Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników z inicjatywy lub za zgodą pracodawcy

Biznes INTERIA.PL na Twitterze. Dołącz do nas i czytaj informacje gospodarcze

Przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą (art. 103¹ § 1 K.p.). Wiąże się to z przysługiwaniem określonych uprawnień. Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługują:

• urlop szkoleniowy,
• zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, aby punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.

Te dwa uprawnienia mają charakter obligatoryjny. Oznacza to, że w przypadku, gdy pracodawca kieruje pracownika do podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub wyraża na nie zgodę, pracownikowi urlop szkoleniowy i zwolnienie w celu przybycia i wzięcia udziału w zajęciach przysługuje z mocy prawa.

Za czas urlopu szkoleniowego i zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu eksternistycznego,
• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub zawodowego,
• 21 dni w ostatnim roku studiów - na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Pracodawca może też przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (art. 103³ K.p.).

Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Przy czym z wnioskiem o ten urlop, a także o zwolnienie z części lub całości dnia pracy musi wystąpić pracownik. Za czas korzystania z tych uprawnień pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop szkoleniowy/zwolnienie od pracy stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego.

Jednakże składniki ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub urlop szkoleniowy. Tak wynika z § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia... (Dz. U. z 2017 r. poz. 927).

Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe z inicjatywy lub za zgodą pracodawcy umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron (art. 103⁴ K.p.). Umowa ta zwana jest w praktyce umową szkoleniową (niekiedy też lojalnościową). Sporządza się ją w formie pisemnej, a jej postanowienia nie mogą być dla pracownika mniej korzystne niż przepisy Kodeksu pracy. Oznacza to, że nie można w niej wyłączyć prawa pracownika do świadczenia z tytułu dokształcania, które gwarantują mu przepisy Kodeksu pracy, np. urlopu szkoleniowego.

Przy czym zawarcie tej umowy jest obowiązkowo wymagane, gdy pracodawca zamierza zobowiązać pracownika do pozostania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Natomiast nie ma takiej konieczności, gdy pracodawca nie przewiduje odpracowania przyznanej pomocy po zakończeniu dokształcania. Należy wskazać, że okres pozostawania w zatrudnieniu po zakończeniu dokształcania nie może być dłuższy niż 3 lata. Obowiązki pracownika wynikające z umowy szkoleniowej mają więc charakter terminowy.

Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe umowę niezawierającą warunku pozostawania w zatrudnieniu po zakończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Wówczas taka umowa może określać jedynie rodzaj, wysokość i zasady wypłaty świadczeń dodatkowych. Pomimo braku obowiązku pozostania w zatrudnieniu po zakończeniu dokształcania, udzielone pracownikowi świadczenia mogą podlegać zwrotowi na warunkach określonych w art. 103⁵ K.p.

Wymienione w umowie szkoleniowej dodatkowe świadczenia w niektórych okolicznościach podlegają obowiązkowi zwrotu. Warunki zwrotu tych świadczeń wynikają z art. 103⁵ K.p. Regulacja ta przewiduje, że pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe:

1) który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,

2) z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie szkoleniowej, nie dłuższym niż 3 lata,

3) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 94³ K.p. (mobbing),

4) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 K.p. (z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków przez pracodawcę) lub art. 94³ K.p. (mobbing), mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach

jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

W związku z wątpliwościami dotyczącymi zwrotu dofinansowania w przypadku rozwiązania umowy o pracę przed upływem okresu wynikającego z umowy szkoleniowej lub rozwiązania jej w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych, stanowisko w tej sprawie zajęło Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (patrz ramka).

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)

autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 65 (1836) z dnia 2021-08-16