Nowe zasady rozstrzygania zbiegów egzekucyjnych

Mianem zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej określa się sytuację, w której komornik oraz administracyjny organ egzekucyjny prowadzą niezależnie od siebie postępowania wobec tego samego dłużnika i w pewnym momencie zajmują na pokrycie dochodzonych należności tę samą należącą do niego rzecz lub prawo majątkowe, np. pensję, rachunek bankowy, samochód.

Oba organy nie mogą równocześnie prowadzić egzekucji z takiego mienia. Jeden z nich musi przejąć łączne prowadzenie egzekucji. Dotychczas takie sprawy rozstrzygał sąd. Komornik i administracyjny organ egzekucyjny wstrzymywali czynności egzekucyjne. Akta sprawy przekazywali natomiast właściwemu sądowi rejonowemu, aby ten zdecydował, który z nich ma dalej prowadzić w trybie dla siebie właściwym łącznie egzekucje z zajętego mienia. Rozstrzygnięcie zależało zasadniczo od stanu każdego z postępowań egzekucyjnych, a jeżeli były one w równym stopniu zaawansowane - od wysokości dochodzonych należności i kolejności ich zaspokojenia. Postanowienie w tej sprawie zapadało w ciągu 14 dni.

Obecnie obowiązujące regulacje zastępują sądowy model rozpatrywania zbiegów egzekucyjnych - ustawowym. Wprowadzono zasadę pierwszeństwa. Łączne prowadzenie egzekucji do rzeczy lub prawa majątkowego zajętego zarówno przez komornika, jak i administracyjny organ egzekucyjny przejmuje ten z nich, kto jako pierwszy dokonał zajęcia. Jeżeli ustalenie pierwszeństwa okaże się niemożliwe, zbieg egzekucji rozstrzygany jest na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet wyższej należności. Stanowi tak art. 62 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz art. 773 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Opisanych reguł nie stosuje się w razie wystąpienia zbiegu egzekucji administracyjnej prowadzonej na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego państwa członkowskiego UE albo zagranicznego tytułu wykonawczego, określonych w ustawie o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych, oraz egzekucji sądowej. Łączne prowadzenie egzekucji przejmuje w takim przypadku administracyjny organ egzekucyjny. Jeżeli nastąpi kolejny zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje komornik albo administracyjny organ egzekucyjny, który prowadzi egzekucje w wyniku pierwszego zbiegu.

Administracyjny organ egzekucyjny, przekazując komornikowi prowadzenie egzekucji, musi dopełnić szeregu formalności.

Zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych.

Pierwsza kwestia to sporządzenie odpisów: tytułu wykonawczego, dokumentu zajęcia rzeczy lub prawa majątkowego oraz innych dokumentów niezbędnych do prawidłowego przeprowadzenia egzekucji. W odpisie tytułu wykonawczego należy zamieścić adnotację o wysokości należnych kosztów egzekucyjnych powstałych w postępowaniu egzekucyjnym, w którym doszło do zbiegu, oraz o zakresie, w jakim dochodzona należność została spłacona. Pisma doręcza się komornikowi w formie elektronicznej - na adres elektroniczny na platformie ePUAP powiązany z kontem tego komornika na ePUAP.

Kolejna sprawa to rozliczenia finansowe. Administracyjny organ egzekucyjny musi przekazać komornikowi kwoty uzyskane wskutek zajęcia mienia, do którego nastąpił zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej, a które nie zostały wypłacone wierzycielowi przed przekazaniem komornikowi odpisów ww. dokumentów. Umarza z urzędu nieściągnięte, a naliczone opłaty za czynności egzekucyjne (wskazane w art. 64 § 1 pkt 2-6 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Ma również obowiązek zwrócić wierzycielowi niewykorzystaną zaliczkę.

Administracyjny organ egzekucyjny zawiadamia ponadto wierzyciela, zobowiązanego oraz dłużnika zajętej wierzytelności (np. pracodawcę zobowiązanego w przypadku zbiegu egzekucji do wynagrodzenia za pracę) o przekazaniu sprawy komornikowi. Zobowiązany i dłużnik zajętej wierzytelności muszą być również poinformowani o umorzeniu opłaty za czynność egzekucyjną, dokonaną w egzekucji, w której wystąpił zbieg.

Komornik prowadzi łącznie egzekucje we właściwym dla siebie trybie. Administracyjny organ egzekucyjny może żądać od niego informacji o przebiegu egzekucji.

Zajęcie tej samej rzeczy lub prawa majątkowego zdarza się również w toku administracyjnych postępowań egzekucyjnych.

Administracyjne postępowanie egzekucyjne to procedura dochodzenia długów publicznoprawnych, np. nieopłaconych podatków, ceł, składek na ubezpieczenia społeczne. Egzekucją zajmuje się wiele organów (patrz ramka). Osoba lub podmiot, który posiada długi publicznoprawne z różnych tytułów, może więc być stroną odrębnych administracyjnych postępowań egzekucyjnych. W takim przypadku często dochodzi do zbiegu egzekucji - dwa (lub więcej) organy egzekucyjne zajmują na pokrycie dochodzonych należności tę samą rzecz lub prawo majątkowe dłużnika.

Dotychczasowe przepisy nakazywały właściwemu urzędowi skarbowemu przejęcie łącznego prowadzenia egzekucji administracyjnych. Obecnie stosuje się opisaną wcześniej zasadę pierwszeństwa. Łączne prowadzenie egzekucji przejmuje ten administracyjny organ egzekucyjny, który jako pierwszy zajął rzecz lub prawo majątkowe. Jeżeli ustalenie pierwszeństwa jest niemożliwe, zbieg egzekucji rozstrzygany jest na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet wyższej należności. Ewentualne spory w tym zakresie rozstrzyga właściwy dyrektor izby skarbowej.