Podział spadku po zmarłych rodzicach. Kto ma do niego prawo?
Podział spadku po rodzicach to często skomplikowany proces, który może prowadzić do nieprzyjemnych rodzinnych sporów. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, spadkobiercy otrzymają spadek w drodze dziedziczenia ustawowego. Kto ma do niego prawo i jak sprawiedliwie podzielić majątek? Wyjaśniamy zasady dziedziczenia i podpowiadamy, jakie formalności należy spełnić, aby uniknąć konfliktów.
Zgodnie z najnowszymi przepisami prawa spadkowego w Polsce, które weszły w życie 15 listopada 2023 roku, zasady dziedziczenia po rodzicach zostały znacząco uproszczone. Nowelizacja Kodeksu Cywilnego ma na celu przyspieszenie procesu spadkowego.
Jeżeli rodzice nie pozostawili testamentu dziedziczenie będzie odbywać się według zasad ustawowych. Pierwszeństwo mają dzieci zmarłego oraz jego małżonek. Dzieci dziedziczą w równych częściach, a małżonek otrzymuje jedną czwartą spadku, jeśli dziedziczy z dziećmi. Jeżeli zmarły nie miał dzieci, spadek przypada małżonkowi oraz rodzicom zmarłego. W takim przypadku małżonek otrzymuje połowę spadku, a rodzice dziedziczą po jednej czwartej.
W sytuacji, w której zmarły nie pozostawił zstępnych, małżonka, rodziców ani rodzeństwa, spadek przypada dziadkom w częściach równych. W przypadku, gdy jedno z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przechodzi na jego dzieci, czyli wujów i ciotki spadkodawcy. Jeśli również oni nie dożyli otwarcia spadku, ich udział przypada kuzynom spadkodawcy.
Nowe przepisy wprowadziły możliwość uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Sąd może uznać spadkobiercę za niegodnego, jeśli ten uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy lub zaniedbywał obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej, opieki czy wzajemnej pomocy małżeńskiej.
Jako pierwsze do spadku powołane są dzieci zmarłego oraz jego małżonek lub małżonka. Dziedziczą w równych częściach, jednak część przypadająca mężowi lub żonie spadkodawcy nie może wynosić mniej niż 1/4 całości spadku. Oznacza to, że jeśli zmarły pozostawił żonę i troje dzieci, to żona otrzyma 1/4 spadku, a pozostałe 3/4 zostaną podzielone równo między dzieci.
Do masy spadkowej wchodzą wszystkie aktywa i pasywa zmarłego, w tym nieruchomości, oszczędności, długi oraz inne zobowiązania finansowe. W przypadku nieruchomości, jeśli rodzice posiadali wspólność majątkową, to do masy spadkowej wchodzi część nieruchomości, która należała do zmarłego rodzica.
Formalne uzyskanie spadku wymaga przeprowadzenia postępowania spadkowego. Może to być stwierdzenie nabycia spadku przez sąd lub notarialne poświadczenie dziedziczenia. Jeżeli spadkobiercy nie będą mogli dojść do porozumienia, konieczne będzie przeprowadzenie działu spadku, który może odbyć się na drodze sądowej lub notarialnej.
Podział spadku po rodzicach, którzy pozostawili testament, jest regulowany przez przepisy Kodeksu cywilnego. Testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, co oznacza, że majątek zmarłego jest dzielony zgodnie z jego wolą wyrażoną w testamencie.
Testament to dokument, w którym spadkodawca określa, kto ma otrzymać jego majątek po śmierci. Może on wskazać dowolne osoby, nawet niespokrewnione, jako spadkobierców. Testament może zawierać również zapisy dotyczące konkretnych przedmiotów lub sum pieniędzy, które mają trafić do określonych osób.
Pomimo istnienia testamentu, najbliżsi członkowie rodziny zmarłego mają prawo do zachowku. Zachowek to część majątku, która przysługuje dzieciom, wnukom, małżonkowi oraz rodzicom zmarłego, jeśli zostali pominięci w testamencie. Wysokość zachowku wynosi połowę wartości udziału spadkowego, który przypadłby danej osobie w przypadku dziedziczenia ustawowego, a w przypadku małoletnich dzieci lub osób trwale niezdolnych do pracy - 2/3 tej wartości.
Aby uzyskać spadek na podstawie testamentu, konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego. Może to być stwierdzenie nabycia spadku przez sąd lub notarialne poświadczenie dziedziczenia. W przypadku testamentu notarialnego, procedura jest zazwyczaj prostsza i szybsza.
Spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć określone osoby, co oznacza, że tracą one prawo do spadku oraz zachowku. Wydziedziczenie musi być jednak dobrze uzasadnione, np. uporczywym niedopełnianiem obowiązków rodzinnych lub popełnieniem przestępstwa przeciwko spadkodawcy.
Przeczytaj również:
Jak zrzec się spadku? Możesz to zrobić tylko za życia spadkodawcy
Jakie długi się nie przedawniają? O tych roszczeniach nie możesz zapomnieć
Zasiłek rodzinny. Można otrzymać nawet 135 zł, trzeba spełnić kryteria
