla prowadzących działalność gospodarczą. Wyraźny sprzeciw wykluczałby ich udział w procesie. Liczne regulacje prawne posługują się powyższą zasadą. Przyjęto ją między innymi w zakresie procedur transplantacyjnych w przypadku braku sprzeciwu wobec pobrania narządów od osoby zmarłej.

Alternatywne metody rozstrzygania sporów (ADR) są również ważnym elementem systemu ochrony konsumentów budowanego od lat przez Unię Europejską. Szczególną rolę w rozwijaniu i promowaniu systemów ADR spełnia sieć Europejskich Centrów Konsumenckich (ECK). Centra informują o możliwości pozasądowego dochodzenia praw kierując konsumentów do instytucji zajmujących się ADR, co pozwala rozwiązać spór z przedsiębiorcą taniej, szybciej i efektywniej. ECK oferują również pomoc prawną i językową osobom, które korzystają z ADR poza rodzinnym krajem. Polubowne rozwiązywanie sporów transgranicznych staje się coraz łatwiejsze także dzięki rozwijaniu On-line Dispute Resolution - ODR. W systemie ODR postępowanie toczy się za pośrednictwem Internetu, przyspieszając rozwiązanie problemu i minimalizując koszty. W tym roku polskie ECK przekazało 11 transgranicznych sporów konsumenckich do rozstrzygnięcia w trybie pozasądowej mediacji, z czego osiem zakończyło się wynikiem na korzyść konsumenta - uznaniem roszczeń lub ugodą.

Jednocześnie informuję, że na stronie internetowej Urzędu znajduje się komplet materiałów z dzisiejszego spotkania, również statystyki lokalne.