Zrzeczenie się spadku i odrzucenie. Czym się różnią?
Chociaż zrzeczenie się spadku i odrzucenie spadku dotyczą rezygnacji z dziedziczenia, różnią się momentem podjęcia decyzji, formą prawną oraz skutkami. Spadku możemy się zrzec wyłącznie za życia spadkobiercy, natomiast odrzucenie jest możliwe tylko po jego śmierci. Podpowiadamy, jakie są skutki prawne zrzeczenia się i odrzucenia spadku oraz jak wyglądają formalne procedury.
Odrzucenie spadku to procedura, która umożliwia spadkobiercy formalne odrzucenie dziedziczenia majątku po zmarłym. Jest to szczególnie ważne, gdy spadek wiąże się z długami lub innymi zobowiązaniami finansowymi. To czynność prawna, które możemy dokonać tylko po śmierci spadkodawcy.
Natomiast umowa zrzeczenia się dziedziczenia musi być zawarta za życia spadkodawcy w formie aktu notarialnego. Zacznie ona obowiązywać dopiero po śmierci spadkodawcy. Po sporządzeniu takiej umowy spadkobierca nie będzie miał żadnych spraw do spadku i nie będzie przysługiwało mu też prawo do zachowku.
Zrzeczenie się prawa do dziedziczenia wymaga sporządzenia aktu notarialnego. Osoba zrzekająca się spadku nie będzie miała w przyszłości żadnych praw do majątku zmarłego. Kluczowym aspektem jest również uniknięcie ryzyka przejęcia długów po spadkodawcy. Efekty tej umowy obowiązują dopiero po śmierci spadkodawcy, a spadkobierca, który rezygnuje ze spadku, jest traktowany tak, jakby nie dożył momentu otwarcia spadku.
Prawo do dziedziczenia nie przechodzi również na jego potomków (dzieci, wnuki, prawnuki), chyba że umowa stanowi inaczej. Co więcej, dopóki obie strony żyją, możliwe jest unieważnienie umowy. Warto podkreślić, że zrzeczenie się dziedziczenia dotyczy jedynie prawa do dziedziczenia ustawowego. Jeśli spadkodawca wskazał spadkobiercę w testamencie, osoba ta będzie musiała formalnie odrzucić spadek.
Po śmierci spadkodawcy mamy możliwość odrzucenia spadku w ciągu 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedzieliśmy się o swoim powołaniu do spadku. Po upływie tego terminu, spadkobierca automatycznie przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, że odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości odziedziczonego majątku.
Spadkobierca, który chce oficjalnie odrzucić spadek, musi udać się do notariusza lub sądu rejonowego, który jest właściwy dla jego miejsca zamieszkania. W tym będą celu potrzebne dokumenty, które potwierdzają prawo do spadku, takie jak akt zgonu spadkodawcy i testament (jeśli został spisany) oraz dokumenty, które potwierdzają pokrewieństwo, np. akt urodzenia lub akt małżeństwa.
Podczas wizyty u notariusza lub w sądzie spadkobierca składa oświadczenie o odrzuceniu spadku. Musi ono zawierać dane osobowe spadkobiercy, dane spadkodawcy oraz wyraźne stwierdzenie o odrzuceniu spadku. Notariusz lub sąd sporządza protokół z tej czynności.
Należy jednak pamiętać, że proces spadkowy w sądzie może zająć znacznie więcej czasu. Oprócz złożenia odpowiedniego oświadczenia, konieczne będzie dostarczenie odpisu aktu zgonu oraz dowodu wpłaty opłaty sądowej w wysokości 50 zł. Z kolei odrzucenie spadku u notariusza wiąże się z opłatą notarialną wynoszącą 50 zł netto, do której należy doliczyć podatek VAT oraz koszty związane z wypisami aktu notarialnego. Procedura ta jest jednak szybsza i wymaga jedynie okazania dowodu osobistego oraz aktu zgonu spadkodawcy.
Jeżeli spadkobierca odrzuci spadek, jego prawo do dziedziczenia przechodzi na jego zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), chyba że postanowiono inaczej. W praktyce oznacza to, że dzieci spadkobiercy mogą dziedziczyć w jego miejsce. Jeśli spadkobierca bez potomków odrzuci spadek, jego część zostanie podzielona między pozostałych spadkobierców. Może to prowadzić do zwiększenia udziałów innych spadkobierców.
Odrzucenie spadku przez jednego ze spadkobierców może również prowadzić do zmiany kręgu osób powołanych do dziedziczenia. Oznacza to, że jeśli spadkobierca testamentowy odrzuci spadek, do dziedziczenia mogą zostać powołani spadkobiercy ustawowi. Jednym z najważniejszych skutków odrzucenia spadku jest oczywiście brak odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobierca, który odrzucił spadek, nie musi spłacać zobowiązań zmarłego.
Od listopada 2023 roku odrzucenie spadku przez małoletniego nie wymaga zgody sądu opiekuńczego. Jest to jednak możliwe tylko wtedy, gdy dziecko zostało powołane do spadku ze względu na to, że rodzic wcześniej odrzucił spadek. W takiej sytuacji rodzic lub opiekun prawny musi złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka lub u notariusza. Oświadczenie powinno zawierać:
- dane dziecka i rodziców/opiekunów prawnych;
- informacje o spadku i powodach odrzucenia (np. długi spadkodawcy);
- dowody potwierdzające zasadność odrzucenia spadku (np. dokumenty, zeznania świadków).
Oświadczenie można złożyć przed sądem lub notariuszem. W przypadku sądu, należy złożyć wniosek o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku. U notariusza, procedura jest szybsza i wymaga jedynie okazania dowodu osobistego oraz aktu zgonu spadkodawcy. Odrzucenie spadku musi nastąpić w ciągu 6 miesięcy od momentu, gdy spadkobierca dowiedział się o swoim powołaniu do spadku.
Przeczytaj również:
Dziedziczenie prawa do zachowku. Kto może otrzymać pieniądze?
Dopłaty do samochodów elektrycznych. Wiceminister podaje kwoty
Nowe świadczenie 1700 zł co miesiąc. I to bez względu na wiek i dochód
