Nie zostawiłeś testamentu? Spadek trafi tam, gdzie nakazuje ustawa
W sytuacji, w której zmarły nie sporządzi testamentu, spadek, który po sobie zostawił, zostanie podzielony według zasad dziedziczenia ustawowego. Co za tym idzie, w pierwszej kolejności trafi do najbliższej rodziny. Jeśli jednak taki podział nie jest zgodny z naszą wolą, konieczne jest sporządzenie testamentu, który ma pierwszeństwo przed prawem spadkowym.
Testament jest ważny bezterminowo i można go zmieniać dowolną ilość razy. Jego otwarcie jest możliwe tylko po śmierci spadkodawcy.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, w przypadku braku testamentu dziedziczenie odbywa się na podstawie ustawy. Art. 931 KC stanowi, że w pierwszej kolejności spadkobiercami ustawowymi są:
- małżonek i dzieci - to podstawowa grupa, która, według ustalonych proporcji, dziedziczy cały spadek;
- jeśli zmarły nie pozostawił potomków, spadek przechodzi na jego rodziców, a w razie ich nieobecności - na rodzeństwo;
- w sytuacjach skrajnych, gdy zmarły nie ma żadnych krewnych, spadek przechodzi na Skarb Państwa.
Jeżeli spadkodawca pozostawił małżonka i dwoje dzieci, to zgodnie z interpretacją art. 932 KC, majątek dzieli się między spadkobierców według zasad przewidzianych ustawą - każde z nich otrzyma po 1/3 części. Choć konkretne proporcje mogą zależeć od indywidualnych okoliczności, ustawa zapewnia, że każdy z najbliższych otrzyma część spadku. Ma to na celu ochronę rodziny przed niezamierzonym wyłączeniem z dziedziczenia.
Spadek to wszystko, co pozostawiamy po sobie po śmierci - oszczędności, dom, nieruchomości, inwestycje. Ale czy prawo spadkowe zapewnia, że trafi on do wybranych przez nas osób? Niekoniecznie.
Testament daje nam możliwość kontrolowania losu naszego majątku. Bez testamentu dziedziczenie następuje zgodnie z ustawowym porządkiem, który bardzo często nie odzwierciedla naszych osobistych intencji. W wielu rodzinach relacje bywają dość skomplikowane, dlatego spisanie testamentu może zapobiec sporom i niejasnościom.
Sporządzając testament, możemy wyznaczyć wykonawcę naszej ostatniej woli, który zadba o realizację naszych postanowień. W takim dokumencie możemy wskazać szczegółowe dyspozycje dotyczące, np. podziału konkretnych przedmiotów, opieki nad dziećmi czy sposobu przeprowadzenia ceremonii pogrzebowej.
Testament to dokument, w którym osoba sporządzająca (testator) wyraża swoją wolę dotyczącą podziału majątku po śmierci. Dzięki niemu można:
- dokładnie określić, kto i w jakich częściach ma odziedziczyć majątek;
- pominąć niektórych krewnych, o ile przepisy prawa (np. zachowek) nie gwarantują im minimalnej części spadku;
- wyznaczyć wykonawcę testamentu, który zadba o realizację ostatniej woli.
Spadkobierca może zostać uznany w testamencie za niegodnego dziedziczenia, jeśli popełnił ciężkie przestępstwo przeciwko spadkodawcy, podstępnie lub groźnie nakłonił go do zmiany testamentu, fałszował testament, unikał obowiązków alimentacyjnych lub zaniedbywał opiekę nad spadkodawcą.
Według art. 1927 KC, testament sporządzony własnoręcznie (tzw. holograficzny) musi być napisany odręcznie, podpisany oraz opatrzony datą. Taka forma jest uznawana przez prawo, o ile nie narusza wymogów formalnych przewidzianych w ustawie. Testament sporządzony notarialnie cieszy się jeszcze większą pewnością prawną, ponieważ notariusz musi zadbać o to, by dokument był sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Polskie prawo, zgodnie z art. 1927 KC, nie przewiduje określonego terminu ważności testamentu sporządzonego zgodnie z wymogami formalnymi. Taki testament pozostaje skuteczny do momentu, gdy testator zdecyduje się go odwołać lub sporządzi jego nową wersję testamentu, która automatycznie unieważnia poprzednią.
Warto jednak zaznaczyć, że pewne rodzaje testamentów - np. ustne w sytuacjach nadzwyczajnych - wymagają potwierdzenia w określonym terminie (zwykle w ciągu sześciu miesięcy). Jeśli potwierdzenie to nie nastąpi, testament traci moc prawną. Standardowy, notarialny lub holograficzny testament sporządzony przez osobę pełnoletnią, posiadający wszystkie niezbędne elementy formalne, jest natomiast ważny bezterminowo.
Trzeba także pamiętać o kwestii oświadczeń dotyczących przyjęcia lub odrzucenia spadku. Z zapisów art. 928 KC wynika, że spadkobierca, który nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w ciągu 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o tytule do dziedziczenia, przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Takie rozwiązanie chroni spadkobierców, ale jednocześnie nakłada na nich obowiązek terminowego podjęcia decyzji, zwłaszcza jeśli spadek jest obciążony długami.
Przeczytaj również:
Kto dziedziczy, gdy spadkobierca umiera? Oto, co dzieje się ze spadkiem
